Cumhuriyet Bayramı

Dr. Yahya R. Laleli

Cumhuriyetimizin kuruluşunun 102. yılını kutluyoruz. Üzerinde yaşadığımız vatan dediğimiz toprak bütününe sahip olmamızı sağlayan, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyım demekten gurur duyduğumuz, bir devletimizin olmasının ne büyük nimet olduğunu hatırlamak için Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda İngiliz Parlamentosunun önemli bir üyesi olan Sir James Arthur Salter’ın 20 Temmuz 1928 günü Hollanda Bankası Başkanı Mr. Vissering1 ile yaptığı görüşmenin notlarını paylaşıyoruz sizlerle.

“Amsterdam’da Bay Vissering’i gördüğümde, kendisi birkaç gün önce Ankara’ya yaptığı yolculuktan dönmüştü. Türk Hükümeti’ne para biriminin istikrara kavuşturulması konusunda danışmanlık yapmak üzere gitmişti. Türk Hükümeti’ne raporunu sunmuştu ve bu raporun yayımlanıp yayımlanmayacağına hükümetin karar vermesi gerekiyordu. Bu nedenle, bana kendi izlenimlerine dair bir açıklama yapamayacağını söyledi.

Kendisine, Türkiye’nin Cemiyet için (muhtemelen Milletler Cemiyeti kastediliyor) yeni bir müşteri olma ihtimalini düşünüp düşünmediğini sordum. O da Türkiye’nin yabancı bir borç yardımı olmaksızın kendi para birimini istikrara kavuşturabildiğini, bu yüzden hükümete dış borç almamaları yönünde tavsiyede bulunduğunu söyledi.

Bay Vissering, Türkiye’deki durumdan oldukça olumlu bir izlenim edinmişti. Ona göre Türkler, dış mali yardıma gerek kalmadan yeni bir Emisyon Bankası (Merkez Bankası) kurabileceklerdi. Mevcut altın ve döviz rezervleri bu amaç için yeterliydi. Dolayısıyla, Merkez Bankası’nı güçlendirmek için bir borç alınmasına gerek olmadığını düşünüyordu. Aynı şekilde, dalgalı borçların veya bütçe açıklarının birleştirilmesi için de böyle bir borca ihtiyaç yoktu.

Bay Vissering’e göre, ortada dalgalı (kısa vadeli) bir borç bulunmuyordu ve yapılan tüm harcamalar gelirlerle karşılanıyordu.”

O günlerde Bulgaristan ve Yunanistan bütçe ödemelerinde gecikmeler yaşarken yeni kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti devleti böyle bir sorun yaşamıyor çünkü devlet geliri kendi ürettiklerinden oluşuyor 1928 yılında. Bugün Cumhuriyetimizin 102. Yılını kutlarken dileğimiz sadece sağlık alanında değil tüm alanlarda ihtiyaç duyduğumuz ekonomik kalkınmanın inovasyona dayalı ve sürdürülebilir olmasıdır. 

Mustafa Kemal’in 23 Nisan 1920’de Meclis’i açarken arkasındaki levhada “…Ve emrehum şûrâ beynehum…/ …İşleri birbirlerine danışarak yaparlar…”2 yazıyordu. Ortak bir hikayemiz var, ortak bir toprak parçası üzerinde yaşıyoruz. Bir de Mustafa Kemal ve arkadaşlarının, hayatları pahasına “yaşayalım” diye bıraktıkları devletimiz var. Onu koruyalım ki gelecek nesillerimiz de yaşayabilsinler.

Hepimizin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Kutlu Olsun!
Bu yazı 15/10/2025 tarihinde kaleme alınmıştır.

1. https://ctad.hacettepe.edu.tr/11_22/9.pdf

2. https://mealler.org/SureveAyetler.aspx?sureid=042&ayet=038