Biyolojik Yaş

Kronolojik yaşlarının yaşam boyunca istikrarlı bir şekilde arttığı bilinen insan ve diğer organizmaların biyolojik  yaşlarının  da buna eşlik ettiği düşünülmektedir. Bununla birlikte, günümüzde biyolojik yaşın kronolojik yaşla sıkı bir şekilde bağlantılı olmadığı bilinmektedir. Özellikle insanda yaşam süresinin günümüze kadar kaydettiği artışa rağmen, beklenen yaşam süresi giderek artmaktadır. Bu sayede bireylerin biyolojik olarak,  kronolojik yaşlarına göre daha yaşlı veya daha genç olabildiğini gözlemleyebiliyoruz.

Ayrıca, hayvan modellerinde gösterilen biyolojik yaşın hastalıklardan etkilenebileceği bilgisini destekleyen kanıtlar insanlarda artmaktadır. Biyolojik yaş ile kronolojik yaş arasındaki ilişkiyi etkileyen diğer faktörler içinde ilaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri  ve çevresel maruziyet de yer almaktadır. Biyolojik yaşın en azından bir dereceye kadar karşı koyulabilir olduğuna dair yaygın kabule rağmen, biyolojik yaşın yaşam boyunca ne ölçüde geri döndürülebilir değişikliklere uğradığı ve bu değişiklikleri tetikleyen olaylar bilinmemektedir.

Daha önce yaşa bağlı hastalık ve tüm nedenlere bağlı ölümlerle ilişkili olduğu bildirilen biyolojik yaşlanmanın bir biyobelirteçi olan EPİGENETİK yaş ise DNA üzerinde metilasyon ile gerçekleştirilen işlevsel değişikliklerin zamana bağlı değişimi olarak tanımlanır.

Epigenetik saat -diğer bir deyişle DNA metilasyon (DNAm) saatleri-,  biyolojik yaşı değerlendirmek ve bu soruları yanıtlamaya başlamak için en önemli araç olarak ortaya çıkmıştır. Kronolojik veya fenotipik yaşla ilişkili tek bir ölçü oluşturan spesifik sitozin-guanin dinükleotit (CpG) bölgelerindeki DNA metilasyon (DNAm) seviyelerinin birleşik bir ölçüsüdür.  Bu tür epigenetik yaşlanma saatleri, genom boyunca CpG bölgelerinin çeşitli alt kümelerinin metilasyon seviyelerinin kronolojik yaş boyunca tahmin edilebilir şekilde değiştiği gözlemine dayalı olarak geliştirilmektedir.

Epigenetik yaşlanma ivmesi, kronolojik yaştan bağımsız olarak epigenetik yaştaki değişimi ölçerek, bireylerin kronolojik yaşlarından daha hızlı mı yoksa daha yavaş mı yaşlandığını gösterir.

Epigenetik yaşlanma ivmesindeki artış, iç ve dış faktörlerin bir kombinasyonu olarak, kronolojik yaşlarına kıyasla biyolojik olarak daha hızlı yaşlanan bireyleri belirtirken, ters veya daha yavaş yaş ivmesi bunun tersini ifade eder.

Daha yaşlı epigenetik yaşın, daha düşük fiziksel işlevsellik seviyeleri ve uzun ömürlü bireyler arasında bilişsel işlevsellikteki düşüşlerle ilişkili olduğu da bildirilmiştir. Bu konuda JAMA Dergisinde yayımlanan makaleye (doi:10.1001/jamanetworkopen.2022.23285)  aşağıdaki link aracılığı ile ulaşabilirsiniz.

https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2794706

Prof.Dr. Ajlan Tükün