Yaz Enfeksiyonları

Tüm sonbahar-kış boyunca size enfeksiyonlar hakkında bilgi vermeye çalıştık. Yaz aylarında da en azından ayda bir kez etrafta olup bitenler hakkında güncellemeler yapmaya çalışacağız. Haftalık güncellemelere Ekim ayında devam edeceğiz. 

Yılın bu zamanında en büyük endişe kene ve sinekler gibi vektör kaynaklı hastalıklar, su kaynaklı hastalıklar ve olursa bir COVID-19 dalgası. Hızlıca üstünden geçelim.  

Vektör Kaynaklı Hastalıklar

Vektörler, bir enfeksiyon etkenini bir insan veya hayvan konakçıdan başka bir insana veya hayvana aktaran organizmalardır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre başlıca küresel vektör kaynaklı hastalıklar; sıtma, dang humması, chikungunya, sarı humma, Zika, lenfatik filaryaz, şistozomiyaz, onkoserkiyaz, Chagas hastalığı, leishmaniasis ve Japon ensefaliti olarak tanımlamaktadır. 

Bölgesel öneme sahip diğer vektör kaynaklı hastalıklar ise Afrika tripanozomiyazisi, Lyme hastalığı, kene kaynaklı ensefalit ve Batı Nil ateşi’dir. Tropikal ve subtropikal düşük ve orta gelirli ülkeler, vektör kaynaklı hastalıkların en yüksek yükünü taşımaktadır. Sekiz vektör kaynaklı hastalık ihmal edilen tropikal hastalıklar olarak kabul edilmektedir.

*Dünya Sağlık Örgütü tarafından ihmal edilen tropikal hastalıklar olarak kabul edilmektedir 

( https://www.who.int/neglected_diseases/diseases/summary/en/ ).

Vektör kaynaklı hastalıklar arasında sıtma, 2017'de tahminen 620.000 ölüme neden olmuştur (en çok Afrika'da) ve onu, tahminen 40.500 ölümle (en fazla Asya'da) dang humması takip etmektedir. Diğer vektör kaynaklı ihmal edilmiş tropikal hastalıkların çoğu nadiren ölümcül olsa da kronik enfeksiyonlara neden olabilirler. 2017'de tahmini 65 milyon insan lenfatik filaryaz, 143 milyon şistozomiyaz, 21 milyon insan onkoserkiyaz, 6,2 milyon insan Chagas hastalığı ve 4,1 milyon leishmaniasis ile yaşıyordu.

Onlarca farklı kene kaynaklı hastalık vardır. Hepsini anlatmamız mümkün değil ama bilmeniz gereken birkaç önemli nokta var. Öncelikle kara bacaklı keneler tarafından bulaşan Lyme hastalığı, bilmeniz gereken en yaygın kene kaynaklı hastalıktır. Bu ay yayınlanan bültenimizde konuyla ilgili geniş bir bilgi bulabilirsiniz. Anaplazmoz ve babesiozis, Lyme ile benzer bir coğrafi dağılıma sahiptir ama Türkiye’de daha nadir gözlenir. 

Diğer dikkate değer hastalıklar, daha az yaygın olan ancak daha geniş bir dağılıma sahip olan lekeli humma riketsiyozu ve ehrlichiosis'i içerir. Benekli ateş; ateş, baş ağrısı ve kızarıklığa neden olur ve ehrlichiosis ateş, titreme, baş ağrısı, kas ağrıları ve bazen mide rahatsızlığına neden olur. 

Kene Kaynaklı Hastalıkları Nasıl Önleyebilirsiniz?

Açık havada, özellikle ormanda veya çalılık veya yüksek çimenli alanlarda koruyucu kıyafet giyin ve DEET içeren böcek kovucular kullanın. Açık hava aktivitelerinden sonra, vücudunuzda kene olup olmadığını iyice kontrol ettiğinizden emin olun ve yapışmış olanları derhal çıkarın. Ayrıca evcil hayvanlar için kene önleme konusunda veterinerinizle iletişimde olun. Hayvanlar sadece kene kaynaklı hastalıkları kapmakla kalmaz, aynı zamanda keneleri evin içine de taşıyabilirler.

Su Kaynaklı Hastalıklar

Yaz mevsimi, özellikle göllerde, nehirlerde ve diğer rekreasyonel sularda yüzülüyorsa su kaynaklı hastalıklara zemin hazırlayabilir. İyi temizilenmemiş ve bakımları yapılmamış jakuziler ve havuzlar da risklidir. Yazın sudan bulaşan yaygın hastalıklar arasında E. Coli, norovirus ve shigella gibi bakterilerin neden olduğu gastrointestinal enfeksiyonlar ile cryptosporidium ve giardia gibi paraziter enfeksiyonlar yer alır. 

Deprem bölgesi özellikle bu anlamda çok önem taşımaktadır. Temiz suya sınırlı erişim, yetersiz sanitasyon, gıda ve su kaynaklı hastalıkların ortaya çıkmasını ve bulaşmasını artırabilir. Önümüzdeki haftalarda etkilenen bölgelerde kolera vakalarının artması olasılığı vardır. Kolera, özellikle savaşın parçaladığı Kuzey-Batı Suriye’de ciddi bir endişe kaynağıdır. 

Ek olarak, diğer gıda ve/veya su kaynaklı hastalıklar kamplarda salgınlara neden olabilir: hepatit A, norovirüs ve rotavirüs gibi viral enfeksiyonlar, parazitlerin neden olduğu enfeksiyonlar veya bakteriyel enfeksiyonlar. 

Su Kaynaklı Hastalıkları Nasıl Önleyebilirsiniz? 

Temiz suyun mevcudiyeti ve gıda işlemenin kontrolü, bu hastalıkların yayılmasını önlemek için en önemli önlemler arasındadır. Suyla bulaşan hastalıkları önlemek için, yüzmek için girdiğiniz suyun temiz olduğundan emin olun. Yüzerken su yutmaktan kaçının. Cildinizden olası patojenleri uzaklaştırmak için yüzdükten sonra duş alın. İshaliniz veya diğer enfeksiyon belirtileriniz varsa yüzmeye gitmeyin. 

Solunum Hastalıkları 

COVID-19 nedeniyle hastaneye yatışlar ve ölümler azalmaya devam ediyor. Grip benzeri hastalık mevsimi de bitti. Mevsimsel koronavirüsler, parainfluenza ve RSV aktivitesi de düştü. Ateş, öksürük veya boğaz ağrısı nedeniyle doktora yapılan ziyaretler yaklaşık %2’ye düştü. Ekim ayına kadar da bir artış beklenmiyor. 

Diğer taraftan adenovirüs konusunda endişler devam ediyor. Adenovirüsler, solunum yolu enfeksiyonlarından mide bağırsak hastalığına kadar çok çeşitli semptomlara neden olabilir. Salgınlar bazen yurtlar ve kışlalar gibi toplu ortamlarla ilişkilendirilir, bu nedenle yılın bu zamanında yaz kamplarında, otellerde dikkat edilmesinde yarar vardır. Depremlerden sonra olduğu gibi kalabalığın önlenemeyeceği geçici yerleşim yerleri veya kamp alanlarında salgın riski artar. Uygun havalandırma ve yataklar arasındaki mesafe yardımcı olabilir. 

Uzm.Dr. Tutku Taşkınoğlu