21 Eylül Dünya Alzheimer Günü - MNEMOSİNE: Hafıza ve bilgelik tanrıçası / Türkiye Alzheimer Derneği Önemli Projeler Başlattı: Alz-Tag ve Alzheimer Box
MNEMOSİNE: Hafıza ve bilgelik tanrıçası
Nefise Günaydın, Uzman Konservatör
Antik dünyanın tanrıları arasında savaşçıların, doğa güçlerinin ya da aşkın temsilcileri kadar sık adı anılmayan ama insanlık için belki de en temel varlığı temsil eden bir figür vardır. Uzmanlık ve ilgi alanım gereği bu yazıda sizlere, yaklaşan 21 Eylül Dünya Alzheimer Gününü de hatırlatabilmek için, genellikle mitolojik metinlerin kıyısında kalan ama derin anlamlar taşıyan bu figürü, Mnemosine’yi anlatmak istiyorum. Çünkü onun temsil ettiği kavram, yalnızca mitolojide değil; düşünsel yaşamımızın, toplumsal belleğimizin ve insan olma hâlinin tam merkezindedir.
Mnemosine, Yunan mitolojisinde zamanın, bilginin ve kültürel aktarımın tanrıçası olarak kabul edilir. Dokuz ilham perisinin müziğin, şiirin, dansın, tarih yazımının ve astronominin perilerinin annesidir. Bu detay tesadüf değildir: çünkü insanın herhangi bir yaratıcı, düşünsel ya da bilimsel üretimi ancak hatırlama yoluyla mümkündür. Hafıza olmadan müzik yazılamaz, tarih anlatılamaz, deneyim aktarılmaz. Hafıza, insanlığın sürekliliğini sağlayan görünmez unsurudur.
Bu nedenle Mnemosine, görünmez ama vazgeçilmez bir gücü temsil eder. Hafıza, bireyin kimliğini kuran temel yapı taşıdır; çünkü kendimizi bilmemizi sağlayan şey, geçmişin zihinsel kaydıdır. Çünkü hafıza, sadece geride kalanı anmak değildir; o aynı zamanda bir bağ kurma biçimidir kendimizle, başkalarıyla ve yaşadığımız dünya ile. Bir şarkının neden içimizi titrettiğini, bir kokunun neden bizi çocukluğumuza götürdüğünü, bir kelimenin neden gözlerimizi doldurduğunu ancak hafıza sayesinde anlayabiliriz. Unutursak; bağlarımız çözülür, anlam kaybolur.Mnemozine yalnızca hafızanın tanrıçası değil, insanın kimliğini inşa etme biçimidir. (1)
Mitolojide Mnemosine’nin görevlerinden biri, ölülerin ruhlarını Lethe (Unutuş) ırmağından değil, kendi adını taşıyan ırmaktan içmeye teşvik etmektir. Çünkü Lethe’den içenler her şeyi unuturken, Mnemosine’nin suyunu içenler hatırlayarak yeniden doğar. Bu sembolizm bize açıkça şunu anlatır: Hatırlamak, sadece geçmişi taşımak değil, geleceği inşa etmenin de ön koşuludur.
Mnemosine’nin varlığı, bize hatırlamanın bir güç olduğunu gösterir. Sessizdir ama etkilidir. Unutmanın karşısında bir direniştir adeta. Bugün, bilgi bombardımanı altında yaşayan, geçmişle kurduğu bağları zayıflayan çağdaş insan için Mnemozine’nin temsil ettiği değer her zamankinden daha önemlidir. (2)
Bu sembolizm bize açıkça şunu anlatır:
Hatırlamak, sadece geçmişi taşımak değil; kimliği korumak, anlam inşa etmek ve geleceği bilinçle kurmak demektir. (3)
Ve belki de bu yüzden, bugün Mnemozine’yi anmak; yalnızca mitolojik bir figürü hatırlamak değil, aynı zamanda kendi içsel belleğimize, kültürel mirasımıza ve insan olmanın anlamına sahip çıkmaktır.
- Paul Ricoeur, Memory, History, Forgetting, 2004.
- Karen Armstrong, A Short History of Myth, 2005.
- Grimal, P. The Dictionary of Classical Mythology. Blackwell. 1996.
Türkiye Alzheimer Derneği Önemli Projeler Başlattı: Alz-Tag ve Alzheimer Box
İlerleyici bir hastalık olan Alzheimer, orta ve ileri evrelerde hastaların günlük aktivitelerini kendi başlarına yapma yeteneklerini kaybetmelerine neden oluyor. Ancak bu noktaya gelene kadar hastaları ve hasta yakınlarını bekleyen önemli başka bir risk var!
Başlangıç ve orta evrede ve henüz hareket halinde olan Alzheimer hastalarında kaybolma, evden kaçma veya ev içinde tehlikeli aktivitelerde bulunma riski çok yüksek. Bu, hayati tehlike riskini de beraberinde getirebiliyor. Bu dönemde hasta yakınları açısından hastayı yakın ve sürekli takip gerekliliği doğuyor. Hasta yakınlarını hem psikolojik hem de günlük akışta lojistik anlamda zorlayan bu sürece karşı Türkiye Alzheimer Derneği pilot bir proje başlattı.
Alz-Tag: Alzheimer Hastaları ve Bakım Verenleri için Risk Azaltımı ve Teknolojik Destek Programı
Alz-TagProjesi, Alzheimer hastalığıyla yaşayan bireylerin güvenliğini, bağımsızlığını ve iyi oluş hâlini artırmak amacıyla Türkiye Alzheimer Derneği tarafından geliştirilen yenilikçi ve çok şehirli bir girişim. Derneğin 20’den fazla şubesi bu projenin kapsamına dahil. Toplam 600’e yakın hasta takip cihazı dernek şubelerinden ücretsiz olarak dağıtılıyor.
Alz-Tag projesini farklı kılan en önemli özellik, teknolojiyi psikososyal destek ile birleştirmesi
Alz-Tag takip cihazları özellikle yalnız yaşayan ya da gününü yalnız sürdüren başlangıç ve orta evre hastaların hareket takibi için kullanılıyor.
AGESA Hayat ve Emeklilik ve Sivil Toplum Destek Vakfı (STDV) tarafından desteklenen projede daha önce kaybolmuş, evden habersiz çıkmış, ehliyeti olan ve araba kullanılmasına izin verilen, evin içinde amaçsız dolaşan gibi kaybolma riski olan hastalar öncelik sahibi.
Alzheimer Box
Ankara merkezli başlayan “Alzheimer Box” projesi ise, yaşlı bireylerin güvenliğini artırmak ve özellikle Alzheimer hastalarının acil durumlarda yalnız kalmalarını önlemek amacıyla geliştirilen bir proje. Alzheimer Box ev içinde bulunan ve daha çok iletişim ve ev içi koşullardan haberdar etme görevi olan bir kutu. Proje kapsamında, 100 adet Cerebius S.O.S. bileklik ve kutu ücretsiz olarak dağıtılıyor.
Kutu ve bileklikler sayesinde kullanıcılar, yangın, gaz kaçağı, düşme gibi durumlarda tek tuşla yardım çağrısı yapabiliyor; cihazlar 4G desteği ile internetsiz iletişim, mobil uygulama üzerinden takip, günlük aktivite raporları sunumu ve 7/24 acil müdahale desteği gibi hayati özellikler barındırıyor.
Alzheimer Box, yaşlı bireylerin bağımsızlığını korurken, yakınlarına da ev içi ve ev dışı güvenli bir takip ve destek imkânı sunuyor. Kapıya konulan bir PIR sensörü ile evdeki herhangi bir olumsuzluğu tespit edip, hızlı aksiyon alınmasını ve ilgili yerlere bildirilmesini sağlıyor.
Nasıl bir destek sunuyor?
- Tek tuşla yardım çağrısı
- 4G ile SIM kart üzerinden internetsiz iletişim
- Mobil uygulamayla anlık takip
- Günlük aktivite ve hareket raporları
- 7/24 acil müdahale ve destek hattı
Pilot Projeler 100 adet Alz-Box ve 600 adete yakın Alz-Tag ile başladı. Peki hangi evre hastalar başvuru için uygun ve faydalanmak için nasıl başvuru yapılıyor?
Her iki proje için de en uygun evre hastalığın başlangıç evresi. Her ikisi de risk faktörünü ölçmeyi ve önlemeyi amaçlıyor ve bu riskler daha çok hastalar bedensel olarak bağımsız hareketliyken oluşuyor. Bu nedenle başlangıç evresi her iki cihaz için de kusursuz bir uyum sağlıyor.
Siz de bir Alzheimer hasta yakınıysanız ve Türkiye Alzheimer Derneği’nin ücretsiz sunduğu Alzheimer Tag ve Alz-Box projelerinden faydalanmak isterseniz derneğe aşağıdaki iletişim bilgilerinden ulaşabilirsiniz.
Hasta Yakını Danışma Hattı: 0 536 612 47 20
Ümmügül Geyik (Sağlık ve Eğitim Koordinatörü)
Genel İletişim: 0 212 224 41 89
alzdernek@alzheimerdernegi.org.tr
Arzu Kartum (Kurumsal İletişim Koordinatörü)
