SMA'nın (Spinal Musküler Atrofinin) Doğum Öncesi Tedavisi Mümkün mü?
İsmigül Akın, M.Sc.Biol.
Spinal Müsküler Atrofi(SMA), otozomal resesif olarak kalıtılan, omurilik ön boynuz hücrelerindeki dejenerasyon sonucu kol ve bacak kaslarında atrofiye, zayıflığa yol açan genetik bir hastalıktır. Günümüzde SMA tedavisi için FDA tarafından onaylanan üç ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçlar nusinersen(Spinraza®), onasemnogene abeparvovec-xioi(Zolgensma®) ve risdiplam (Evrysdi®) 'dır.
SMA’nın doğum öncesi dönemde tedavi edilmesine yönelik yapılan bir araştırma, 2025 yılının 2. ayında The New England Journal of Medicine’de yayınlandı. Prenatal dönemde risdiplam tedavisi uygulanan tek vakalık bu çalışma, Memphis'teki St. Jude Çocuk Araştırma Hastanesi'nde gerçekleşti.
Bu çalışmada, Tip 1 SMA tanısı alan bir çocuk öyküsü bulunan ailenin ikinci gebeliğinde, yüksek risk taşıyan fetusa amniyosentez yapılarak genetik inceleme yapılmış ve fetusta Tip 1 SMA tespit edilmişti. Risdiplam, anneye 32 hafta 5 günlük gebelik ile 38 hafta 6 günlük gebelik arasında günde 5 mg dozda oral yoldan verildi. Anne, obstetrik sağlık ve ilaçla ilgili yan etkiler açısından haftalık olarak izlendi ve fetüs, ultrasonografi aracılığıyla büyüme ve gelişim açısından izlendi. Risdiplam doğumdan sonra 8. günden itibaren oral yoldan verilmeye başlandı ve 30 aylık olana kadar (çalışmanın yayınlandığı tarihe kadar) günlük olarak tedaviye devam edildi. Doğumdan sonra yapılan muayenelerde, ventriküler septal defekt nedeniyle düzelen bir kalp üfürümü, ayrıca her iki gözde optik sinir hipoplazisine bağlı geçici fiksasyon nistagmusu ile hafif derecede azalmış görme keskinliği ve sol orta beyin hipoplazisiyle ilişkili hafif sağ hemiparezi vardı. Motor fonksiyon, kas ultrasonografisi ve elektrofizyolojik çalışmalar her 6 ayda bir yapıldı ve yaşa göre normal periferik sinir ve kas gelişimi gözlendi. SMA'nın hiçbir bulgusu 30. Aya kadar tespit edilmedi. Bu tek vakadaki sonuçlar umut vaad ediyor olsa da daha çok vaka çalışması ile desteklenmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Bu vaka çalışmaları gelecek için umut vericidir. Fakat günümüzde tedavilerin başarı oranları ve tedavi hedeflerine ulaşım kısıtlılığı halen devam etmektedir. SMA, önlem alınması mümkün bir hastalıktır. Bu amaçla Kasım 2021 sonunda T.C. Sağlık Bakanlığı SMA Bilim Kurulu toplantısında, ülkemizde evlilik öncesinde tüm çiftlere ve yenidoğan bebeklere SMA taraması yapılması zorunlu hale getirildi. Aynı kurul, Mayıs 2022’de de SMA yeni doğan tarama programındaki ilerlemeleri rapor etti.
Evlilik öncesinde SMA tarama testlerinin önemi unutulmamalıdır. Tarama sonucunda, SMA hastası bebek dünyaya getirme riski olan çiftler için alternatif üreme tekniklerinin kullanılması önlem alma açısından önemlidir. Taşıyıcı çiftlerin tüp bebek yöntemiyle sağlıklı çocuk sahibi olma şansı mümkündür.
Kaynaklar
- Finkel RS, Hughes SH, Parker J, et al. Risdiplam for Prenatal Therapy of Spinal Muscular Atrophy. NEJM. 2025. DOI: 10.1056/NEJMc2300802
- Ogbonmide T, Rathore R, Rangrej SB, et al. Gene Therapy for Spinal Muscular Atrophy (SMA): A Review of Current Challenges and Safety Considerations for Onasemnogene Abeparvovec (Zolgensma).Cureus. 2023;15:e36197.
- Paik J. Risdiplam: A Review in Spinal Muscular Atrophy. CNS Drugs. 2022;36:401–410.
- https://www.saglik.gov.tr/TR-86761/sma-bilim-kurulu-bakan-fahrettin-koca-baskanliginda-toplandi.html
- https://www.saglik.gov.tr/TR-94662/sma-bilim-kurulu-toplantisina-iliskin-aciklama.html