Diyabet ve Katarakt Göz Sağlığı Üzerindeki Etkileri ve Önleme Yöntemleri

Uzm.Dr. Tahir İSMAİLOĞLU

Diyabet, dünya çapında milyonlarca kişiyi etkileyen, birçok organ ve sistem üzerine olumsuz etkiler gösteren metabolik bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü 1990 ile 2022 yılları arasında diyabetli kişi sayısının 200 milyondan 830 milyon kişiye çıktığını belirtmektedir. Projeksiyonlar ilerleyen yıllarda bu sayının artarak devam edeceğine işaret ediyor. Özellikle göz sağlığı üzerine olumsuz etkileri ile dikkati çeken diyabete bağlı göz hastalıkları arasında; diyabetik retinopati, diyabetik makuler ödem, katarakt ve glokom yer alır. Bu hastalıklar zayıf görmeye ve daha ileri boyutta körlüğe neden olabilir. Bu yazımızda diyabetik katarakt ve önlenmesine yönelik alınabilecek tedbirler ile ilgili bilgi sunacağız.

Kataraktın Tanımı

Katarakt, göz merceğinin opaklaşması sonucu görme kaybına yol açan bir hastalıktır ve diyabet, kataraktın gelişiminde önemli bir risk faktörüdür. Normalde göz merceği, ışığın net bir şekilde retina üzerine düşmesini sağlar. Ancak katarakt oluştuğunda, lensin bulanıklaşması sonucu görme zorlaşır.

Katarakt, dünya çapında körlüğün yaklaşık %51'ini oluşturarak körlüğün önde gelen nedenidir. Esas olarak 65 yaş üstü kişilerde ve diyabetli hastalarda yaygındır. Kataraktın görülme sıklığı diyabetli kişilerde 3 ila 5 kat kadar artar.

Kataraktın Belirtileri Nelerdir?

Kataraktın ilk belirtileri arasında:

• Bulanık görme
• Puslu görme
• Özellikle geceleri ışıkların etrafında haleler
• Bir gözde çift görme
• Işığa ve parlamaya karşı aşırı hassasiyet
• Gece görüş zorluğu olabilir.

Eğer diyabet hastasıysanız ve bu belirtileri fark ediyorsanız, bir göz doktoruna başvurmanız önemlidir.

Diyabet Kataraktı Nasıl Etkiler?

Katarakt, genellikle yaşlanma ile ilişkilendirilen bir hastalık olmakla birlikte, diyabetli bireylerde çok daha erken yaşlarda ve hızlı gelişebilir. Diyabetin, katarakt oluşumu üzerindeki etkisi birçok faktöre bağlıdır. Özellikle kan şekeri düzeylerinin yüksek olduğu durumlarda, lensin hücresel yapısında değişiklikler meydana gelir ve bu da kataraktın gelişmesine zemin hazırlar.

1. Kan Şekeri Kontrolü ve Katarakt Riski: Diyabetin, katarakt üzerindeki etkileri büyük ölçüde kan şekeri kontrolü ile ilişkilidir. Yapılan çalışmalar, diyabetik bireylerde kataraktın daha erken yaşlarda başladığını ve hastalık süresi uzadıkça riskin arttığını göstermektedir. Ayrıca, kontrolsüz diyabetin kataraktın hızla ilerlemesine yol açtığı bildirilmiştir.
2. Diyabetik Kataraktın Patogenezi: Diyabetik kataraktın gelişiminde birkaç temel mekanizma rol oynamaktadır. Yüksek kan şekeri seviyeleri, lens hücrelerinde osmotik dengesizliklere yol açar. Bunun sonucu olarak, lensde su birikmesi ve merceğin saydamlığının kaybolması görülür. Diğer bir önemli mekanizma ise artmış oksidatif stresdir. Diyabetli bireylerde artan serbest radikal üretimi, lens proteinlerinin yapısını bozarak katarakt oluşumunu hızlandırır. Diyabetik kataraktın mekanizmaları hakkında yapılan bir çalışmada, oksidatif stresin ve artan polyol yolunun bu süreçte önemli bir rol oynadığı vurgulanmıştır.

Diyabet ve Retinopati İlişkisi: Diyabetin göz üzerindeki diğer etkilerinden biri de diyabetik retinopatidir. Diyabetik retinopati, retina damarlarında hasara yol açarak görme kaybına neden olabilir. Bu durum, katarakt gelişimiyle de ilişkili olabilir. Uzun süreli diyabet, retina fonksiyonlarında bozulmalara yol açabilir ve kataraktın ilerlemesine neden olabilir. Katarakt ameliyatı, tip 2 diyabetli yetişkinlerde diyabetik retinopatinin kötüleşme riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir.

Diyabetik Kataraktın Önlenmesi

Diyabetli bireylerin katarakt riskini azaltmak ve göz sağlıklarını korumak için alınabilecek çeşitli önlemler bulunmaktadır:

1. Kan Şekeri Kontrolü: Sıkı kan şekeri kontrolü, diyabetin etkilerini azaltmada ve kataraktın ilerlemesini engellemede kritik bir öneme sahiptir. Diyabetli bireyler, kan şekeri seviyelerini sürekli izleyerek ve kontrol altında tutarak bu riski azaltabilirler.
2. Düzenli Göz Muayeneleri: Diyabetli bireylerin düzenli göz muayeneleri yaptırmaları, katarakt gibi göz hastalıklarının erken teşhis edilmesine yardımcı olur. Erken teşhis, cerrahi müdahale ve tedavi seçeneklerinin daha etkili olmasını sağlar, görme kaybını engelleyebilir.
3. Sağlıklı Yaşam Tarzı: Dengeli bir diyet, meyve ve sebzeden zengin beslenme, düzenli egzersiz ve sigara kullanmamak, diyabetin yönetilmesine yardımcı olur. Diyabetli bireyler, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yaparak kan şekeri seviyelerini kontrol edebilir ve göz sağlıklarını koruyabilirler.
4. Erken Cerrahi Müdahale: Kataraktın erken evrelerinde cerrahi müdahale düşünülmelidir. Diyabetli hastalar, genellikle daha fazla komplikasyon riski taşıdıkları için cerrahi müdahaleye karar verilmeden önce dikkatli bir değerlendirme gereklidir. Hastalar ameliyattan kaçınmamalıdır, ancak yakın takip şarttır.

Sonuç

Diyabet, katarakt gelişimi için önemli bir risk faktörüdür ve diyabetli bireylerin göz sağlığını korumak adına dikkatli olmaları gerekmektedir. Düzenli göz muayeneleri, kan şekeri kontrolü ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ile diyabetin göz üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirgemek mümkündür. Sonuç olarak, diyabet ve katarakt arasındaki ilişkiyi anlamak ve bu hastalıkların yönetimine yönelik doğru adımlar atmak, bireylerin yaşam kalitesini artırabilir. Erken teşhis, tedavi sürecini daha etkili hale getirebilir.

Kaynaklar:

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2903955/

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667376223000318

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11556822/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39530428/

https://www.medpagetoday.com/ophthalmology/generalophthalmology/114343

https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/preventing-problems/diabetic-eye-disease