Büyük Resmi Görebilen Gençler
Dr. Ayşe Ergüven
Birbiri ile hiç alâkası olmayan iki konunun ortak kavramı olur mu? Olur. Çinli araştırıcılar ayın yüzeyinin en yüksek çözünürlüklü jeolojik haritasını oluşturmuşlar, Amerikalı araştırıcılar da Covid 19 teşhisinde kesinlik sağlayacak ultrason sistemlerini elde etmişler. Bu iki araştırmanın ortak özelliği gelişmiş veri toplama yeteneği ve bunu yapay zekâ ile değerlendirip bilgiyi kullanılabilir duruma getirebilme.
Bunlar nedir? O konu birazdan. Şimdi bir ilgisiz gibi görünen konuya daha değineceğim.
Bu ay 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramını kutluyoruz. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılının ilk gençlik bayramı. Bundan bir asır önce gençlerimize Atamızdan armağan edilen bayram… Yetiştireceğimiz gençlerimizin de araştırmalarıyla bilim dünyasına katkıda bulunurken konuların birbiri ile ortak kavramlarını (örneğin yapay zekâ yazılımları) görüp büyük resme bakabilmelerini sağlamak istiyorum bu yazı ile.
Çin'in Ay atlası şimdiye kadar yapılmış en ayrıntılı atlas
İlk konumuz Çin’den. Çin Bilimler Akademisi (CAS), Ay'ın, şimdiye kadarki en yüksek çözünürlüklü jeolojik haritasını yayınlamış. Neden? Çünkü, Jeolojideki her soru jeolojik bir haritaya bakmakla başlar" diyor, Pekin'deki CAS Jeoloji ve Jeofizik Enstitüsü'nden jeofizikçi Ross Mitchell. Yeni ay atlasının "gerçekten tüm dünya için bir kaynak" olduğunu da ekliyor.
Yüzden fazla araştırmacının on yıl boyunca derlediği Ay Küresi Jeolojik Atlası, ay yüzeyine ilişkin diğer temel jeolojik bilgilerin yanı sıra toplam 12.341 krater, 81 havza ve 17 kaya türünü ortaya koyuyor. Haritalar benzeri görülmemiş bir ölçekte 1:2.500.000 oranında yapılmış. Bu atlasın oluşması için yıllarca veri toplanmış, biriktirilmiş, kullanılabilir hale gelmesi için yazılımlar geliştirilmiş. Şimdi dünya insanları için önemli bir bilgi kaynağı ortaya çıkmış. Bu verilere katkı için de mayıs ayında Çin, Ay'ın uzak tarafındaki kayaları toplamak için bir araç göndermeyi planlıyormuş. Yani bu konudaki veri bankası daha da geliştirilecek.
Yapay Zekâ Akciğer Ultrason Görüntülerinde Covid-19'u Yakalıyor
İkinci konumuz ise Amerika’dan. Johns Hopkins Üniversitesi Whiting Mühendislik Okulu Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde doçent olan yazar Muyinatu Bell, ultrasonografiye dayanan bir otomatik tespit cihazını, “pandeminin erken aşamalarında olduğu gibi hızlı ve doğru bir şekilde teşhis edilmesi gereken yüksek hasta vaka yüküne sahip acil durumlardaki doktorlara yardımcı olmak için geliştirdik" diyor ve ekliyor "potansiyel olarak, hastaların evde de COVİD-19'un ilerleyişini izlemek için kullanabileceği kablosuz cihazlara da sahip olmak istiyoruz."
Johns Hopkins'te acil tıp alanında yardımcı doçent olan Tiffany Fong da cihazın aynı zamanda kalp yetmezliği gibi hastaların akciğerlerinde aşırı sıvı yüklenmesine yol açabilen hastalıkları takip eden giyilebilir cihazlar geliştirme potansiyeline de sahip olduğunu söylüyor. "İdeal bir kullanım örneği, sıvı birikimini izleyen ve hastalara ne zaman ilaç tedavisine ihtiyaç duyduklarını veya ne zaman doktora görünmeleri gerektiğini bildiren bir cihaz” diyor Fong.
Yapay zekâ, toplanan görüntüleri, geliştirilen yazılımların yardımı ile parlak, dikey anormallikler olarak görünen ve akciğer komplikasyonları olan hastalarda iltihaplanmayı gösteren, B çizgilerini, tespit eden cihazlarda kullanılıyor. Bilgisayar tarafından oluşturulan görüntüleri, Johns Hopkins'te bakıma başvuranlar da dahil olmak üzere hastaların gerçek ultrason görüntüleri ile birleştiriyor.
İnsanlığın gelişimi avcı-toplayıcı gruplar ile başlar. Avlanan insanlar avladıklarını toplar bunlardan yeni ürünler üretirlerdi. Bugünkü bilim dünyasında da avcı-toplayıcı olmak önemli. Yapay zekâ için veri elzem, veri için avlanmak gerek. Bu verilerden sonuç çıkarmak ise toplayıcı olmayı gerektiriyor. Buna yaratıcı ve girişimci olmayı da ekliyorum ben. Sevgili gençler bilim alanlarının neresinde, hangi konuyu çalışırsanız çalışın, avcı olun. Avcılık öne çıkmayı sağlar. Bilgiyi kullanılabilir hale getirmek için toplayıcı olun, bilgiyi bir bütün haline getirmeye çalışın. Bunun için yaratıcı olun, ayrıca engeller ne olursa olsun girişimci olun. İnsanlığın başında avını çiğ yemeğe çalışan insanların ateşi bulması ve pişirmeyi öğrenmesi girişimcilik olabilir. Olmazı oldurmak yani. Üşümemek için hayvan kürkünden giysi yapmayı akıl etmek de yaratıcılık.
Konu ne olursa olsun bu kavramlar değişmiyor, ay atlası yaparken de ultrason görüntülerinden Covid 19 teşhisi koyacak cihazlar üretmek için de. Avlanmak, toplamak, girişimci ve yaratıcı olmak…
Kaynak:
- https://www.nature.com/articles/d41586-021-02744-8
- https://hub.jhu.edu/2024/03/20/ai-covid-ultrasound/
- https://gitlab.com/pulselab/covid19