Sorularla Vitamin D

Son dönemde sürekli dillerde olan D vitamini nedir? Eksikliği/fazlalığı hangi hastalıklara zemin hazırlar?

D vitamini, yağda çözünen bir vitamindir. Kalsiyum-fosfor metabolizması üzerine etkisi ile kemik sağlığının sürekliliği açısından önemlidir. Ciltte güneş ışığından gelen UV-B ışınlarıyla sentezlenir; ayrıca yumurta sarısı, karaciğer, mantar, yağlı balıklar ve balık karaciğeri yağı tüketimi ile alınabilir. Eksikliğinde kemik metabolizmasında bozukluklar (çocuklarda raşitizm; erişkinlerde osteomalazi ve osteoporoz) görülebilir. Son yıllarda kemik sağlığı dışında da ilişkili olduğu durumlar (inflamasyon, immün sistem hastalıkları, diyabet, vb) ortaya atılmıştır. Popüler platformlara da yansıyan bu tartışmalar, D vitaminine olan ilgiyi artırmıştır. Günümüzde gıda takviyesi olarak D vitamini kullanımı oldukça yaygın hale gelmiştir. Ancak yağda çözünen bir vitamin olduğu için suda çözünen vitaminlerin aksine, fazla alımında günlük olarak vücuttan uzaklaştırılamaz. Bu nedenle bilinçsiz kullanım sonucu ortaya çıkan D vitamini aşırı alımı zararlıdır. D vitamini toksisitesinde kanda kalsiyum düzeyinin yükselmesine bağlı (hiperkalsemi) kalp ritmi bozukluğu, bilinç durumunda değişiklik (konfüzyon, vb), ateş, iştahsızlık, ağrı, kusma gibi belirtiler görülebilir.

Güneşlenirken D vitamininden daha etkin faydalanmak için ne yapmam gerekir?

Kişinin UV ışınlarına maruziyeti etkileyen faktörler arasında bulunulan yerin enlemi, yılın ve günün hangi zamanı olduğu hava kirliliği, havanın bulutlu olup olmadığı ve yükseklik yer almaktadır. Güneş ışınları ile yeterli D vitamini sentezlemek için günde yaklaşık 15 dakika güneş maruziyeti gerekmektedir. Sadece el, kol ve yüz bölgesinin açıkta olması yeterlidir.

15 dakikalık güneş ışığı maruziyetinin günün hangi saatlerinde olması gerektiği konusunda güncel tartışmalar mevcuttur. Bilinen, zararlı ışınlardan korunmak için 11.00-16.00 saatleri haricinde güneşe çıkılmasının uygun olduğudur.

Cam arkasından gelen güneş ışınlarının etkisi mi fazladır, direkt güneşin altında güneşlenmenin mi?

D vitamini sentezi için gerekli olan UV-B tipi ışınlar cam nedeniyle cilde yeterli derecede ulaşamadığından, pencereden gelen günışığı yetersizdir.

Yaşlandıkça D Vitamini ihtiyacı artar mı?

Yaşlılar, kronik hastalıklar nedeniyle genellikle gıda kısıtlamaları olduğundan süt, yağlı peynir, vb. gıdalardan, karaciğer ve yağlı balıklardan kaçınırlar. Ayrıca yaşlılarda gıda alımı normal iken dahi, bağırsaktan D vitamini emilimi azaldığı için gıda ile D vitamini alımı yetersiz kalabilir.

Yaşlılar, diğer yaş gruplarına göre evden daha az dışarı çıktığı için güneş ışığı maruziyeti de yetersiz kalabilir. Tüm bu nedenler, yaşlılarda D vitamini eksikliğinin sıklığını artırmaktadır.

Hava kirliliği D Vitamini sentezini etkiler mi ya da ilişkilendirilebilir mi?

Hava kirliliği, UV-B ışınlarının cilde ulaşmasını engellediği için D vitamini sentezini olumsuz etkiler.