Sürdürülebilir Gastronomi Günü
Dünyanın iki hali: Dünya Gastronomi Günü ve Katastrofik Kıtlık!
Mehmet Laleli ve Işın Gürel-Gazeteci
Dünya Gastronomi Günü, kültürleri birbirine bağlayan ve bedenlerimizi besleyen mutfak geleneklerini canlı bir şekilde kutlamamıza vesile olur. Ancak bu yılki kutlamalar, savaş kaynaklı kıtlıkların acı gerçekleri, gıda tedarikini sekteye uğratan değişken iklim ve gelir eşitsizliğinin sağlıklı beslenmeyi sınırlandırmasıyla gölgelenmektedir.
Ancak bu zorluklar, yaratıcı çözümlere zemin hazırlayabilir. Zorluklarla karşılaşıldığında, yaratıcılık gelişir. Tek hücreli organizmalardan elde edilen tek hücreli fonksiyonel gıdaların yükselişi, bir umut ışığı sunuyor. Yüzleştiğimiz baskılardan doğan bu yenilikçi gıdalar , sürdürülebilir, verimli ve herkese erişilebilir olma potansiyeline sahiptir.
Hava koşullarına veya geniş arazilere bağlı olmayan, laboratuvarlarda yetiştirilen besleyici yemekleri hayal edin. Minimum çevresel etki ile üretilen, kolayca temin edilebilen protein ve temel vitamin kaynaklarını hayal edin. Tek hücreli fonksiyonel gıdalar, böyle bir geleceğin anahtarını elinde tutmaktadır.
Peki ya anahtar sadece yeni kaynaklar üretmekte değil, zaten attığımız şeyleri dönüştürmekte olsaydı?
Yeniliği benimseyerek, gıda israfı anlatısını yeniden yazabiliriz. Gıda üretim süreçlerimizin yan ürünleri olan atıkların, yeni nesil sürdürülebilir ve besleyici gıdaların temelini oluşturduğu bir dünya hayal edin. İşlem sonrası atıklar, bilimin sihri sayesinde tek hücreli organizmalardan elde edilen lezzetli ve fonksiyonel gıdalara dönüştürülebilir.
Bu "atıkların" içinde gizli potansiyeli ortaya çıkarmak için birlikte çalışan bilim insanları, şefler ve girişimcilerden oluşan küresel bir iş birliği hayal edin. Bu Dünya Gastronomi Günü'nde, sadece bugünün lezzetlerine değil, gelecek nesillere lezzetli ve sürdürülebilir bir gelecek vaat eden akıllıca çözümleri alkışlayalım . Gıda israfının, hem bedenimizi hem de gezegenimizi besleyen bir mutfak yeniliği katalizörü haline geldiği bir geleceğe doğru…
18 Nisan Sürdürülebilir Gastronomi Günü
Birleşmiş Milletler (BM), dünyada endişe yaratan farklı konularda kamuoyu oluşturmak, bilgilendirmek ve dikkat çekmek için uluslararası günler belirlemektedir. Amaç seçtiği konulardaki küresel sorunları ele alarak siyasi irade ve kaynakları harakete geçirmek, insanlığın başarını kutlamak, pekiştirmek ve konuya ilişkin güçlü bir savunuculuk refleksini ortaya koymaktır.
BM Genel Kurulu 21 Aralık 2016 tarihinde 18 Haziran'ı uluslararası bir kutlama olan Sürdürülebilir Gastronomi Günü olarak belirlemiştir. Bu özel gün çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik çerçevesinde gıda sistemlerinin sürdürülebilir kılınması konusuna dikkat çekmektedir.
Sürdürülebilir gastronominin en önemli dört ana unsuru ise yerel ve mevsimsel ürünleri öne çıkartmak; organik ve biyolojik çeşitliliği desteklemek; gıda israfını azaltmak ve adil ticaret uygulamalarını iyileştirmektir. Bir diğer deyişle, yerel üreticileri destekleyerek gıda taşımacılığını azaltarak karbon ayak izini düşürmek ve bu sayede yerel ekonomileri desteklemenin altı çizilmektedir. Toprağın, su kaynaklarının ve biyolojik çeşitliliğin organik tarım uygulamaları sayesinde kimyasal pestisitlerin ve gübrelerin kullanımını minimize edilmesi ve bu konunun doğru anlaşılması önemli bir girişimdir. Hem üretim hem de tüketimde gıda israfının azaltılması, kaynakların verimli kullanılması ve üreticinin de hak ettiği adil ücretlendirmenin sağlanarak yaşam koşullarının iyileştirilmesi desteklenmektir.
Bir yerde sürdürülebilir gastronomi diğer yerde öldüren açlık!
Her ne kadar sürdürülebilir gastronominin hedefleri dünyamız için mühim olsa da, diğer yanda her gün daha da kötüleşmekte olan “kronik açlık” kavramı ve rakamları korkunç hale gelmiştir. Sürdürülebilir gastronominin alt segmentlerinde yer alan her türlü gıdanın besleyici ve herkes tarafından eşitlikçi bir şekilde erişilebilir olması, mevcut doğal kaynakların ekosistem içinde gelecek nesillere doğru ve verimli şekilde aktarılması gerçekliği, dünyada ki savaşların gölgesinde daha da önemli hale gelmektedir.
2024 Küresel Gıda Krizleri Raporuna göre, 2023 yılında 59 ülke ve bölgede yaklaşık 282 milyon insanın yüksek seviyede akut açlık yaşadığını ortaya koymaktadır. Bu sayı, bir önceki yıla göre 24 milyon kişilik bir artış göstermektedir. Yine 2023 yılında, 36 ülkede 5 yaşın altındaki 36 milyondan fazla çocuğun akut yetersiz beslenme ile karşı karşıya kaldığını ve bu çocukların büyük bir kısmının, çatışmalar ve felaketlerle yerinden edildiğini söylemektedir.
Rapor, Gazze Şeridi ve Sudan'da gıda güvenliğinin belirgin bir şekilde kötüleştiğine dikkat çekmektedir. Gazze’deki çatışmalar ve kısıtlı insani yardım erişimleri de göz önünde bulundurulduğunda Mart-Temmuz 2024 itibarıyla Gazze Şeridi’ndeki nüfusunun yarısından fazlasının (1.1 milyon kişi) IPC (Entegre Gıda Güvenliği Aşama Sınıflandırılması) sistemine göre Katastrofik kıtlık ile karşılaşacağı öngörülmektedir. Katastrofik kıtlık ise aşağıdaki kriterle tanımlanmaktadır.
- Açlık: Nüfusun en az %20'sinin, acil gıda yardımına ihtiyaç duyduğu ve çok az miktarda ya da hiç gıda bulamadığı anlamına gelir.
- Akut Yetersiz Beslenme: 5 yaşın altındaki çocukların en az %30'u, akut yetersiz beslenme durumundadır.
- Ölüm Oranı: Günde 10.000 kişi başına iki ya da daha fazla ölüm oranı (Crude Death Rate - CDR) yaşanmaktadır.
Kaynaklar:
[1] Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)