Astribot S1 insansı robot ve AB Parlamentosu Yapay Zeka Yasası

Dr. Özlem Aker

Geçen hafta robotik dünyası; Astribot S1 humanoid (insansı) robotun  tanıtılmasıyla  bilim kurgu dünyasındaki deneyimlerin gerçekleşmekte olduğu bir başka yapay zeka gelişim aşamasına daha tanıklık etti. Şimdiye dek geliştirilmiş ince motor hareketlerde başarılı insanımsı robotların hepsinden daha hızlı ve daha ince bir keskinlikle hareket eden Astribot S1, ince kağıtları, kalemleri  tutma, küçük çekmece kulplarını kavrayıp açma, sebze soyma, şişe kapağı açma, tabakla sunum yapma, şişe çalkalama, dar ağızlı şişeye sıvı dökme, çivi çakma, ütü yapma, çamaşır katlama, prize fiş takma gibi işlerde kusursuz bir  beceri sergiliyor. Ayrıca insan hareketlerini öğrenmekte ve tekrar etmekte de çok başarılı. Yapay zeka uygulamalarının hızlı gelişimi, tahmin ve hayal edebileceğimizden çok daha kısa bir süre içinde olumlu ve olumsuz yönleriyle hayatımızı yönlendirecek. Buna birey düzeyinde hazırlıklı olmamamız bir tarafa, yasa koyucular,  ülkeler , uluslararası birlikler düzeyinde de yeterince hazır olmayışımız bizi belirsiz bir geleceğe sürüklüyor.

Öte yandan güzel gelişmeler de var. Avrupa Parlamentosu, dünyada yapay zeka kullanımına ilişkin kurallar getiren ilk yasal düzenleme olan, Avrupa Yapay Zeka Yasasını onayladı.

Yeni yasa ile yüz tanıma amaçlı veri tabanı oluşturan sistemler de dahil olmak üzere insan haklarını tehdit eden yapay zeka uygulamaları yasaklanıyor.

Dünyada genel amaçlı yapay zeka kullanımına ilişkin önlemler içeren ilk düzenleme olan yasa, özellikle güvenlik güçleri tarafından biyometrik tanımlama sistemlerinin kullanımı konusunda sınırlamalar getiriyor. Biyometrik tanımlama sistemlerinin güvenlik güçleri tarafından kullanılması, ancak terör saldırısı veya kayıp gibi olağan dışı durumlarda ve adli makamların izniyle mümkün olacak.

Yasa ile iş yeri, okullar ve diğer toplumsal alanlarda kullanıcının güvenlik açıklarını manipüle etmek veya istismar etmek için kullanılan sosyal puanlama ve yapay zeka uygulamaları da yasaklanıyor.

Yeni yasa, su, enerji, yargı, güvenlik, sağlık ve biyometri gibi yaşamsal öneme sahip alanları yönetmek için kullanılan yapay zeka sistemleri için de düzenlemeler içeriyor.

Sağlık, güvenlik, temel haklar, çevre, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne yönelik önemli potansiyel zararların önüne geçilmesi için bu alanlarda kullanılacak yapay zeka uygulamalarına ayrıntılı belgeler, net kullanıcı bilgileri, insan gözetimi gibi katı koşullar getiriliyor.

Yasa kapsamında, "deepfake" adı verilen, yapay veya değiştirilmiş görsellerin, ses veya video içeriklerinin açıkça belirtilmesi de zorunlu olacak.

Kaynak: bbc.com