Monkeypox korunma merak edilenler

Uzm.Dr. Tutku Taşkınoğlu

Maymun çiçeği hastalığı (Mpox) insanlar arasında 50 yıldan uzun süredir var olmasına rağmen, bu son salgın hastalık ve nasıl yayıldığı hakkında sorulara neden oldu. Yüzeylerde ne kadar yaşıyor, nasıl bulaşıyor, vb.  Cinsel yönelim veya tercihe bakılmaksızın herkes bu hastalığına yakalanabilir. Virüsün yayılmasının ana yolu, enfekte olmuş bir kişiyle yakın, ten temasıdır. Buna cinsel temas dahildir ancak bununla sınırlı değildir. Çok yakın, sürekli yüz yüze temas olursa solunum damlacıkları yoluyla da yayılabilir. Çok daha az yaygın olan bir başka bulaşma yolu da paylaşılan eşyalardır.

Peki maymun çiçek hastalığının yüzeyler veya hava yoluyla yayılma riski konusunda ne kadar endişelenmelisiniz?

Hasta biriyle aynı evi paylaşıyorsanız, yüzeylerden hastalığa yakalanma riskiniz olacaktır. Mpox yüzeylerde yaşayabilir; ancak bu şekilde enfekte olma riskiniz düşüktür. Bir araştırma Mpox virüsünün yüzeylerde 15 güne kadar yaşayabildiğini göstermiştir. Ama en son veriler virüsün bu yolla yayılımının çok zor ve düşük olduğunu göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü enfekte olan kişilerin yalnızca %0,2'sinin virüsü kirli bir yüzeyden kaptığını açıklamıştır. 

Bir yüzeyde viral parçacıklar olması, başka bir kişide enfeksiyona neden olacağı anlamına gelmez. Virüsün mevcut olması yeterli değildir. Ayrıca dokunmayla yeterli miktarda virüs aktarılması da gerekir. Virüsün kıyafetler, malzemeler ve yüzeylerle bulaşabilmesi için uzun süreli temas halinde olunması gerekir. 

Spor salonu veya havuz gibi ortak, kamusal alanlarda bulaşma riski ne kadardır?  

Yüzme havuzunda Mpox kapma riski çok, çok düşüktür. Spor salonunda veya yoga stüdyosunda nesnelere dokunmanın riski çok, çok düşüktür. Bu aslında aynı şeylere saatlerce defalarca dokunduğunuz bir ev ortamında geçerlidir.

Virüsün dış dünyadaki ortak alanlarda (kapı kollarında, toplu taşıma araçlarında veya bir mağazadaki kıyafetlerde) bulunması düşüncesi, özellikle de konuyla ilgili başlıklar ve TikTok'larla bombardımana tutuluyorsanız, yine de rahatsız edici gelir. Ancak unutmayın: her bilgi her zaman güvenilir veya doğrulanmış değildir ve nadir durumlar yaygın bir risk anlamına gelmez. Mpox metroda, otobüste kolayca bulaşsaydı, bunu çoğunlukla yakın, samimi temas sırasında bulaşan nüfustan çok farklı bir nüfusta görüyor olurduk.

Mpox havada yaşayabilir (ama yalnızca kısa bir süre!)

Mpox hastanın solunum damlacıkları yoluyla da yayılabilir. Virüsün bu şekilde yayılması için bu temasın çok yakın ve sürekli olması gerekir; uzun bir yüz yüze görüşmek veya öpüşmek. Mpox’un havadan kapılabileceği fikri şu anda en tartışmalı alanlardan biridir. COVID'den farklı olarak, Mpox virüsünün havada uzun süre kalmadığı düşünülmektedir. Yani, COVID'li biri solunum damlacıkları dışarı verirse, bu damlacıklar bir süre havada asılı kalabilir ve o alana adım atan bir sonraki kişiyi virüse maruz bırakabilir. Mpox virüsü bir solunum yolu virüsü değildir. Sıradan sohbetlerde veya maymun çiçeği olan birinin yanından geçerken (örneğin bir mağazada) Mpox kapamazsınız.

Evinizde Mpox olan biri varsa…

Mpox olan biriyle aynı evi paylaşıyorsanız, ortak yüzeylerdeki virüs konusunda endişelenmekte haklısınız ama bunun için de önlemlerinizi alabilirsiniz. Virüsün ev içinde nasıl yayılabileceğinin farkında olmak ve uygun önlemleri almak, virüsün yayılmasını durdurmanın en iyi yoludur.

Yatak takımı, giysi ve havlu gibi malzemeleri paylaşmamalısınız. Ayrıca yemek yeme araç gereçlerini de paylaşmamalısınız.

COVID'de olduğu gibi, Mpox hastasının da izole olması, evin geri kalanından uzakta, yalnızca kendi banyosunu kullanması idealdir. Ancak evinizin düzenine bağlı olarak, bu mümkün olmayabilir.

Yatak takımları ve çamaşırlar, aktif Mpox virüsü olan bir kişinin lezyonlarının bulaşabilme ihtimalinin yüksek olması nedeniyle özel bir risk oluşturur. İdeal olarak oluşturur. İdeal olarak, Mpox olan bir kişi kendi çamaşırlarını yıkamalı ve kendi yatak takımlarını değiştirmelidir. Çarşaflar ve çamaşırlar, yara kabukların havaya atılıp solunması ihtimaline karşı silkelenmemelidir.

Hasta birinin çamaşırlarını yıkamanız veya yatak takımlarını değiştirmeniz gerekiyorsa, bu tür kontaminasyonlardan kaçınmak için maske, eldiven göz koruması takmalısınız ve sonrasında ellerinizi iyice yıkamalısınız. 

Dünya Sağlık Örgütü döküntülerin veya lezyonlarını giysi veya bandajla kapatılmasını önermektedir. Bu şekilde, virüsün evdeki ortak malzemelere veya yüzeylere bulaşma olasılığı çok daha düşük olur.

Evde veya çevreleri aracılığıyla Mpox hastalığına maruz kaldığını düşünen herkes aşı yaptırmalıdır. Aşının 4 gün içinde yapılması önerilmektedir. 4-14 gün içinde aşı olunursa hasta olunmayacak veya en azından semptomlar çok hafif seyredecektir. 

Yayılma riskini azaltmak için temizlik protokolleri

Mpox DNA tabanlı bir virüstür ve ev dezenfektanları, UV ışığı ve benzeri şeylerle öldürebilecek zayıf bir virüstür. Evdeki kontaminasyonu sınırlamak için düzenli olarak temizlemeniz ve dezenfekte etmeniz önerilir.