COVID Enfeksiyonları: Yeni Bir Mutasyon, Yeni Bir Varyant

Havalar sıcak ama COVID enfeksiyonları uluslararası olarak artıyor; İngiltere, ABD ve Çin gibi ülkelerde olduğu gibi bizde de artışa geçmiş gözüküyor. ABD'deki vakalar günde 610.000 yeni enfeksiyonla "yüksek" olarak kabul edilen seviyeye geri döndü bile. Hastalığın yayılmasını tahmin etmek için kullanılan atık su verilerine göre, bir ay önce kaydedilen günlük yaklaşık 185.000 olan vaka sayısı üç katına çıktı. SARS-CoV-2 ile enfekte kişiler dışkılarında viral RNA saçabilir ve bu RNA, toplumsal atık sularda tespit edilebilir. Atık su alanlarında zaman içinde virüs seviyelerinin ne kadar değiştiğini (arttığını ve azaldığını) takip etmek küçük değişiklikleri dahi tespit edilmesini sağlıyor. 

Birkaç hafta önce Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) EG.5 veya "Eris" olarak adlandırılan bir omicron alt varyantını duyurdu ve ülkelere yakından takip etmeyi önerdi. Ardından 17 Ağustos’ta, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), virüsün yeni bir varyantı olan " Pirola " lakaplı BA.2.86'yı da izlediğini duyurdu. Pirola Omicron’dan oldukça farklı yeni bir soy olduğu için önemli olduğu düşünülüyor.

Ancak vaka sayısındaki artış daha çok Pirola’dan değil Eris’ten kaynaklanıyor gibi gözüküyor. Yayınlanan CDC verilerine göre, EG.5 ve XBB.1.16 vakaların tahminen üçte birini oluşturuyor ve geri kalanına birkaç düzine başka varyant neden oluyor.

Eris ve Pirola nedir?

Eris, Kasım 2021'den itibaren tanıdığımız omicron varyantının soyundan geliyor. Başka bir omicron alt varyantı olan XBB.1.9.2 ile yakından ilişkili, ancak ekstra bir spike protein mutasyonuna sahiptir. Bu varyantın ayrıca, ek bir spike protein mutasyonu daha olan EG.5.1 olarak adlandırılan bir tipi de vardır. Eris, ilk olarak 17 Şubat'ta bildirildi ve 19 Temmuz'da izleme altına alındı. 9 Ağustos'ta sayılar arttığı için EG.5.1 ile birlikte takip altına alınan “variant of interest” olarak belirlendi ve sağlık yetkililerine bulaşmasının dikkatle izlenmesi tavsiye edildi. 

Pirola varyantı ise alfa, delta veya omicron gibi yeni bir Yunanca harf ayrımı verilmemiş olsa da Omicron ailesinden çok farklı. Omicron ile hücrelere daha kolay bağlamasını sağlayan 30 ortak spike mutasyonuna sahip olsa da 30 farklı mutasyonu da var. Bir yıldan uzun bir süre önce dolaşan ve o zamandan beri haberlerde pek yer almayan bir SARS-CoV-2 soyundan türemiş olan Pirola’nın muhtemelen SARS-CoV2 virüsünün tek bir kronik hastada birden çok kez mutasyona uğrayarak ortaya çıktığı düşünülüyor

Eris ve Pirola nerede tanımlandılar? Ve ne kadar yaygınlar?

Küresel olarak, Eris vaka bildirimleri artıyor. Geçen ay ABD’de tüm (bir önceki ay sadece %7,6 iken) SARS-CoV-2 vakalarının %17,4'ünün Eris olduğu açıklandı. 7 Ağustos itibariyle, Çin, ABD, Avustralya ve Japonya dahil 51 ülkeden bildirim yapıldı. 

İsrail menşeli Pirola için ise ABD, Danimarka ve Birleşik Krallık'ta olmak üzere dünya çapında yalnızca altı vaka bildirildi. Bununla birlikte, Pirola'nın muhtemelen henüz tespit edilmemiş ek vakaları olduğu düşünülüyor çünkü tespit edilen vakalar yalnızca hastanelerde tespit edilebilecek kadar şiddetli vakalar ve birden fazla kıtaya yayılmış olmasının "endişe verici" olduğu düşünülüyor ama henüz bir alarm nedeni olmadığı vurgulanıyor.  

Daha bulaşıcılar mı? Ve aşılardan kaçıyorlar mı?

Eris'in farklı spike mutasyonu, daha önce baskın olan varyantlara göre bulaşmasına yardımcı oluyor gözüküyor. Aynı mutasyon, antikorların virüsü nasıl nötralize ettiğini de etkiliyor, bu da virüsün daha önceki bir SARS-CoV-2 enfeksiyonu veya aşılamanın neden olduğu bağışıklıktan kaçmasını sağlayabilir. 

Şu ana kadar Pirola’nın da önceki varyantlara göre daha hızlı yayıldığına veya daha ciddi hastalıklara neden olduğuna dair bir kanıt bulunmuyor.

Belirtileri nelerdir? Ne kadar sürer?

Diğer SARS-CoV-2 varyantlarında olduğu gibi, Eris en yaygın olarak ateş, öksürük, yorgunluk, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, kızarıklık ve konjuktivite neden olabilir. Eris'in semptomları, diğer herhangi bir SARS-CoV-2 varyantı veya alt varyantından daha uzun sürmez ve genellikle hafif vakalarda iki hafta içinde düzelir.

Önceki varyantlardan daha ciddi hastalığa neden olurlar mı?

DSÖ'den Maria Van Kerkhove 9 Ağustos'ta düzenlediği basın toplantısında, Eris için "Diğer omikron alt tiplerinden daha şiddetli değil" dedi. Ama takip edilmesi gerektiği ve ülkelerin takip konusunda yardımcı olmalarını istedi. Pirola vakaları çok az olduğu için semptomları hakkında yeteri kadar bilgimiz yok. 

Kendimizi nasıl koruyabiliriz?

Yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlar gibi özellikle COVID-19 riski taşıyan kişiler için aşı dozlarına ayak uydurmak önemlidir. Örneğin İngiltere “risk altındaki” grupların önümüzdeki aylarda aşılanacağını duyurdu. Çoğu insanın aşılanmasından veya güçlenmesinden bu yana bir süre geçtiği için bağışıklık seviyeleri azalmış olabilir. Enfeksiyondan kaçınmak için, düzenli el yıkama ve kapalı alanlarda maske takmak gibi genel tavsiyeler de hala geçerli.

COVID'e neden olan orijinal virüs SARS-CoV-2, Mart 2020'de ortaya çıktığından beri, düzinelerce varyanta dönüştü, varyantların gelişmeye devam ettiğini ve virüs ne kadar dolaşımda olursa o kadar fazla evrime uğrayacağını hatırlatmak istiyoruz. 

COVID-19 variant takip klasifikasyonunda 4 başlık vardır; 

• İlgi varyantı (VOI)

• Endişe varyantı (VOC)

• Yüksek sonuç varyantı (VOHC)
•  İzlenen varyantlar (VBM)

DSÖ, bir VOI ilan ederek, suşun epidemiyolojisinin küresel olarak gözden geçirilmesi ve özelliklerinin ve yayılımının izlenmesi çağrısında bulunur. Buna karşılık, VOC bildirimi daha kapsamlı bir müdahale gerektirir. 

DSÖ şu anda 7 VOI'u ve bunların alt tiplerini takip etmektedir:

BA.2.75, BA.2.86, CH.1.1, XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2, XBB.2.3

3 VOC takip edilmektedir 

XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5.

Tüm COVID-19 Varyantlarının Belirtisi Olabilecek Cilt Lezyonları 

Nadir de olsa deri döküntüleri ve diğer değişiklikler COVID-19'un bir işareti olabilir. Bir araştırma, birden fazla semptomu olan COVID-19 hastalarının %17'sinde ortaya çıkan ilk semptomun deri döküntüleri olduğunu, hastaların %21'inde ise tek semptomun döküntüler olduğunu buldu.

COVID-19 döküntülerinin nasıl ve neden meydana geldiğine dair araştırmalar yetersizdir. Ciltte yüksek sayıda anjiyotensin dönüştürücü enzim 2 (ACE2) reseptörünün kızarıklığa neden olabileceği, cildi besleyen küçük kan damarlarındaki sitokinlerin veya iltihaplanmayı düzenleyen proteinlerin salınmasını etkinleştirebileceği veya yüksek inflamasyon, diğer cilt değişikliklerinin yanı sıra kızarıklığa ve kaşıntılı şişliklere neden olabileceği veya bağışıklık sisteminde yaşanan sorunlar nedeniyle cilt lezyonu ile seyreden diğer viral hastalıkların (VZV, kızamık gibi) artılının rol oynadığı düşünülmektedir. 

En yaygın COVID-19 döküntüleri; 

Araştırmacılar, 336.847 kişi arasında, testi pozitif çıkanların %8,8'inin ciltle ilgili değişiklikler bildirdiğini buldu. COVID-19 testi pozitif çıkan kişilerin yaklaşık %21'inin tek semptomu kızarıklıktı ve %17'sinde diğer semptomlar gelişmeden önce cilt değişiklikleri görüldü. 

COVID ayak parmakları, tipik olarak soğuk havaya maruz kaldıktan sonra ortaya çıkan bir cilt rahatsızlığı olan pernioya (chilblains, soğuk ısırması) benzer. Ayak parmaklarında mor veya kırmızı erimatöz yaralar gelişebilir. İyileşirken cildinizin üst tabakası soyulabilir. 

COVID ürtikeri aniden ortaya çıkar ve saatler içinde hızla gelişir; kaşıntılıdır. Yüz, kulak arkası dahil olmak üzere vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilir. 

Boyun egzaması, COVID-19 enfeksiyonu sırasında veya sonrasında ortaya çıkabilir ve tipik olarak uzun bir süre devam eder. Döküntü genellikle kaşıntılıdır ve göğsün güneş ışığına maruz kalan kısmına kadar uzanabilir. Genel olarak egzama, açık ten üzerinde pembe veya koyu ten üzerinde koyu kahverengi, gri veya mor görünebilir. 

Oral döküntü ile ağız içi ve dudaklarda oluşur. Döküntü hafifledikçe dudaklarda kuruma ve pul pul dökülme olabilir. 

Veziküller sıvı dolu ve papüler kabarık, katı tümsekler şeklindeki döküntüler tipik olarak kaşıntılıdır. Bu döküntüler vücudunuzun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir, ancak genellikle; Ayaklarınızın ve ellerinizin arkası, dirsekler, dizlerde olabilir. COVID-19'lu kişilerde veziküler ve papüler döküntüler, bulaşıcılık aşaması sona erdikten sonra da uzun süre devam edebilir. Bu döküntüler, enfeksiyonun başlamasından haftalar sonra ortaya çıkabilir.

Uzm.Dr. Tutku Taşkınoğlu