EN SON KOVİD VARYANTI JN.1 HAKKINDA BİLMENİZ GEREKENLER
Uzm.Dr. Tutku Taşkınoğlu
Aşılar, testler ve antiviraller, COVID artışına karşı hâlâ etkili araçlardır.
Kasım 2023'ün başlarında JN.1 varyantı, ABD'deki COVID-19 vakalarının %5'inden azına neden olurken şimdi %60'ından fazlasına neden olduğu tahmin ediliyor.Bu yeni varyant, vaka oranları ve tedaviler ile güncellenmiş COVID-19 aşısının bu sonbaharda kullanıma sunulmasının neden bu kadar önemli hale geldiğini anlatıyor.
JN.1 Nedir?
BA.2.86 adı verilen bir SARS-CoV-2 varyantı birkaç ay önce ortaya çıktı ve virologların dikkatini çekti çünkü o dönemde dolaşımda olan diğer varyantlardan çok daha fazla mutasyon (yaklaşık 30 tanesi) geçirmişti ve böylece bağışıklık sisteminden daha kolay kaçabiliyordu. JN.1 varyantı, BA.2.86'nın soyundan geliyor ancak ek bir veya iki mutasyon yoluyla daha bulaşıcı hale gelmişti.
Bu varyantta neler oluyor?
JN.1'in neden olduğu vaka sayısındaki artış, COVID-19 vakalarındaki genel artışa karşılık gelmektedir. JN.1 enfeksiyonunun belirtileri önceki omikron varyantlarının belirtilerine çok benzer ve daha ciddi hastalığa da neden olmuyor gibi görünüyor. JN.1'in önceki varyantlara göre daha fazla ishale neden olabileceğine dair bazı gözlemler var ancak henüz bunu destekleyen kesin bir veriye sahip değiliz.
Bu varyant hakkında anlaşılması gereken en önemli şey nedir?
Bu son varyant, COVID enfeksiyonuyla mücadele edecek ve ciddi hastalığı en aza indirecek araçlarımız olduğunu hatırlatmalı: Testler JN.1'i tespit ediyor. Virüsün mutasyonuna bağlı güncellenen aşılar ciddi hastalığa karşı koruma sağlıyor ve antiviraller hâlâ JN.1 enfeksiyonunu tedavi etme kapasitesine sahip. Bu araçları son altı ayda olduğundan daha etkili bir şekilde kullanmamız gerekiyor.
Şu ana kadar ABD’de çocukların yalnızca % 8'i ve yetişkinlerin % 19'u en yeni aşıyı aldı; ülkemizde ise zaten kullanıma sunulmadı, dolayısıyla pek çok insan bu virüse karşı korunma olanağını kaçırıyor.
JN.1 için bulaşıcılık süresi nasıl görünüyor?
JN.1'in bulaşıcılık süresi, geçen yıl dolaşan diğer omikron varyantlarınınkine çok benzer: Belirtileriniz başlamadan 1-2 gün önce bulaşıcılık başlar ve belirtiler başladıktan sonra en az 2-3 gün boyunca da devam eder- ancak bazı kişiler belirtilerin başlamasından sonraki bir haftaya kadar tespit edilebilir canlı virüse sahip olmaya devam edebilir. Maruz kaldıktan sonra belirtilerin ortaya çıkması 5 gün veya daha uzun sürebilir.
Daha eski bir aşıya sahip olan veya başka bir varyanttan COVID geçiren kişilerin JN.1 tarafından yeniden enfekte olma olasılığı var mı?
Eski aşılar, şu anda dolaşımda olan varyantlardan çok farklı olan SARS-CoV-2 varyantlarını temel alıyordu. Bu, aşı veya enfeksiyona karşı bağışıklığınızın zamanla düşme eğiliminde olduğu gerçeğiyle birleştiğinde, yaklaşık bir yıl önce yaptırdığınız aşılara güveniyorsanız, COVID-19'a karşı pek fazla koruma elde edemeyeceğiniz anlamına gelir. Bu, neden yıllık grip aşısı yaptırdığımıza çok benziyor: Virüs değişiyor, bu yüzden şu anda enfeksiyona neden olan virüs varyantlarıyla iyi bir eşleşme olduğundan emin olmak için Covid-19 a karşı kullanılan aşı da yeni varyanta karşı güncellenmiş aşı olmalı.
Geçen yıl Eylül ayında kullanıma sunulan COVID-19 aşılarının bu varyanta karşı ne kadar işe yaradığını henüz biliyor muyuz?
JN.1 varyantı, bağışıklığı önlemeye yardımcı olan bir dizi mutasyona sahip olsa da, laboratuvar çalışmaları, güncellenmiş COVID-19 aşısının, JN.1'i tanıyabilen antikor miktarını artırdığını ve ciddi hastalıklara karşı korumada hala etkili olduğunu ileri sürüyor.
JN.1'e karşı etkili tedavi var mıdır?
Ülkemizde 65 yaş üzeri yatan hastalarda Molnupiravir ücretsiz olarak sunulmaktadır. Covid 19 tedavisi için uluslararası rehberlerde önerilen ancak ülkemizde kullanıma sunulmayan Paxlovid’in özellikle yüksek riskli popülasyonlarda hâlâ çok iyi çalışıyor olduğu ancak olması gerektiği kadar sık reçete edilmediği de bildirilmektedir. Antivirallerin semptomlar başladıktan sonra mümkün olan en kısa sürede alınması gerektiğini unutmamak önemlidir; ideal kullanımı semptom başlangıcından sonraki beş gün içindedir, ancak ne kadar erken olursa o kadar iyidir. Bu, kendinizi hasta hissetmeye başladığınızda test yaptırmanızın özellikle önemli olduğu anlamına gelir.
Önümüzdeki birkaç hafta içinde vaka oranları açısından ne bekleyebiliriz?
Artan seyahat ve tatiller nedeniyle bulaşmanın artacağını beklediğimiz bir dönemden çıkıyoruz. Vaka oranları muhtemelen artacaktır.Sonuç olarak korunma tedbirlerine uyum ve semptom olduğunda en erken zamanda test yapılması hastalığın bulaşma ve yayılmasına karşı en önemli silah olarak görülmektedir.
Aşılar, testler ve antiviraller, COVID artışına karşı hâlâ etkili araçlardır.