Yüksek Tansiyon Çocuklukta Da Başlayabilen Sinsi Tehlike

Yüksek tansiyon (hipertansiyon), kan basıncının tekrarlayan ölçümlerde uzun süreli olarak normal değerlerin üzerinde olması durumudur. Avrupa Hipertansiyon Birliği tarafından tanımlanan tanı değerleri tablo-1’de verilmiştir. Yüksek tansiyonun en önemli tehlikesi, damar sertliği (ateroskleroz) olarak adlandırılan sinsi bir bozulma sürecine neden olmasıdır. Damar sertliği, yüksek tansiyonun neden olduğu kalp yetersizliği, kalp kapak hastalıkları, beyin kanaması ve böbrek yetmezliği gibi ölüm nedenleri için önemli bir risk faktörüdür. Ülkemizde 50 yaş üzeri kişilerin yarısında kesinleşmiş yüksek tansiyon tanısı vardır. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ülkemizde ölümlerin %45’ini dolaşım sistemi hastalıkları oluşturmakta ve bunların %16’sı doğrudan yüksek tansiyon nedeniyle olmaktadır. Yüksek tansiyon ve buna bağlı gelişen kalp ve dolaşım hastalıklarına da neden olması yönü ile önlenebilir ölüm nedenleri arasında değerlendirilmektedir. Yüksek tansiyonun ilaçla tedavisinde birinci seçenek ilaç olarak kabul edilen idrar söktürücüler 1958’den beri kullanılmaktadır.

Yüksek tansiyon tanısı olan ebeveynlerin çocuklarında da yüksek tansiyon saptanması, kalıtımın önemli bir risk faktörü olduğunu göstermekle birlikte çevresel etkenler çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu etkenlerin içinde başta tuz alımı olmak üzere beslenme alışkanlıkları, hareketsizlik ve stresli yaşam, düzenli alkol alımı ve sigara alışkanlığı sayılabilir. Yüksek tansiyon hastalarının önemli bir kısmında, altta yatan neden kolaylıkla açığa kavuşturulamamaktadır. Damar içi kan basıncının sürekli yüksek olması, doku ve organlarda geri dönüşsüz hasara neden olmaktadır. Hastalarda kan basıncının yakından takip edilmesi ve gerekli kontrollerin aksatılmaması gerekmektedir. Bu hastalık devamlı ilaç tedavisi gerektirmesi nedeni ile hastaların tedaviye uyumu da çok önemlidir. Özellikle diyabet (şeker) hastalığı olan bireylerde yüksek tansiyona bağlı damar sertliği diğer bireylere göre çok daha hızlı gelişmektedir. Bu nedenle yüksek tansiyon tanısı alan diyabet hastalarında şeker düzeylerinin çok daha dikkatli kontrolü gerekmektedir.

Yüksek tansiyon tanısı:

Yüksek tansiyon sıklıkla bulgu vermeyen sinsi bir durumdur. Bu nedenle ilk olarak düzenli sağlık kontrollerinde kan basıncı ölçümlerinin sağlık personeli tarafında yapılması gereklidir. Yüksek tansiyon tanısı için günün aynı saatlerinde tekrarlayan ölçümlerin yapılması gereklidir. Bu nedenle son 10 yıl içinde hastaların kendi kan basınçlarını ölçebildikleri “evde kan basıncı takibi” yaklaşımı önerilmektedir. Son yıllarda giyilebilir akıllı cihazların yaygınlaşması ile düzenli nabız ve kan basıncı takibi yapabilen “giyilebilir” özellikte akıllı cihazların üretilmesi ve yaygınlaşması için önemli yatırım ve araştırma yapılmaktadır. Bu akıllı cihazlar, objektif gözlem ve kayıtları hastaların takibinden sorumlu sağlık personeline iletebilmek üzere programlanabilmektedir.

Tedavi:

Yüksek kan basıncının tedavisi temelde ilaçlı ve ilaçsız tedavi olarak iki başlıkta incelenmektedir. İlaçsız tedavi, tuz kısıtlamayı da içeren diyet değişiklikleri, düzenli egzersiz, fazla kiloların verilmesi ve sigaradan uzak bir yaşam planlaması ile sağlanabilir. Hekimlerin önerisi ile erken dönemde düzenlenebilecek olan bu temel alışkanlıklarla kan basıncının kontrol altına alınabilmesi mümkündür. İhtiyacı olan hastalar için uygun tedavi seçeneklerini hekimler belirleyecektir.

Çocukluk çağının gizli tehlikesi:

Araştırmalar, kan basıncının yüksek tansiyon seviyesine aniden yükselmediğini, genç erişkinlik döneminde giderek artarak ortaya çıktığını göstermektedir. Diğer taraftan, yüksek tansiyonun, bu sürecin çok öncesinde, çocukluk çağında da tanınabileceğini ve geri dönüşsüz hasarların engellenebileceğini ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır. Özellikle, damarların yapısal anomalileri gibi ikincil nedenlere bağlı yüksek tansiyon, çocukluk çağından itibaren tanınabilen bulgulara sahiptir. Bu nedenle düzenli kan basıncı ölçümleri artık yalnızca erişkinler için değil, çocuklar için de önemli bir gözlemdir. Günümüzde giderek artan çocukluk çağı obesitesi, çocuklarda hareketsiz yaşam, düzensiz ve uygunsuz beslenme alışkanlıkları, çocukluk çağı ve genç erişkin dönemde yüksek tansiyon gelişiminin en temel nedenleri arasındadır. Ülkemizde çocukluk çağı obesitesi son 30 yılda üç kat artmış olmakla birlikte 3-18 yaş grubunda yüksek tansiyon riski %2-5 arasında saptanmıştır. Sağlıklı nesiller yetiştirmemiz için erişkinlerde olduğu kadar çocukluk çağında da düzenli kan basıncı ölçümleri sağlık kontrollerinde önemli yer bulmaktadır.

Tablo1:Normal üstü kan basıncı sınırları: