Enfeksiyonlar Ve Sosyal Dinamikler
Covid 19 Pandemisi, bize insanların yaşadıkları biyolojik ve sosyal çevrenin bir parçası olarak, pandemiden etkilenme derecelerinin ve biçimlerinin değişkenlik gösterdiğini öğretti. Hepimiz biliyoruz ki, hemen hemen her ülkede toplumun çalışan, çalışmak için dışarda kalmak zorunda olan ve etkin sağlık hizmetine ulaşmakta zorlanan alt-orta sınıfları, pandemide en ağır bedeli ödediler. Ülkeler hem gayrı-safi milli hasıla, kişi başına düşen milli gelir , kaynakların adil ve akılcı kullanımı gibi ekonomik parametrelerin; hem toplu yaşama alışkanlığına dair kültürel tutumlar, yurttaşlık bilinci, toplumsal demokratik katılım, şeffaflık, ortak eylem planları geliştirebilme gibi sosyodinamik parametrelerin; hem de sağlıklı çevre, güçlü alt yapı ve servis sistemleri gibi refah kriterlerinin gelişmişliği doğrultusunda pandemiyle farklı düzeylerde mücadele edebildiler, yurttaşlarını farklı düzeylerde koruyabildiler.
İki örnekle devam edelim: Hindistan ve Peru. Temmuz sonunda Hindistan Mumbai’de gecekondularda yaşayan ve Covid 19 antikoru bakılan nüfusun yarıdan fazlasının enfeksiyonu geçirmiş olduğu anlaşılmıştı. Bu gecekondularda yaşayan halk, temiz su, tuvalet, lağım ve her tür hijyen imkanından yoksun, sağlıklı beslenemeyen, barındıkları ortamda güneş ışığını bile görmeyen, elektronik atıkların ayrıştırılması gibi toksik yükü fazla işleri yaşadıkları ortamda yapan bir grubu temsil ediyor. Mumbai’nin sokaklarda yaşayanlarla birlikte en alt gelir grubuna mensup bu insanlarının hastalıktan en çok etkilenenler olması elbette rastlantı değil. Peru’da ise hastalıktan en çok etkilenenler en yoksullar değil. En yoksullar daha el değmemiş bölgelerde, daha temiz çevre şartlarında, kendi yetiştirdikleriyle beslenen ve dış dünyayla ilişkileri minimal düzeyde var olan bir grup. Bu grup ekonomik skalanın en altında yer almasına rağmen, çevre şartları ve izolasyon sebebiyle enfeksiyondan göreceli olarak korunabilmiş. Bu durum, insan sağlığının yaşadığı çevreyle ilişkili olduğunun kıymetli bir örneği olarak incelenebilir. Peru’da olguların %80’i Lima’da, orta-alt çalışan nüfusta görülüyor. Bu grubun test ve sağlık imkanlarına göreceli olarak daha kolay ulaşımı da bu verileri etkilemiş olabilir.
Ekolojik, kültürel ve sosyo ekonomik dinamiklerle ilişkili tek enfeksiyon hastalığı elbette Covid 19 değil. Küresel ölçekte bir başka önemli virüs enfeksiyonu olan HIV’den daha fazla mağdur olacaklar da küresel sorunlarla; özellikle küresel ısınma beraberinde gelecek bölgesel kuraklıklar ve gıda kıtlığıyla belirlenecek gibi duruyor. Önümüzdeki yıllarda kuraklığın artacağı bölgelerde, özellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde, kıtlıkla paralel biçimde kadınların HIV pozitifliğinde ve bulaştırıcılığında şimdikinden daha da hassas ve riskli bir konumda olacakları öngörülüyor. Bu öngörüler 4 olası kurgu üzerinden ilerliyor:
- Yetersiz beslenme HIV’e direnmesi gereken bağışıklık sistemini zayıflatmakla kalmayacak, başta sıtma olmak üzere diğer hastalıklara da yakalanmayı kolaylaştıracak.
- Kıtlıkta kaynakların cisler arasında eşit olmayan dağılımı, toplumda zaten geri plandaki kadınların eğitim ve sağlık olanaklarına ulaşmasını daha da zorlaştıracak. Bu da cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma, doğum kontrolü gibi konularda yeterli eğitim ve sağlık desteği alamayan kadınları HIV için daha korunmasız hale getirecek.
- Kuraklık ve kıtlıkla gelen ekonomik sebeplerle kız çocukları daha erken yaşlarda evlenecekler ve cinsel yolla bulaşan hastalıklarla daha erken yaşta karşılaşacaklar.
- Ekonomik güçlükler seks işçiliğini tercih edenlerin sayısını arttıracak.
İnsanlık enfeksiyonlarla topyekün savaştan geçtiğini düşünürken, aslında , başta çevreyle olan tüketime dayalı ilişki ve sosyal eşitsizliğe yol açan sosyokültürel dinamikler gibi kendi hatalarını fark eder ve temize çekmek için doğru adımları atarsa, benzersiz bir modern çağı devrimi, hatta rönesansı yaşama şansını yaratabilir.
Kaynaklar:
https://www.bbc.com/news/world-asia-india-53576653#:~:text=More%20than%20half%20the%20residents,be%20exposed%20to%20the%20infection.
https://www.undp.org/content/undp/en/home/blog/2020/peru-embarks-on-a-comprehensive-approach-to-covid-19.html
https://www.medicalnewstoday.com/articles/drought-may-increase-females-hiv-risk-in-developing-nations