Kardiyovasküler Hastalıklarda İpuçları: Şüphe Erken Tanıyı Getirir

        Kalp, vücudun en önemli organlarının başında gelir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ölüm nedenlerinin yaklaşık %42' sini kalp hastalıkları oluşturmaktadır.

        Kardiyovasküler hastalıklarda çoğu zaman altta yatan hastalıkla ilgili büyük değişiklikler olmadan semptomlar oluşabilir. Ama aynı zamanda, semptomların olmaması da hastalık sürecinin ilerlemediği anlamına gelmemektedir.

        Koroner arter hastalıkları, hipertansiyon, kalp yetmezliği, ritim bozukluklarında semptomların erken fark edilmesi özellikle değerlidir. Bilimsellikten uzak söylemler ve bilgiler, hastalığın geç tanısında maalesef etkili olabilmektedir. Birçok insan, kalp hastalığından endişe etmek için erken olduğunu düşünmekte, bu da oldukça genç yaşta başlayabilen damarlarda plak oluşumu gibi bazı sorunların ileri yaşta sağlığı bozmasına sebep olmaktadır. Kalp hastalıklarının sadece genetik geçişli olduğu fikri; sigara, hareketsiz yaşam, stres gibi faktörlerin de en az genetik kadar etkili olduğu gerçeğini göz ardı etmeye yol açar. Kalp hastalıklarını yalnızca erkeklerde görülmediği, özellikle ileri yaş kadınlarda da önemli bir ölüm sebebi olduğu da yanlış bilinen bir doğrudur. Yine tansiyon yüksekliği olup şikayeti olmadığı için ilaç almayan geniş bir kitle mevcuttur. Ancak siz hissetmeseniz de yüksek tansiyon kalp damar sisteminde hasar yapmayı sürdürür.

        Koroner arter hastalıklarında en bilindik şikâyet, özellikle göğüs kemiği üzerinde olan ve çeneye, kola, boyuna yayılan göğüs ağrısıdır. Ama nefes darlığı, açıklanamayan yorgunluk hissi, terleme, baş dönmesi, bulantı gibi şikayetler de bir ipucu ve öncü bulgular olabilir. Aynı zamanda uyku bozuklukları, gerginlik, baş ağrısı gibi atipik şikayetler de gözlenebilir. Örneğin kadınlarda kol ağrısı ve açıklanamayan halsizliğin 90 gün içinde kardiyak olay geçirme riski ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.

        Kalp yetmezliğinde temel şikayet nefes darlığıdır. Eforla gelen nefes darlığı dışında; istirahatte olması, daha az eforla oluşması, uyurken olması hastalığın ilerlediğine işaret eder. Bu bulgular aşikar olmadan önce bulantı, kusma, iştah kaybı ve özellikle ileri yaşta duygu durum değişiklikleri ve uykusuzluk da uyarıcı olmalıdır.

         İnme; hayat kalitesini ciddi şekilde etkileyen, erken tanı ve tedavinin hayati olduğu kardiyovasküler hastalıklardan biridir. Halsizlik ve uyuşma, konuşma bozukluğu, bilinç değişiklikleri, baş dönmesi, denge kaybı ve görme bozuklukları acil değerlendirmeyi gerektiren başlıca bulgulardır. Bu bulguların varlığı zamanla yarışmayı gerektirir.

        Ritim bozuklukları çoğunlukla çarpıntı şikayeti ile ortaya çıkan geniş bir spektrumdur. Çarpıntı; düzensizlik, sıçrama, dalgalanma ya da duraklama şeklinde hissedilebilir. Ancak yorgunluk, nefes darlığı, baş dönmesi gibi atipik şikâyetler de görülebilir. Daha nadir olarak da göğüs ağrısı, baygınlık hissi, gerginlik izlenebilir. En sık gözüken ritm bozukluklarından atrial fibrilasyon, inme ve demans ile yakın ilişkilidir.

        Hipertansiyon, erişkinlerde ölüme yol açan risk faktörlerinde ilk sıradadır. Sinsi seyirli bir hastalık olduğundan ve çoğunlukla semptom yaratmadığından bir çok insan hipertansiyonu olduğunun farkına varmayabilir ve karşımıza ilk tanı olarak kalp krizi ve inme ile çıkabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması gibi genel belirtiler verebilir. Ancak kronik yükseklikte bunlar da hissedilemeyebilir.

       Unutulmamalıdır ki, bu hastalıklar önlenebilir ve tedavi edilebilir hastalıklardır. Uzun ve sağlıklı yaşamanın mucizevi tek bir anahtarı yoktur.  Ancak bilimsel olarak kanıtlanmış yararı olan sağlıklı yemek, düzenli ve yeterli uyumak, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı kiloyu korumak, zihnimizi iyi ve olumlu faaliyetlerle meşgul etmek, sigara ve tütün ürünlerini kullanmamak, alkol tüketimini azaltmak önemlidir. Yine yeni çalışmalar sosyal iletişimi yüksek kişilerin, sevdikleri ile daha fazla zaman geçiren insanların daha sağlıklı ve mutlu olduğuna işaret etmektedir.

        Bu nedenle sigara içmemek, hipertansiyonu önlemek ve varsa tedavi olmak, yüksek kolesterolü önlemek ve varsa tedavi olmak, kilo vermek, şeker hastalığı önlemek ve düzenli egzersiz yapmak kalp krizi, kalp yetmezliği, inme ve kalp hastalıklarına bağlı ölümleri önlemek adına uyulacak en değerli kurallardır.

        Yine hipertansiyon tedavisi ile kalp hastalığı ve inme riskinin en az yarı yarıya azaldığı kanıtlanmıştır. Yaşımız kaç olursa olsun kan basıncımız 120 / 80 mm Hg ve altında olmalıdır. Kan basıncını ölçmeyi bir hemşire veya doktordan öğrenmek ve evde aralıklı olarak kendi kan basıncımızı ölçmeyi alışkanlık haline getirmek kendi adımıza alabileceğimiz basit tedbirlerdendir.

         Kalp sağlığımızı korumak için şikâyetlerin ortaya çıkmasını beklemek yerine, yaşımıza göre gereken sıklıkta ve yılda en az bir kez olmak kaydıyla doktor muayenesi olmak ve gerekli tetkikleri yaptırmak akılcı bir yaklaşımdır. Ölümlerin % 50'sinin risk faktörlerinin değişimi ve %40'ının tedavideki iyileşme ile azaltılabileceği unutulmamalıdır.

         Korunmaya yönelik çalışmalar doğumdan yaşlılığa kadar devam etmeli ve tüm toplumu eğitmeye yönelik olmalıdır.

Uzm. Dr. Deniz Şahin