Avrupa’nın Takip Ettiği BQ.1 Omicron alt varyantı bizde de görülmeye başladı mı?

Yazın son günlerini yaşadığımız geçen hafta Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) Omicron BQ1 gibi birkaç alt varyantın önümüzdeki haftalarda ve aylarda COVID-19 aktivitesinde artışa yol açacaklarına dair öngörülerini açıkladılar.

Avrupa'da BQ.1 ve Asya'nın bazı bölgelerinde XBB varyantlarındaki artış bu öngörüyü destekliyor. ECDC tarafından BQ.1 varyantı ve alt soyları takip edilmesi gereken varyantlar sınıfına alındı (VOI/Variant of interest). BQ.1, spike proteinin reseptör bağlama alanında (RBD) ek amino asit ikameleri ile Omicron BA.5'in bir alt dizisidir. BQ.1 alt dizisi ayrıca BQ.1.1 olarak adlandırılan diğer bir alt diziye sahiptir.

BQ.1 ve BQ.1.1'in BA.5'in "torunları"dır. Bağışıklıktan kaçma yeteneğine sahip olsa da şimdiye kadar enfeksiyonların daha şiddetli olduğuna dair bir kanıt yoktur. Yakın zamanda yapılan bir çalışmada, BQ.1'in BA.5'e göre bağışıklıktan kaçma yeteneğinin dört kat fazla olduğu gözlenmiştir. Ayrıca BQ.1 varyantının Evusheld ve bebtelovimab gibi terapötik monoklonal antikorlara (mAb'ler) da dirençli olduğu bildirilmiştir.

EpiCoV'den elde edilen veriler, BQ.1 ve BQ.1.1'in Avrupa’da önemli seviyelerde bulunduğunu göstermektedir. Fransa, Belçika, İtalya, Hollanda, İrlanda Birleşik Krallık ve İsviçre, 2022'nin 40. haftasında en yüksek varyant (%5-19) oranlarına sahip ülkelerdir. Bu raporda belirtilmemekle birlikte bizim laboratuvar verilerimiz de özellikle hızlı antijen testlerinde tespit edilemeyen BQ.1 alt tiplerinin Türkiye’de gözlendiğini ve arttığını düşündürmektedir. Bir çok çalışma varyantın hızlı antijen testlerinde tespitinde de sorunlar olduğu ve duyarlılığın azaldığını göstermektedir.

Varyantın, geçen hafta boyunca ABD'ndeki COVID-19 vakalarının da %11'inden sorumlu olduğu tahmin edilmektedir. BQ.1'in artan büyüme oranına ilişkin gözlemlere dayanarak, BQ.1’in Avrupa'da önümüzdeki haftalarda/aylarda COVID-19 sayılarını artırması olasıdır. ECDC tarafından yapılan modelleme, Aralık 2022'nin başına kadar COVID-19 vakalarının %50'sinden fazlasının BQ.1 veya BQ.1.1'den kaynaklanacağını göstermektedir. BQ.1 varyantı, kış tatillerine denk gelen 2022'nin sonunda baskın hale gelebilir, vaka sayılarında beklenen artış, yüksek viral bulaşmaya ve bunun sonucunda halk sağlığı sorununa yol açabilir.

Diğer taraftan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Asya ülkelerinin raporlarına dayanarak XBB varyantını yakından takibe almıştır. DSÖ’ye göre XXB, şimdiye kadar tanımlanmış SARS-CoV-2 varyantları arasında bağışıklıktan en rahat kaçan varyanttır ve COVID-19’un en bulaşıcı şeklidir. Bu nedenle yakından izlenmektedir.

Asya ülkelerinde başka varyant var mı?

XXB, Ağustos ayında Singapur'da keşfedilmiş, Omicron'un BA.2.75 ve BJ.1 alt varyantlarının melezi olan bir alt varyanttır. Spike proteininde yedi mutasyona sahiptir. Şu anda dünya genelinde 17 ülkede bildirilmiştir. Pandeminin başından beri genom dizilemeye özen gösteren Hindistan verileri vakaların yaklaşık %88'inin BA.2.75'ten, % 7'sinin ise XXB'den kaynaklandığını göstermektedir. Bununla birlikte, virüsün hastaneye yatışa yol açan ciddi hastalığa neden olup olmadığı hala belirsizdir.

Tüm bu gelişmeler ışığında ECDC ve DSÖ, tüm ülkeleri, özellikle 65 yaş ve üstü kişilerde COVID-19 vaka oranlarını izlemeye devam etmeleri, hastaneye yatışlar, yoğun bakım ünitesi kabulleri ve ölümler gibi şiddet göstergelerinin sıkı  takip edilmesi gerektiği konusunda uyarmaktadırlar.

Popülasyondaki ciddi sonuçların artmasına katkıda bulunan varyantları hızla tespit etmek ve yükünü doğru bir şekilde tahmin etmek için genomik dizileme ve hassas testler kullanılması önemlidir. Ülkeler pandemi bitti düşüncesi ile enfeksiyon takip politikalarını gevşetmemeli,  mevcut sistemlerini güçlendirmeli, hastaneye yatışlar, yoğun bakım ünitelerine kabuller ve hastane yataklarının doluluğu hakkında bilgi toplamalıdır. Ülkeler, pozitif örnekleri genotiplendirmeye devam etmeli ve verileri zamanında paylaşmalıdır.

Özellikle risk altındaki kişiler arasında aşı programlarının tamamlanması sağlanmalıdır. Ülkeler vatandaşlarına ciddi hastalık riski taşıyan bireylere öncelik vererek ek aşı destekleri sunmalıdır.

Yeni SARS-CoV-2 Omicron'a uyarlanmış aşılar, Avrupa’da 12 yaş ve üzeri kişilerde güçlendirici ek doz kullanımı için onaylanmıştır. Varyanta uyarlanmış aşılar mevcut değilse, orijinal suşa dayalı mevcut tek değerli aşılar yine de kullanılabilir.

CDC'ye göre BQ.1, BQ.1.1 varyantlarının semptomları şunları içerir :

• Ateş
• Öksürük
• Nefes darlığı
• Yorgunluk
• Kas veya vücut ağrıları
• Baş ağrısı
• Yeni tat veya koku kaybı
• Boğaz ağrısı
• Burun tıkanıklığı veya burun akıntısı
• Mide bulantısı ya da kusma
• İshal

Uzm.Dr. Tutku Taşkınoğlu