Sıra Saygısı

Serdar DURAT

Saygıdeğer Dostlar, Sevgili Okurlar,

Bugün sizlere toplumumuzda bilinen ama pek işimize gelmediği için içselleştiremediğimiz bir kavramdan [Sıra (Halk dilinde Kuyruk)Saygısı] bahsetmek istiyorum. Ulusal sorun stoklarımız taşma seviyesinde dolu iken bu da nereden çıktı diye düşünenleriniz olabilir. Hemen yanıtlamaya çalışayım. Bu çok basit gibi görünen kavramın ahlak kültürümüzle yakından ilişkisi ve etkileşimi var. Halen şikayet ve endişe ettiğimiz toplumsal sorunlarımızın çoğunun kök nedeninin, önemli ölçüde yitirdiğimiz değerlerimiz ve hızla erozyona uğrayan ahlak anlayışımız olduğu kanaatindeyim. 

Sıra (Kuyruk), toplumun düzen içinde hareket etmesini sağlayan en temel ve önemli kurallardan biridir. Bir bankada, hastanede, otobüs durağında, bir market kasasında ya da bir resmi dairede, işlem yaptırmak isteyen herkesin sırasını beklemesi adalet ve eşitlik duygusunu pekiştirir. Sırasına riayet etmek uygar insanlar için özel bir jest değil doğal bir davranıştır. Gelişmiş ülkelerde hayatın olağan akışına giren “Sıraya Saygı” az gelişmiş/ gelişmekte olan ülkelerde istismara açıktır, bu kuralı hiçe sayan davranışlarla sıklıkla karşılaşılabilir. 

Maalesef bizim toplumumuzda bu konuda yerleşik bir argo terim bile vardır. “Kaynak olmak” veya “Kaynak yapmak” denilir. Genellikle bir sıraya izinsiz şekilde aradan girmek anlamında kullanılır. Bu terim, bir toplulukta veya bir kuyruğun olduğu yerlerde, sıradaki insanların haklarını çiğneyerek haksız bir şekilde öne geçmeyi ifade eder.

Bu durumu bir başka deyişle HAK HIRSIZLIĞI olarak tanımlamak da mümkündür.

Sıra saygısı, yalnızca bir sosyal kural değil, aynı zamanda başkalarına duyulan saygının bir göstergesidir. Sırayı ihlal etmek, yalnızca insanların zamanını çalmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal huzuru da zedeler. Herkesin zamanı kendine göre değerlidir, herkesin acelesi olabilir, herkesin işi önemlidir. Uygar ülkelerde Sıraya Saygı kuralına statülerden ve kıdemlerden bağımsız olarak uyulur.

Bu kapsamda çok önemli olduğuna inandığım bir diğer konu da Sırada iken diğer bekleyen insanların kişisel alanlarına girmemeye özen göstermek ve sosyal mesafeyi korumaktır.

Eğer herkes kendi sırasını beklerse, işler daha düzenli ilerler ve gereksiz tartışmaların önüne geçilir. Sıra saygısını göstermek, bireysel bir erdem olduğu kadar, başkalarına örnek olmak için de güzel bir fırsattır. Bu nedenle, sırada beklerken sabırlı olmak ve sıraya “Kaynak yapanları” nazikçe uyarmak, toplumun bu konuda bilinçlenmesine katkıda bulunabilir. Unutulmamalıdır ki toplumların kültürleri bu tür küçük sosyal kurallardan beslenir. 

Sıraya saygı göstermek için mutlaka Kuyruk Teorisini (*) bilmek gerekmez başkalarının haklarına, zamanına saygı gösterecek terbiye ve nezaket sahibi olmak yeter.

Öncelikle ve özellikle Öğretmen/Öğretim Üyesi paydaşlar ve dostlar olmak üzere sizlerden ricam bu kavramı öğrencilerinizle ve yakın çevrenizle iletişiminizde lütfen işlemenizdir.

Saygı ile

27.01.2025

(*) Kuyruk teorisi (Queueing Theory), bir operasyonel araştırma dalıdır ve özellikle sınırlı kaynakların olduğu sistemlerde bekleme hatları veya kuyrukların oluşumunu, davranışını ve yönetimini inceleyen bir matematiksel teori olarak tanımlanır. Bu teori, hizmet sistemlerinde oluşan kuyrukların performansını analiz etmek ve bu sistemlerin verimliliğini artırmak amacıyla geliştirilmiştir.

NOT : Bu bir Beyaz Nokta Gelişim Vakfı projesidir. Kavram yaratıcısı Sayın Tınaz Titiz’dir.