Sanal Dünyada Bir Ameliyathane

Prof. Dr. Yücel Kanpolat anısına saygıyla

Bu sabah hava güzel olacak, gerçi gün doğmadı ama” diye düşündü yurt dışından yeni dönen genç beyin cerrahı hevesle hastaneye doğru yol alırken de yapılacak olan ameliyat ile ilgili protokolleri, yapılması gerekenleri aklından geçiyordu. Sanal alemde de takip edilip günümüzün bu teknolojilerini kullanacakları bir ameliyata gidiyordu. Yurt dışındaki hocaları ile yeni üniversitesindeki hocaları hep birlikte bu yapacaklardı bu ameliyatı. Nasıl yani? Tabii ki sanal dünya da “metaverse” kavramlarının katkısı ile… Metaverse, görsel olarak zengin ortam sunan, heyecan veren yeni bir sistem. Ancak bu sistemin oluşmasındaki alt yapı yeni değil, uzun zamandır gelişen bilgisayar, veri toplama ile internet iletişiminin gelişmesiyle yaratılan bir ortam.

Metaverse, her gün yeni bir gelişme ile karşımıza çıkıp bizi bambaşka yerlere götürebiliyor. İnsanlığın faydasına olan önemli gelişmelerden biri de bu ortamda cerrahi müdahale yapılabilmesi…[1] Bu işlemlerin yapılabilmesi için ilk şart coğrafi sınırları aşabilen bir internet bağlantısı sağlanabilmesi, arkasından iletişimi güçlendiren arabirimler ve gelişmiş veri, hatta meta veri ile iletişim kurabilmek, tabii hareketli cihazları kullanabilme olanağı sağlayan ara yüz yazılımları da gereklilikler arasında. Bu sistemlerin gelişmesine destek olan yazılımlar çok hızlı bir şekilde bilgisayar oyunları sektöründe yaratılıyor. Çocuklar için düşünülen oyunların yazılım alt yapıları çok önemli ameliyatlarda kurtarıcı olabiliyor, muhteşem bir şey[2]. Çünkü çocuklar için yaratılan oyunlarda üç boyut çok önemli. Bu şekilde yaratılan sanal gerçeklik, ameliyatlarda da doktorların ve cerrahların ameliyat edecekleri vücut alanına, sanki oradaymış gibi müdahale edebilmelerini sağlıyor. Gerçek ortamda ameliyathanede olan doktorlar ile sanal ortamda katılanlar ameliyatları başarı ile yapıyorlar. 

Genç cerrah ameliyathaneye girdiğinde “ne güzel bir ameliyathane, sakin, yalın ve tüm gerekli cihazlardan başka bir şey yok” diye düşündü. Tam olması gerektiği gibi yani. “Bir cerrahi operasyonda görev alanların başarısı dikkat dağıtan unsurları mümkün olduğunca ortadan kaldırmaktan geçer. Kullanılan malzeme ve cihazların en az sözlü iletişimle tam zamanında ortamda olmasının hayati önemi vardır. Ameliyathane sakin, yalın, verimli olmalıdır. [3]” der ilk karma gerçeklik[4] ameliyathanesinde rekonstrüktif [5] cerrahi sistemlerini kullanan Dr. Mason diye aklından geçirdi.

Bu ortamların dayanağı sanal gerçeklik ve arttırılmış gerçeklik diye tanımlanan “gerçek gibi” görüntüleme sistemleri olup bu sistemler iki boyutlu veya üç boyutlu olarak sunuluyor. Kaynakları ise meta data, yani herhangi bir operasyonda müdahale edilecek doku veya organ ile ilgili hastanın veya dünya üzerindeki benzer hastaların görüntüleri.  Operasyon öncesi veya sırasında hastadan alınan görüntü sinyalleri pixel denilen görüntü öğeleri olarak “geri projeksiyon” ile bilgisayarda iki veya üç boyutlu olarak algılanabiliyor. Bu operasyonlar enfeksiyon olasılığı gibi sorunların en aza indirilmesine yardımcı olurken ağrıyı azaltıp, kan kaybı gibi riskleri de önleyebiliyor. Örneğin bir beyin tümörü başarılı bir şekilde alınıp temizlenebiliyor. Aynı şekilde bu sistemler doktor ve cerrah eğitiminde de kullanılıyor[6]. 

Ülkemizde de bu tür uygulamaların yapılıyor olduğunu bilmekten gurur duydum, sizlerle de paylaşmak istedim bu bilgiyi[7].   Ankara İbn-i Sina Hastanesi beyin cerrahları 50 yaşında bir kadın hastanın beynindeki tümörün operasyonunu metaverse teknolojileri ile yapmışlar. Hatta bu operasyon bu sistemleri kullanarak yapılan altıncı operasyonmuş. Bu haberi gördüğümde birlikte çalışma mutluluğuna eriştiğim değerli beyin cerrahımız Prof. Dr. Yücel Kanpolat’ı minnet ve rahmetle andım. Keşke aramızda olsaydı da bu tür operasyonlarla ilgili düşüncelerini de paylaşabilseydik diye düşündüm. Prof. Kanpolat, cerrahların “ilk inzisyon öncesinden son dikişin iyileşmesine” kadar bir ameliyatın sorumlusu olduklarını her fırsatta söyleyen bir bilim insanı idi. Metaverse, ortamında çalışma olanağını bulabilseydi de bu sanal gerçeklikte nelere dikkat edilmesi gerektiğini bu yazının öznesi olan genç cerrahlara da anlatabilseydi keşke…

Dr. Ayşe Ergüven

[1] https://www.eosurgical.com/blogs/news/how-will-surgeons-operate-in-the-metaverse

[2] https://www.techrepublic.com/article/metaverse-what-is-it/

[3] https://www.globenewswire.com/en/news-release/2022/10/21/2539206/0/en/Surgery-Meets-the-Metaverse.html

[4] hem ameliyathanede hem sanal ortamda

[5] hasar gören doku ve organları yeniden yapma

[6] https://builtin.com/healthcare-technology/augmented-virtual-reality-surgery

[7] https://expatguideturkey.com/6th-brain-surgery-supported-by-metaverse-performed-in-ankara/