Bülten Ana Sayfasına Dön

Gazze için Ateşkes Kalıcı Barışa Dönüşür mü?

Işın Gürel, Gazeteci

“Barış”, anlamı ne kadar önemli bir kelime. Anlaşmayı, birbiriyle iyi geçinmeyi, empati yapabilmeyi, düşmanca tavırları bırakarak yeni bir sayfa açabilmeyi, el ele tutuşabilmeyi ama belki de en önemlisi barışmaya niyeti olmayı ifade ediyor. Eminim bu ifadelere pek çok kelime daha eklenebilir.

Hayatınızda ciddi küslük yaşadığınız biriyle hiç barıştınız mı? Barışırken karşılıklı neleri konuştunuz? Aranızdaki ilişkinin devam edebilmesi için bazı koşullar üzerinden geçtiniz mi? Aranızda yapacağınız barışın kimleri nasıl etkileyeceğini göz önüne aldınız mı? Belki de arabulucu kullandınız? İki kişi arasında bile yazılı olmayan ama tam da orada olan pek çok kurallar zinciriniz var değil mi… Şimdi gelin bunu yıllardır çözülmeyen, çözülmemesi için de pek çok aktör tarafından üzerinde çalışılan bölgeye uygulayalım ve son durumu analiz etmeye çalışalım.

Herhangi bir barış anlaşmasının işleyebilmesinin belki de en önemli unsuru barışa gerçekten niyetli olmak ve birbirine karşı güvendir. Şeffaflıktır. Vicdandır. Özellikle yapılan haksızlıkları, ölümleri, saldırıları durdurabilmektir. Yaraların hemen sarılmaya başlanmasına adım atmaktır.

İlk adım ateşkes

Öncelikle ateşkesin sağlanmasının önemini teslim edelim. Filistin sivil halkına yönelik kan dökülmesinin durması zaten şarttı. Çocuk, bebek, kadın, erkek, yaşlı, genç demeden bombaların altında can veren yaklaşık 67 bin Filistinliyi kimse geriye getiremeyecek. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump’un aracılık ettiği ve İsrail ile Hamas’ın Gazze Ateşkes Anlaşmasının ilk aşamasını kabul ettiği plan, savaşın üstünden iki yıl geçtikten sonra 9 Ekim’de Mısırda imzalanan metin, 10 Ekim 2025 tarihinde saat 12:00 de yürürlüğe girdi. İlk aşama denmesinin bir nedeni var. Zira 20 maddelik ABD planının önemli bölümleri hem İsrail hem de Hamas tarafından açıkça reddediliyor.

Bu teklife göre Hamas, çatışmaların sona ermesi (ateşkes), Filistinliler için insani yardım gelmesine müsaade edilmesi ve Gazze’de yerle bir olan yerleşim yerlerinin yeniden yapılandırma vaadi karşılığında silahlarını bırakacak. Filistinliler Gazze’yi terk etmeye zorlanmayacak, İsrail ilhak etmeyecek.

Buradaki ana fikir “Hamas’ın silahlarını bırakması”. Hamas, ateşkes teklifine yanıt verirken İsrail’in en önemli talebi olan “silahsızlanmaya” yönelik yorum yapmadı. Planın ilk aşamasındaki silahların susması konusu İsrail kabinesinin barış planını oylamasından sonuç çıkana kadar devam etti! Sonrasında da ara ara çeşitli iddialarla Filistinlilere yönelik saldırılarını sürdürdü. Bu arada ölü veya diri rehine değiş tokuşu başladı. Aslında bu planının en kolay aşamasıydı çünkü her iki tarafta hem rehinelerinin hem de İsrail tarafından ömür boyu hapse mahkûm edilen 250 Filistinlinin serbest kalmasını istiyordu. Bazı Filistinli aileler tutuklu olup kavuşacaklarını zannettikleri yakınlarına kavuşamadıklarını açıkladılar.

Yine ortaya konulan plan çerçevesinde İsrail birliklerinin geri çekilmesi de yer alıyor. Ama bu yine bir dizi adımın gerçekleşmesine bağlanmış durumda. Yine Hamas’ın silahsızlandırılması, uluslararası güven gücünün İsrail güçlerinin terk ettiği alanı doldurması ve en son da İsrail birliklerinin geri çekilmesi gibi bir sıralama var. Yani bölge kuşatma altında kalmaya devam edecek.

Gazze’nin Geleceği

Bu son savaş ile birlikte Gazze diye bir yer fiilen var ama öyle bir halde bırakılmış durumdaki taş taş üstünde kalmamış. Görüntüler insanın yüreğini dağlayacak cinsten. Uluslararası yardımlarla Gazze’nin yeniden inşa edilmesi planlar arasında. Planlar umut dolu olsa da Nisan ayında BM, savaşın molozlarının kaldırılmasının “20 yıl kadar sürebileceğini” tahmin ettiğini belirtti. Buraya aktarılması gereken mali yardımı varın sizler hesaplayın.

İnsani yardımın büyük miktarlarda bölgeye acilen akmasına ihtiyaç var. Aslında insani yardım hazır, İsrail’in iznini bekliyor. Plan her ne kadar hiçbir Filistinlinin bölgeyi terk etmesine zorlanmayacağını söylese de bölgedeki gazeteciler, “Filistinliler, hem Trump nem de İsrail hükümetinin sözde “gönüllü” bir şekilde kendilerini kitlesel şekilde sınır dışı etmesinden korkuyor” yorumunu yazıyor. Diğer bir deyişle Filistin halkı ateşkesten tabii ki memnun ama o kadar çok belirsizlik var ki… Pamuk ipliğine bağlı dengelerin bir anda yeniden değişebilme ihtimali, güvensizlik, korku…

İki Devletli Çözüm???

Trump’un anlaşmasında Filistinlilerin kendi kaderleri üzerinde söz sahibi olabilmeleri konusu da belirsizliğini koruyor. Aslında İsrail için özellikle bir konu gayet net: oluşturulacak herhangi bir Filistin devletini reddediyor. Yakın gelecekte, planın diğer aşamalarında, Filistinli polislerin eğitimi, bağımsız denetçiler gözetiminde silahsızlandırma geçici teknokrat komitenin kurulması, 2 milyon Filistinlinin, Trump ve eski İngiltere Başbakanı Tony Blair başkanlığındaki “Barış Kurulu” tarafından yönetim ve yeniden inşa konularında denetlenmesi öngörülüyor. Kafalarda çok soru ve net olmayan onlarca konu var.

Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Filistin’de iki devletli bir çözümün hayata geçirilmesi halinde Türkiye’nin fiilî garantör rolünü üstlenmeye hazır olduğunu ancak İsrail’e “tam güven” duymanın gerçekçi olmadığını vurguladı. Fidan ateşkes planında öngörülen üç kurumsal mekanizma -çalışma grubu, barış konseyi ve istikrar güçleri- üzerinde görüşmelerin sürdüğünü belirtti. Ancak bu mekanizmaların yetki alanları ve yapılarının henüz netleşmediğini kaydetti.

İki devletli çözüm fikri aslında yeni değil. Bu fikir 1947’de Birleşmiş Milletler Bölünme Planına kadar uzanıyor. Özetle amaç İsrail devletiyle birlikte yaşayan, güvenli ve tanınmış sınırlara sahip bir Filistin devletinin kurulmasına dayanıyor. Ancak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, tüm siyasi hayatı boyunca hem Filistin'in bağımsızlığına hem de iki devletli çözüme hep karşı çıktı. Yakın gelecekte Netenyahu hükümetinin iki devletli çözüm yaklaşımına sıcak bakacağını sanmak son derece zor ve zorlama gibi görünüyor.

Ateşkes ilan edilmesi son derece önemli ve kıymetlidir. Ateşkesi barışa dönüştürüp istikrar sağlamak, sürdürülebilir ve her iki tarafı da tatmin edecek bir düzen kurmak bambaşka bir konudur. Kırılgan ve belirsizliklerle dolu olan bu anlaşmanın iki devletli çözüme gitmesi kısa vadede zor görünüyor. En ufak bir kıvılcıma bile gerek olmadan alev alan bu bölgenin insanlarını yine zor ve belirsizlikle dolu günler bekliyor.

Kaynaklar

https://www.theguardian.com/commentisfree/2025/oct/06/the-guardian-view-on-trumps-gaza-plan-the-bloodshed-must-end-but-this-proposal-betrays-palestinians

https://www.lemonde.fr/international/live/2025/10/24/en-direct-gaza-israel-ne-va-rien-faire-avec-la-cisjordanie-assure-donald-trump_6647945_3210.html

https://www.brookings.edu/articles/what-could-the-israel-gaza-deal-mean-for-the-middle-east/

https://www.mei.edu/publications/light-end-tunnel-gaza-war-three-questions-about-trumps-20-point-plan

https://www.aljazeera.com/opinions/2025/10/8/a-decolonised-alternative-to-trumps-gaza-peace-plan

https://www.reuters.com/world/middle-east/

https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/who-says-gaza-aid-is-still-far-below-requirement-2025-10-23/

https://www.iletisim.gov.tr/turkce/dis_basinda_turkiye/detay/turkiye-filistinde-iki-devletli-cozum-uygulanirsa-garantor-olmaya-hazir-fakti-bg

https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-baskani-trump-20-maddelik-gazze-planini-netanyahu-ile-acikladi/3702707
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/trump-yonetimi-gazzede-hamasi-silahsizlandirma-planini-uygulamak-icin-hazirlaniyor/3721540

https://www.aa.com.tr/tr/analiz/trumpin-ateskes-plani-ve-gazzenin-gelecegi-hamasin-plani-ne/3707931

https://www.haberturk.com/abd-baskani-trump-in-gazze-plani-aciklandi-3826265
https://www.haberturk.com/anlasma-tamam-simdi-ne-olacak-trump-in-gazze-planiyla-ilgili-neler-biliyoruz-3828806
https://www.haberturk.com/son-dakika-trump-2-asama-simdi-basliyor-3829941