İKLİM DEĞİŞİMİ ve ORMAN YANGINLARI

Uzm.Vet.Hek.Yudum İki Yakın 

Küresel ısınma gerçeğimiz. Dünya genelinde iklim değişikliğini engelleme, iklim değişikliği etkilerinden korunmada alınacak önlemler her platformda görüşülüyor, tartışılıyor. Dünya genelinde iklim ve arazi kullanımındaki değişikliklere ek olarak, tropik bölgelerdeki orman yangını riski El Niño olaylarıyla daha da artmaktadır. Bu doğal iklim döngüleri 2-7 yılda bir tekrarlanarak dünyanın bazı bölgelerinde yüksek sıcaklıklara ve ortalamanın altında yağışlara neden olmaktadır. El Niño, 2016 ve 2024 yangın sezonlarını büyük ölçüde etkilemiştir; bu iki sezon, 2001'den bu yana en şiddetli olanlardır. Her iki yılda da, yangın kaynaklı ağaç örtüsü kaybının dörtte birinden fazlası tropikal ormanlarda meydana gelmiştir; bu oran, El Niño olmayan yıllarda görülen ortalama oranın yaklaşık iki katıdır (1).

Küresel ısınmanın etkilerini direk yaşayan coğrafi konuma sahip bir ülkeyiz. Bu yıl yaz dönemi başlangıcından beri yangın haberi almadığımız bir gün olmadı neredeyse. Etkisi, şiddeti yüksek, mücadelesi yetersiz bu yangınlar hem kendimizin hem de gelecek nesillerin sağlıklı koşullarda bir hayat yaşamasına engel. Tarım ve Orman Bakanımız Sayın İbrahim Yunaklı’nın yaptığı açıklamaların bir kısmını aşağıda özetledik (2):

Türkiye'de toplam 23,4 milyon hektar orman alanı bulunuyor. Yumaklı'ya göre, 2024 yılında bu alanın yalnızca %0,11'i yandı. 2020'den 2024'e kadar olan beş yıla yayıldığında, yanan alan %0,18'e yükseliyor. Yumaklı, bunu 2021 ve sonraki yıllarda yaşanan alışılmadık derecede büyük ölçekli orman yangınlarına bağlıyor. Dünyanın orman kaybında hızlı bir ivmelenmeyle karşı karşıya olduğunu vurgulayarak küresel eğilimlere dikkat çekiyor. 2002-2012 yılları arasında dünya çapında ise 44 milyon hektar orman yandı.

Bu rakam sonraki on yılda iki katından fazla artarak 2013-2023 yılları arasında 94 milyon hektara yükseldi. Yumaklı, bu keskin artışı iklim değişikliğinin etkilerine bağlayarak, son dokuz yılın 1880'den bu yana kaydedilen en sıcak yıllar olduğunu belirtti. Birleşmiş Milletler’in projeksiyonlarına göre orman yangınlarının 2030 yılına kadar %14, 2050 yılına kadar ise %30 artacağının tahmin edildiğini aktardı. Beklentiler bu olmasına rağmen bizim 2025 yılında çıkan orman yangınlarını 2015 ile kıyaslayan grafiği sizlerle paylaşıyoruz (3). Bu oran çok daha kısa sürede yüksek seviyelere ulaşıyor.

Yumaklı'ya göre, Türkiye'deki orman yangınlarının %96'sı doğrudan veya dolaylı olarak insan faaliyetlerinden kaynaklanıyor. 

Bu açıklamalardan sonra öncelikli olarak ilkokul bilgilerimizi tazelemek önemli: Ormanda ateş yakma, çöpünü ormanda bırakma, cam eşyaları kırma, kırıldı ise ormanda bırakma, yangınla mücadele konusunda bilgi öğren! 

Yangınla  Mücadele Önlemleri

En önemli kavram yangınla mücadele. Bu kapsamda bölgesel başlayarak ulusal bazda oluşturulacak politikalar dikkate alınmalı: 

•  Bölgesel olarak ormanların korunması için planlama yapmak. 
• Orman derinliklerine taşınacak suyun alınacağı yerleri belirlemek. 
• Her orman alanı için o bölgeye münhasır takip ve erken müdahale sistemleri kurulması. Nereden su alınacak, hangi karayolu ile ulaşacak, müdahale ekibinin korunabileceği ve çalışabileceği ekipman gibi.
• Yine bölgesel planlama ve uygulama bilgisinin erişilebilir ve uygulanabilir olması. 
• Erken uyarı sistemlerinin var olması yanında erken uyarılara erken cevap verebilme gereçlerine sahip olma. 
• TEMA Vakfının internet sitesinde vatandaşların, yetkililerin, politika düzeyinde, medya ve kurumların alması gereken önlemler sıralanmış, aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz: https://www.tema.org.tr/calismalarimiz/orman/daha-yanmadan/orman-yanginlari-oncesinde

İrdelediğinizde önlemlerin tek sacayağı olmadığını, eğitim, bütçe, bölgesel planlama, öngörü, en önemlisi çevre sevgisi ve bilinci olmadan yapılacak her uygulamanın yetersiz kalacağını göreceksiniz. Nitelikli iş gücü, bu iş gücünün doğru yönlendirilmesi ve korunup kollanması, yapılan planların ve alınan önlemlerin kağıt üzerinde kalmamasının bir garantisi olacağına inanıyoruz.

Wikipedia’da (5) yer alan bilgiye göre: 25-26-29 Haziran, 2-3-23-25-26-27-28 Temmuz, 8-11-16-19-20 Ağustos 2025 tarihlerinde İzmir, Antalya, Bilecik, Bursa, Eskişehir, Ankara, Balıkesir, Muğla, Kırklareli, Çanakkale, Sinop, Bolu, Adana illerinde çıkan yangınlar sonucu, yangına maruz kalan 17 kişiyi kaybettik (6), 50,000 den fazla kişi de tahliye edildi. Onedio sosyal medya hesabında yayınlanan 13 Ağustos 2025 tarihli paylaşımlarda 80,000 den fazla hektar orman alanının yandığı, küçükbaş, büyükbaş ve kümes hayvanları ile arı kovanlarının zarar gördüğü, yaban hayatta var olan nesli tehdit altındaki türlerin hem habitat kaybı hem de besin zincirinin bozulması sebepli etkilendiği bilgisi yer aldı. 

Bu yazı 22 Ağustos 2025 tarihinde kaleme alınmıştır.