Çocuklarda Vit-D seviyeleri

ONLARA GÜNEŞİ VERELİM...!

Uzm. Dr. Aslıhan Çavunt Bayraktar

Beton yığınları…

Suya hasret toprak…

Güneşe hasret çocuklar…

Onlara bırakabildiğimiz miras; beton yığınları…

Rezidanslar, alışveriş merkezleri derken şehirler üzerimize yürüyen devlerle doldu taştı. Bu beton yığınlarının içerisinde doğan büyüyen çocuklarımız sanal bir dünyada kendilerine oyun parkları inşa ettiler, arkadaşlar edindiler, ama D vitamini üretemez hale geldiler.

D vitamini… Adını sıkça duyduğumuz, COVID 19 pandemisi ile ününe ün katmış yağda eriyen bir vitamin. Beşikteki bebekten başlayarak her yaştan insanın sağlıklı olmak adına D vitamini takviyeleri aldığına, eczane raflarını çeşit çeşit bu takviyelerin doldurduğuna şahit oluyoruz.

D vitamini, parathormon ile birlikte kalsiyum, fosfat ve magnezyumun bağırsaklardan emilimini, böbrekten emilimini/atılımını düzenleyerek kemik büyümesi ve yeniden şekillenmesinde rol oynayan steroid yapılı bir hormondur aslında. Güneş ışığına maruz kaldığımızda Ultraviole B ışınlarının etkisiyle derimizdeki 7-dehidrokolesterolden D3 vitamini (Kolekalsiferol) üretiriz. Bitkilerde ise bu süreç Ergosterolden D2 vitamini (Ergokalsiferol) üretimi şeklinde gerçekleşir. Bunun yanı sıra gıdalarla da D3 vitaminlerini almamız mümkündür. Yumurta sarısı, yağlı balıklar, karaciğer başlıca D3 vitamini kaynaklarıdır. Deride üretilen ve gıdalar yoluyla alınan D3 vitamini karaciğerde 25 Hidroksi D Vitaminine (25 (OH) D) ve bu da böbrekte fizyolojik aktif formu olan 1,25-dihidroksivitamin D (1,25OHD)’ye dönüştürülür.

Yeterli D vitamini alamıyor ve üretemiyorsak ne olur?

Ciddi D vitamini eksikliği, çocuklarda büyüyen kemiğin yetersiz mineralizasyonundan kaynaklanan metabolik kemik hastalığı olan “Raşitizm”e, büyüme plağı kapanmış daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde ise “Osteomalazi”ye sebep olur. D vitamini kemik metabolizmasındaki rolü dışında başta bağışıklık sistemi olmak üzere pek çok farklı organ ve dokuda bulunan reseptörleri aracılığı ile pek çok fizyolojik olaya doğrudan veya dolaylı olarak etki eder. D vitamini doğal bağışıklık sistemini, özellikle monosit ve makrofajları aktive eder. Bununla beraber bağışıklık sistemi üzerinde düzenleyici etkisi ile immuntoleransa katkıda bulunur. Böylece Tip 1 Diyabet, Çölyak hastalığı gibi otoimmun hastalıkların ve alerjinin önlenmesinde etkili olduğu düşünülmektedir. Bazı çalışmalarda D vitamininin lokal olarak mukozal bağışıklık sistemini düzenleyen mekanizmalar ve zararlı mikrobiyal çoğalmanın önlenmesi ile bağırsak savunmasını da güçlendirdiği gözlenmiştir. Bu nedenle D vitamininin inflamatuar bağırsak hastalıklarında güvenli ve etkili bir tedavi seçeneği olabileceği öne sürülmektedir.

Çocuklarda D vitamini düzeylerinin takibi gerekli midir?

D vitamini eksikliği ve yetersizliğinin pediatrik popülasyonda dünya çapında yüksek oranlarda görüldüğü ve gelişmiş ülkelerde bile %40 ile %75 arasında değişen oranlara ulaştığı gösterilmiştir. Hipovitaminoz riski olanlar veya diyetle yetersiz D vitamini alanlar hariç, serum D vitamini düzeylerinin taranması tavsiye edilmese de D vitamini eksikliği/ yetersizliği doğrulanmadan keyfi olarak D vitamini alımı da önerilmemektedir. Bu nedenle özellikle risk grubunda D vitamini düzeylerinin takibi yararlıdır.

Çocuklarda D vitamini eksikliği gelişiminde risk faktörleri nelerdir?

En önemli risk faktörü güneş ışığına yetersiz maruziyettir. Çocukları kapalı alanlara hapseden yaşam tarzı ve ekran bağımlılığı, günlük almaları gereken güneş ışığından mahrum bırakmaktadır. D vitamini eksikliğine yol açan diğer nedenler; D vitamininden zengin besinlerin az tüketilmesi, koyu ten rengi, epilepsi ilacı veya kortizon kullanımı, Çölyak hastalığı, Kistik fibrozis gibi D vitamininin bağırsaklardan emilimini engelleyen hastalıklar, D vitamini metabolizmasında rol alan karaciğer ve böbrek gibi organların rahatsızlıklarıdır.

D vitamini eksikliği için bilinen bir başka risk faktörü de yaştır. 1 yaştan küçük anne sütü alan bebeklerde ve özellikle prematür bebeklerde D vitamini eksikliği/yetersizliği gelişme riski daha fazladır. İlk 6 ay dikkate alındığında anne sütü alan bebeklerde annenin D vitamini düzeyleri, bebeğe süt ile geçen D vitamini düzeyleri ile bağlantılıdır. D vitamini eksikliği olan annelerin bebeklerine anne sütü ile daha az D vitamini geçer. Bu nedenle emziren annelerin yeterli düzeyde D vitamini alması önemlidir. Çocukluk çağı obezitesi de D vitamini eksikliğine yol açabilecek bir diğer risk faktörüdür. Obez çocuklarda yağ dokusu tarafından D vitamini depolanmasının artması nedeni ile biyoyararlanımı daha düşüktür.

D vitamini eksikliğini/yetersizliğini önlemek için ne yapmalıyız?

Uluslararası kılavuzlar yaşamın ilk yılında D vitamini eksikliğinin önlenmesi için D vitamini proflaksisini önermektedir. Gelişigüzel D vitamini kullanımının kalsiyum yüksekliğine ve buna bağlı olarak böbrek taşı ve böbrek hasarı gelişimine neden olabileceğini akılda tutmalı ve hekim kontrolünde takviye kullanmalıyız. Çocuklarımızı yaz aylarında açık alan aktivitelerine yönlendirerek hem obeziteden koruyabilir hem de yeteri kadar D vitamini üretmelerine yardımcı olabiliriz. Onlara D vitaminince zengin gıdalarla beslenme alışkanlığı kazandırarak hem bağışıklık sistemlerini güçlendirebilir ve aynı zamanda alerji, otoimmün hastalıklar gibi anormal reaksiyonlara bağlı oluşan hastalıkların gelişimine karşı tedbir alabiliriz.

Bizler toprakla oynayabildik doyasıya, çiçekleri kokladık, kelebeklerin peşinde koşturduk. Çocuklarımız da sanal zindanlarından kurtulsun, onlara güneşi verelim!

Kaynaklar:

1) Corsello A, Spolidoro GCI, Milani GP, Agostoni C. Vitamin D in pediatric age: Current evidence, recommendations, and misunderstandings. Front Med (Lausanne). 2023 Mar 16;10:1107855.