Metaverse'in Sağlık Alanındaki Yeri: Metaverse’de Cinayet

Yağmurlu ve soğuk bir Londra sabahı. Dr. Harvey çalıştığı laboratuvarın NVIDIA ortağı olan Güney Kore’deki bir yapay zekâ şirketi ile toplantısı olduğunu, “bu avatar[1]  olmasa parti çok iyi geçecekti” dedirten can sıkıcı bir avatardan, şirketin bir gece önceki sanal partisi sırasında öğrenmişti. Bir kahve yapayım dedi, kalktı yerinden, “şu işleri de artık akıllı sistemler ve yapay zekâ ile yapsam, bu sistemleri herkese satıyoruz, ben hala yerimden kalkıp su ısıtıyorum” diye düşünürken gözüne su ısıtıcısının yanındaki gazete ilişti. Gazetedeki haber başlığı “Metaverse’de cinayet işlendiğinde nasıl cezalandırılmalı?” idi.

Sanal sistemler parasallaştırma (moneterisation) sistemini asal alt yapı olarak kullanmaya dayalı, yani bu aleme girerken bu dünyada kullandığımız her türlü menkul değeri sanal alem (cryptocurrency) parasına çevirebiliriz. Bu durumda avartarların sanal alemde bu menkul değerler için birbirlerine zarar vermeleri doğal tabii ki… Metaverse alanında bir avatarınız olmalı, bu avatarı nasıl yaratacağınız ve kim olacağı sizin sistem içinde hangi olayları takip edeceğiniz ile doğru orantılı, sağlık, tarım, üretim, pazarlama; bu öyle bir şey ki gerçek hayatınızda belki de hiç yapamayacağız işleri yapacak bir sanal evren kişiliğini yaratabilirsiniz.

Avatarın sanal evrendeki varlığı bir “telepresence”[2] yani aslında orada değil ama orada olmak. Sağlık sisteminde, bu hasta – doktor ilişkisini uzaktan yönetmeye yarayan bir yazılım sistemi oluyor.  Hastanın radyografi, tarama ve laboratuvar testleri yani tüm verileri önce yerel bilgisayara sonra da internet üzerinden değerlendirme yapacak sağlık kuruluşu sistemlerine yükleniyor, değerlendirme yapan doktorlar bu veriler üzerinden hastanın teşhis ve tedavisini oluşturuyorlar. Bu sistem internet üzerinden görsel bir iletişim ile hasta – doktor ilişkisini de sağlayabiliyor.

Sanal evrenin bir diğer özelliği oyunlaştırma (gamification), yani avatarın sistem içinde gelişme kaydedecek her türlü hareketinin ödüllendirilmesi… Örneğin, Studyum[3] (sanal evrende bir eğitim yazılımı) içinde istenilen her aşamayı olumlu şekilde tamamlayan öğrenciler ödüllendiriliyor. Bu öğrenme sürecinde yaratılan sanal evrende görsel ve uzaysal olarak başlık veya gözlük kullanmak sureti ile üç boyutlu algı yaratılıyor. Diğer duyuları da temas olmadan hissetme gibi kullanabilen yazılımlar Güney Kore başta olmak üzere pek çok ülkede hızla geliştiriliyor. Bu teknolojiler ile sanal laboratuvarlarda deneyler yapılabildiği gibi eldeki verilerin üç boyutlu sayısallaştırılması ile uterus içinde fetüsün yanında gezilebiliyor mesela.

Sanal evrende yarattığınız avatar tamamen hayali bir yapı olabileceği gibi sizin sayısal (dijital) ikiziniz de olabilir. Kendinizle ilgili tüm verilerinizi, hatta genom diziliminiz de dahil tüm genetik bilginizi sisteme yüklerseniz sayısal klonununuz da bu evrene katılmış olur.[4] Bu kıymetli verilerin güvenliğinin ise bir tür şifreleme yazılımı olan blok zincir teknolojisi (blockchain technology) ile sağlandığı sistem içindeki kuruluşlar tarafından belirtiliyor.

Hasta, doktor ilişkisinin en önemli sonucu teşhis ve tedavi olduğuna göre burada bir yakınlaşma olmalı, bu yakınlaşma sanal evrende şimdilik sadece görsel iletişim ile sağlanabiliyor. Bugün bir hasta üzerinde sadece fiziksel olarak yakın doktorların konsültasyon yapabilmesi de bu sistem ile değişiyor doğal olarak, dünyanın herhangi bir yerinde olan başka bir doktor da bu konsültasyona çok rahatlıkla dahil edilebiliyor. Tabii uzaktan robotik cerrahi işlemlerini de bu yakınlaşma içinde düşünebiliriz.

MetaSağlık (MetaHealth) dünyanın dört bir tarafında bu konuda kullanılabilecek yazılım, güvenlik, veri saklama sistemlerini geliştiren şirketler ile çok hızlı bir şekilde gelişiyor, genişliyor. Ancak sanal olan her şey gibi bu ortamlarda da güvenlik ve güvenilirlik bu işlerin olmaz ise olmazı, tıpkı bankalar, banka verileri gibi…O zaman şu soruyu sorabiliriz: MetaSağlık sisteminin sosyal ve ekonomik getirilerini geliştirirken burada oluşabilecek zararları nasıl engelleyebiliriz? 

Londra’da hava iyice karardı, yağmur tufan gibi yağıyordu. Kahve suyu ısınmış ama kahve yapılmamıştı, boş kupa öylece duruyordu. O günkü toplantıya Londra’dan katılım olmamıştı. Birkaç gün sonra Dr. Harvey ‘in kendi genomunu kullanarak yarattığı ve blok zincir şifrelemesi ile şifrelediği dijital ikizi avatarının, NFT (non-fungible token: eşi olmayan dijital varlık) özelliğinin çalındığı ve avatarın yok edildiği yazıldı gazetelerde. Ama kahveyi neden yapamadı Dr. Harvey? Metaverse’de bir cinayet mi işlenmişti?

Dr. Ayşe Ergüven

[1] Avatar: Sanal kimlik

[2] https://www.forbes.com/sites/bernardmarr/2022/02/23/the-amazing-possibilities-of-healthcare-in-the-metaverse/?sh=761e4eaa9e5c

[3] https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2167692

[4] https://nebula.org/genomic-nft/#main