Hepatit Nedir?

Hepatit Nedir?

Hepatit, kelime anlamı olarak karaciğer inflamasyonu demektir. Toksinler, ilaçlar, bazı hastalıklar, fazla alkol kullanımı, bakteriyel ve viral enfeksiyonlar hepatite neden olabilir. Hepatit aynı zamanda viral enfeksiyon ajanlarının karaciğere yaptığı etkiye de verilen bir isimdir ve en çok görülen viral ajanlar hepatit A, hepatit B ve hepatit C'dir.

Hepatit A, B ve C Arasındaki Farklar Nelerdir?

Hepatit A, hepatit B ve hepatit C karaciğer hasarına neden olan üç farklı virüstür. Her biri benzer semptomlara neden olmakla birlikte, farklı bulaş yolları vardır ve karaciğere etkileri de farklıdır. Hepatit A sadece akut karaciğer hasarına neden olur ve kronikleşmez. Hepatit A geçiren hastalar tedavisiz dahi iyileşebilir. Hepatit B ve C akut enfeksiyon olarak başlar fakat bazı hastalarda virüs tamamen tedavi edilemez ve kronik karaciğer hastalığına ve daha uzun süreli karaciğer hasarına neden olurlar. Hepatit A ve Hepatit B'nin korunmak için geliştirilmiş aşıları vardır ama hepatit C için geliştirilmiş bir aşı henüz yoktur. Eğer hastanın hepatit virüslerinden herhangi biriyle enfeksiyon hikayesi varsa diğerleri ile de enfekte olma ihtimali olduğu unutulmamalıdır.

Hepatit C Nedir?

Hepatit C uzun süre karaciğer hasarı yapabilen bulaşıcı bir karaciğer hastalığıdır. Hepatit C (HCV) enfeksiyonu geçirildiğinde akut ve/veya kronik hepatit gelişir. Kronik hepatit C ömür boyu karaciğer hasarı, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri gibi ciddi sağlık problemlerine neden olabilecek bir hastalıktır, karaciğer transplantasyonuna ihtiyaç duyacak kadar ciddi karaciğer hasarı yapabilir.

Akut hepatit C virüs enfeksiyonu

Virüsle karşılaştıktan sonra 6 ay kadar kısa süreli semptomların oluşmasıdır. Genellikle geç gelişen ve net belirti vermeyen bir enfeksiyon olarak geçirildiği için HCV enfeksiyonunun akut dönemde tanımlanması güçtür. Virüsün alınması ile hastalık ortaya çıkması arasındaki süre (kuluçka devri) yaklaşık 7 haftadır. Bulaşmadan yaklaşık 2-3 hafta sonra kanda virüs saptanabilir ve bu dönemde HCV-RNA testi denen virüsün genetik yapısını araştıran PCR ile hastalık tespit edilebilir. Kanda virüsün serbest olarak dolaşmasından bir kaç hafta sonra serumda karaciğer enzimleri özellikle ALT (serum alanin aminotransferaz) seviyeleri yükselmeye başlar. Daha sonra ise belirtiler ortaya çıkabilir. Ancak hastaların sadece 1/3'ü bu şekilde akut dönemi geçirirken, çoğunluğu belirtisiz olarak geçirir. Bu nedenle HCV enfeksiyonu genellikle tesadüfen yakalanmaktadır. Tamamen sağlıklı olan bir şahıs kan bağışında bulunduğunda kanında virüse ait antikorlar saptanabilmekte veya genel bir kontrol veya başka hastalıklara ait tetkikler yapılırken karaciğer fonksiyon testlerinin anormal çıkması üzerine bunun nedeni araştırılırken HCV enfeksiyonu tanısı konabilmektedir.

Kronik hepatit C virüs enfeksiyonu

Birçok hastada akut enfeksiyon kronikleşmektedir. Hepatit C virüs enfeksiyonu siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi karaciğer hasarına neden olur. Akut hepatit C enfeksiyonu geçiren hastaların %75-80'i kronikleşmekte, kronikleşen hepatit C hastalarının da yaklaşık %20'si siroza dönüşmektedir. Siroz gelişen hastaların da bir kısmında karaciğer kanseri ortaya çıkmaktadır. Virüsün alınmasından karaciğer kanseri oluşmasına kadar geçen süre ortalama 20-30 yıldır. Kronik hepatit C tanısı alan kişiler genellikle zaman zaman ortaya çıkan halsizlik ve kolay yorulma yakınmaları dışında belirti vermezler. Daha nadir görülen belirtiler ise bulantı, kusma, iştahsızlık, kas ağrıları, eklem ağrıları, güçsüzlük ve kilo kaybıdır.

Toplumda Hepatit C Sıklığı Nedir?

Tüm dünyada yaklaşık 210 milyon kişi bu virüs ile enfektedir. Türkiye'deki vaka sayısı ise yaklaşık 600 bin kişidir. Anti-HCV pozitifliği, dünyada %0,4 ile %3,8 arasında değişmekle birlikte, ortalama olarak %1 dolayında olduğu kabul edilir. Türkiye'de yapılan çalışmalarda ise %1 ile %3 arasında oranlar elde edilmiştir. Sosyoekonomik şartları kötü olan toplumlarda bulaşma riski çok yüksek olabilir. Eşcinseller veya HIV pozitif hastalar gibi yüksek riskli gruplarda da hastalığın görülme sıklığı eşdeğer ortalama nüfusa göre %10 kadar daha fazladır.

Hepatit C Nasıl Bulaşır?

* Kan ve kan ürünleri virüsün bulaşmasında en önemli rolü oynarlar. Günümüzde kan ürünleri ısı ve kimyasal yöntemlerle temizlenerek hazırlanmakta olup HCV bulaştırma riskinin en aza indirilmiştir.

* Hastaların kanları ve vücut sıvıları ile sürekli temas eden sağlık çalışanları için HCV önemli bir sorundur. Bu meslek grubundaki hastalık oranı kan vericilerinden daha yüksektir.

* Dünya genelinde hemodiyaliz hastalarının % 20'si, ülkemizde ise %14,4-61 oranları arasında değişen bölümü HCV ile enfektedir.

* Uygunsuz şartlarda diş tedavisi ve cerrahi müdahale geçirenler risk altındadır. İğne batması ile kaza sonucu bulaşma riski %3 gibi düşük bir düzeydedir. Yetersiz cihaz temizliği nedeni ile kolonoskopi ve genel anestezi sırasında (kolonoskop ve anestezi tüpleri ile) HCV bulaşan hastalar da bildirilmiştir.

* Damar yolundan ilaç ve madde kullananlar (uyuşturucu kullanan, aynı enjektörü paylaşanlar) her zaman risk altındadır.

* Dövme ile HCV bulaşı olabilir. Yapılan bir çalışmada dövme yaptıran başka risk faktörü olmayan genç ve sağlıklı kişilerde normal kişilere göre hepatit C'ye 4-5 kat daha fazla rastlanmıştır. Sağlıksız şartlarda gerçekleştirilen piercing, kulak delme ve sünnet gibi uygulamalar sırasında da bulaşabilir.

* Hepatit C virüsü nadiren de olsa hamilelik sırasında anneden bebeğe geçebilir. Bebeklerde emzirme ile enfeksiyon riskinin arttığını gösteren herhangi bir çalışma yoktur.

* Hepatit C'nin cinsel yolla bulaştığını göstermek oldukça güç olmasına rağmen birden çok cinsel partneri olan kişilerde risk belirgin olarak daha yüksektir. Korunmasız ve çok eşli cinsel yaşamda geçiş mümkündür, ancak sıklık düşüktür.

* Cinsel ilişki olmadan aile içi geçiş olabilmektedir. Bu durumda hastadaki enfeksiyonun süresi ve hasta ile aile içi temasın süresi önemlidir. Türkiye'de bu tür bulaşla ilgili %0-4.2 arasında değişen oranlar bildirilmiştir.

Hepatit C Tanısı Nasıl Konur?

Hepatit C enfeksiyonu kan ile yapılan antikor testleri ile tespit edilebilir. Pozitif veya sınırda pozitif çıkan test sonuçlarının farklı anlamları olabileceğinden mutlaka uzman bir doktor tarafından yorumlanmalıdır. Antikor testlerinin duyarlılığı %99 olup serokonversiyon oluşumu 6-8 haftaya inmiştir. Yalancı pozitiflik sonuçlarının sık görülmesi nedeniyle hepatit C tanısını sadece antikor testleri ile koymak doğru olmayacaktır. Testlerin CDC ve WHO'nun önerdiği algoritmanın takibiyle yapılması ve tanı koymadan önce mutlaka teyit edilmesi gerekmektedir. Antikor testlerinin teyidinde ilk önerilen yöntem serumda virüsün genetik yapısını tespit etmeye yönelik HCV-RNA PCR (polymerase chain reaction) testidir. HCV-RNA genellikle virüs alındıktan sonra 1-2 hafta içinde saptanır. Ancak HCV-RNA PCR testinin sadece akut enfeksiyonlarında, virüsün çoğalma dönemlerinde pozitif olacağı ve yanlış negatif sonuçlar alınabileceği akılda tutulmalıdır. Tanı koymanın yanı sıra tanısı konmuş hastalara tedavinin planlanması ve takibi için de HCV-RNA kantitatif olarak belirlenmelidir.

Özellikle kan donörleri gibi düşük risk gruplarında bu yalancı pozitifliğin moleküler yöntemlerle doğrulanması uygun değildir. Bu nedenle bazı testler geliştirilmiştir. RIBA (Recombinant immunoblot assay) bu testler içinde en çok bilinenidir. HCV RIBA testi; tıpkı ELISA testi gibi antikor tespit etmeye yönelik bir testtir.

Hepatit C'de Tedavi

Çoğunlukla farkında olmadan geçirilmesi sebebi ile hepatit C akut (yeni) dönemde tedavi edilmeden atlanır. Klinisyenler akut dönemde yakalanan hastalarda anti-viral tedavi uygulandığında hastalığın kronikleşmeyeceğine inanırlar. Kronikleşmiş olan hepatit C tedavisinde ise 2 ilaç kullanılır; Ribavirin ve interferon. Fakat yine de tam bir tedavi olanağı olmayan hepatit C de hastalarının karaciğeri koruyacakları şekilde beslenmelerine dikkat etmeleri ve mümkün olduğu ölçüde karaciğer hasarını önlemek için alkol kullanımını azaltmak, karaciğere etkisi bilinen ilaçları kullanmamak gibi önlemleri almaları gerekmektedir.

Hepatit C'den Korunma Yolları Nelerdir?

Hepatit C için geliştirilmiş bir aşı henüz yoktur. Bu nedenle yüksek riskli cinsel davranışlardan kaçınmak, kondom kullanmak, uyuşturucu ve alkolden uzak durmak, kan ve vücut sıvıları ile kontamine olabilecek her türlü araç gerecin kişiye özel olması, sağlık merkezlerinde sıkı enfeksiyon kontrol uygulamaları, kısacası risk faktörlerinden yola çıkarak geliştirilecek korunma yöntemlerini benimsemek potansiyel birçok kaybı önleyecektir.