TİP 2 DİYABET TEDAVİSİNDE YENİ BİR SOLUK: BERBERİN URSODEOKSİKOLAT

Uzm. Dr. Tahir İsmailoğlu

Bülten yazılarımızda metabolik bir hastalık olan tip 2 diyabet hastalığına (Tip 2 DM) toplumsal önemi nedeniyle sıklıkla yer vermekteyiz. Hastalığın yelpazesinde; insülin direnci, dislipidemi ve karaciğer hastalığı, özellikle metabolik bozuklukla ilişkili steatotik (yağlı) karaciğer hastalığı gibi bir dizi komorbid durum iç içedir.

Tip 2 DM’nin önemini kısaca hatırlayacak olursak;

Uluslararası Diyabet Federasyonu'na (IDF) göre, 2021'de 537 milyon yetişkin (yaşları 20-79) diyabetle yaşıyordu ve bu sayının 2045'e kadar 783 milyona (8 yetişkinden 1'ini temsil ediyor) çıkması bekleniyor, bunların yaklaşık %90'ı Tip 2 DM vakası. Çin, dünya çapında en fazla diyabet hastası nüfusuna sahiptir, 2021'de 141 milyon kişi olduğu tahmin ediliyor ve 2045'te 174 milyona çıkması öngörülüyor. Diyabet, yılda 6 milyondan fazla ölüme yol açan küresel bir toplumsal yük olması nedeniyle önemlidir. Güncel farklı tedaviler olmakla birlikte, bu acil zorluğun üstesinden gelmek için, dünya çapındaki hastalara kapsamlı klinik faydalar sağlayabilen yenilikçi tedavilere kritik bir ihtiyaç vardır.

Bu alanda çalışmalar yürüten Çinli bir biyofarmasötik şirket olan HighTide Therapeutics araştırmacıları JAMA Network Open'da yeni çalışmalarına ait bulgularını yayımladılar. Çalışmaya ait ilk bulgularını ise 2024 yılında Avrupa Diyabet Çalışmaları Derneğinin (EASD) 60. yıllık toplantısında açıklamışlardı.

Sınıfının ilk oral yoldan uygulanan bağırsak-karaciğer anti-inflamatuar metabolik modülatörü olarak sunulan berberin ursodeoksikolat (HTD1801), mevcut tedavilere kıyasla benzersiz bir ikili etki mekanizması (adenozin monofosfat [AMP] kinaz aktivasyonu ve NLRP3 inflamazom inhibisyonu) sağlar. Berberin, çeşitli bitkilerde bulunan doğal olarak oluşan bir bileşiktir. Geleneksel Çin tıbbında yüzyıllardır sindirim sorunları, iltihap ve enfeksiyonları tedavi etmek için kullanıldığı belirtilmiştir. Berberin, öncelikle glikoz ve serbest yağ asitlerinin kullanımını teşvik etmesi, dolayısıyla inflamasyonu azaltması ve insülin direncini iyileştirmesi beklenen bir AMP kinaz aktivatörü olarak etki eder. Safra asidi ve inflamatuar yolların temel düzenleyicisi olan ursodeoksikolik asit, hepatobiliyer bozuklukların ve kolestatik durumların tedavisinde kullanılmıştır. Benzersiz yapısı ve bu 2 kısmın etkileşimi nedeniyle HTD1801’in, geliştirilmiş ve yeni farmakolojik etkiler ve fizikokimyasal özellikler sergilediği belirtilmiştir.

JAMA Network Open'daki bu randomize klinik çalışmada, Çin'de tip 2 diyabetli hastalarda berberin ursodeoksikolatın hemoglobin A1c düzeyleri ve diğer glisemik, hepatik ve kardiyometabolik sonuçlar üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir.

Bu amaçla Mart 2022 ile Ocak 2023 arasında Çin'de yürütülen bu faz 2 çift kör, plasebo kontrollü, 12 haftalık randomize klinik çalışmaya, 8 veya daha fazla hafta diyet ve egzersiz yapan, hemoglobin A1c (HbA1c) seviyesi %7,0 ila %10,5 arasında olan ve açlık plazma glikoz (APG) seviyesi 250,5 mg/dL'den düşük olan Tip 2DM hastaları dahil edilmiş.

Çalışma tasarımında; hastalar 1:1:1 oranında plaseboya (n = 38), günde iki kez 500 mg HTD1801'e (n = 37) ve günde iki kez 1000 mg HTD1801'e (n = 38) randomize edilmiş ve çalışmaya toplam Tip 2 DM'li 113 hasta dahil edilmiş. Çalışmaya dahil edilen bireylerin ortalama yaşı 54,3 yıldı ve başlangıç HbA1c seviyeleri %8,2 idi. 12 haftalık çalışma sonunda, HTD1801, 500 mg grubunda %-0,4 ve 1000 mg grubunda %-0,7 azalma ile HbA1c seviyelerini plaseboya kıyasla (%-0,3) önemli ölçüde düşürdü. Diğer sonuçlar, APG'nin de iyileştiğini, 500 mg grubunda -13,0 mg/dL ve 1000 mg grubunda -18,4 mg/dL azalma olduğunu gösterdi. 1000 mg grubu ayrıca lipidlerde ve karaciğer hasarı belirteçlerinde iyileşmeler gösterdi. Ek bulgular, HTD1801'in iyi tolere edildiğini, hastaların %97,3'ünün çalışmayı tamamladığını ve %52,2'sinin hafif yan etkiler yaşadığını gösterdi. Ancak, ciddi bir olumsuz olay olan retinal hemorajinin tedaviyle ilişkili olma olasılığı düşük olarak görüldü.

Sonuç olarak, bu plasebo kontrollü randomize klinik çalışmada, HTD1801 ile tedavi HbA1c seviyesinde önemli düşüşler ve temel kardiyometabolik ve karaciğer parametrelerinde iyileşmelerle sonuçlanmış. HTD1801 güvenli ve iyi tolere edilmiş. Bu bulgular ve HTD1801 tarafından gösterilen etkiler, Tip 2DM ve eşlik eden hastalıklar için oral bir tedavi seçeneğini destekler görünmüş.

Çalışmanın yazarları, "Bu ümit verici faz 2 sonuçları, daha çeşitli hasta popülasyonlarında daha büyük, daha uzun vadeli denemelerde daha fazla araştırmayı gerektirmektedir. Terapötik kullanımımıza HTD1801 gibi yeni doğal türevleri dahil ederek, hasta tercihlerini ele alabilir ve potansiyel olarak uyumu iyileştirebiliriz; bu, tip 2 diyabetle yaşayan bireyler için anlamlı metabolik sonuçlara ulaşmada kritik faktörlerdir." demişlerdir.

Kaynaklar:

https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2830820

https://www.labroots.com/trending/immunology/28855/htd1801-promising-oral-therapy-offering-multi-systemic-benefits-type-2-diabetes

https://www.diabetes.co.uk/news/2025/mar/plant-based-pill-shows-promise-in-type-2-diabetes-treatment.html

https://biopharmaapac.com/news/31/5248/hightide-therapeutics-presents-promising-data-on-htd1801-for-type-2-diabetes-at-easd-2024.html