Kapsamlı Genomik Profilleme ve Hedefli Kanser Tedavileri

Begüm Baysefer Çelik, Mol. Bio.

Hedefli tedavi, ilaç kullanan bir kanser tedavisidir. Ancak kanseri tedavi etmek için kullanılan ilaçlar geleneksel kemoterapiden farklıdır. Hedefli tedavi, kanserin spesifik genlerini, proteinlerini veya kanserin büyümesine ve hayatta kalmasına katkıda bulunan doku ortamını hedefleyerek çalışır. Bu genler ve proteinler, kanser hücrelerinde veya kan damarı hücreleri gibi, kanser büyümesine ilişkin hücrelerde bulunur. Araştırmalar tüm tümörlerin aynı hedeflere sahip olmadığını göstermektedir. Dolayısıyla aynı tedavi hedefi her hastada bulunmayabilir. Bu nedenle bu tedavi bireyselleştirilmiş tedavi olarak da adlandırılmaktadır. ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) birçok kanser türü için hedeflenmiş tedavileri onaylamıştır. En hızlı şekilde kişiye özel tedavi hedefinin saptanabilmesi kapsamlı genomik profilleme ile mümkün olmaktadır.

Kapsamlı Genomik Profilleme (CGP) Nedir?

Kapsamlı Genomik Profilleme (Comprehensive Genomic Profiling – CGP), kanserlerde tümörlü hücrelerin genetik özelliklerini detaylı bir şekilde analiz etmek için kullanılan ileri düzey bir moleküler tanı yöntemidir. Bu teknoloji, tek bir testle birden fazla genetik değişikliği eşzamanlı tarayarak, tanı/ayırıcı tanı, terapötik, prognostik verilerin yanı sıra kişiye özel tedavi planlarının oluşturulmasına yardımcı olur.

Kapsamlı Genomik Profillemenin Temel Prensipleri

CGP, Yeni Nesil Dizileme (NGS - Next-Generation Sequencing) teknolojisini kullanarak hücrelerin DNA ve RNA’sındaki nokta mutasyonları, füzyonları, ekspresyonları, gen kopya sayısı değişikliklerini ve mikrosatellit instabilitesi gibi tamir mekanizması anomalileri tespit eder. Bu yöntem, kanser hücrelerinde oluşan genetik değişiklikleri saptayarak, hangi hedefe yönelik tedavilerin veya immünoterapilerin daha etkili olabileceği konusunda klinisyenlere rehberlik eder.

Kapsamlı Genomik Profilleme ile İncelenen Genetik Değişiklikler

• Nokta Mutasyonları: DNA/RNA dizilimlerindeki meydana gelen tek baz değişiklikleri.
• Ekzon Delesyonları ve İnsersiyonları: Gen bölgelerinin eksilmesi veya eklenmesi.
• Kopya Sayısı Değişiklikleri: Genlerin normalden fazla veya eksik kopyaya sahip olması.
• Gen Füzyonları ve Translokasyonları: Farklı genlerin birleşmesiyle oluşan anormal gen dizilimleri
• Gen ekspresyonları: Genin incelenen hücrelerde ifade bulması
• Mikrosatellit İnstabilitesi (MSI): DNA tamir mekanizmasındaki bozuklukların neden olduğu genetik değişiklikler.
• Tümör Mutasyon Yükü (TMB - Tumor Mutation Burden): Tümörde biriken mutasyon miktarı.

Kapsamlı Genomik Profillemenin Kullanım Alanları Nedir?

Onkoloji (Kanser Tedavisi):

• Hedefe yönelik tedavilerin belirlenmesi (örneğin, EGFR mutasyonuna sahip akciğer kanserinde tirozin kinaz inhibitörleri gibi).
• İmmünoterapiye yanıt tahmin edilmesi (TMB ve MSI yüksekliği gibi faktörler).
• Klinik araştırmalar ve yeni ilaçların denenmesi için uygun hastaların belirlenmesi. 

Genetik Hastalıkların Teşhisi:

• Kalıtsal genetik hastalıkların tespiti
• Ailesel kanser riskinin değerlendirilmesi (örneğin, BRCA1/BRCA2 mutasyonları)

Farmakogenomik:

• Kişiye özel ilaç dozajlarının ve yan etki risklerinin belirlenmesi.

Kapsamlı Genomik Profillemenin Avantajları

Kapsamlı ve Detaylı Analiz: Tek bir testle yüzlerce genetik değişiklik aynı anda incelenebilir.

Kişiselleştirilmiş Tedavi: Hasta için en uygun tedavi seçeneklerinin belirlenmesine yardımcı olur.

Hızlı Sonuçlar: Geleneksel genetik testlere kıyasla daha hızlı sonuç sağlar.

Kapsamlı Genomik Profilleme, kişiselleştirilmiş tıp yaklaşımında önemli bir rol üstlenmektedir. Özellikle kanser tedavisinde hedefe yönelik tedavilerin ve immünoterapilerin belirlenmesinde kritik bir rol oynar. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte, CGP’nin daha yaygın hale gelmesi ve hastalık yönetiminde standart ve daha ulaşılabilir bir uygulama olması beklenmektedir.

Düzen Laboratuvarlar Grubunda 455 genin hedefe yönelik nokta mutasyonları, füzyonları, kopya sayısı değişiklikleri, ekspresyonları gibi değişimlerin yanı sıra MSI ve TMB’nin de saptanabilmesine olanak sağlayan Kanser Kapsamlı Genomik Profilleme testi yapılmaktadır.