Düzen Sağlık Grubu Elektronik Bülten - Sizin Cildiniz de Foto Yaşlanmaya Maruz Kalıyor Mu?

Sizin Cildiniz de Foto Yaşlanmaya Maruz Kalıyor Mu?

Daha önceki iki bültenimizde bahsettiğimiz güneşin etkilerine bağlı yazılarımızın üçüncüsü olarak foto yaşlanma konusundan, oluşma mekanizmasından, bizi nasıl etkilediğinden ve korunma yöntemlerinden bahsedeceğiz.

Güneş ışığına bağlı ultraviyole radyasyonun (UVR) derimizde erken yaşlanma değişiklikleri oluşturmasına “foto yaşlanma”, İngilizce karşılığı olarak da photoaging denir.

Cildin yaşlanmasını ana olarak içsel (intrensek) ve dışsal (ekstrensek) nedenler olarak iki başlık altında toplamak mümkündür. Konumuz olan foto yaşlanma, dışsal yaşlanma olarak da biliniyor. Genetik ve hormonel faktörler zamana da bağlı olarak cildin yaşlanması ile ilgili kaçınılmaz içsel nedenlerken (diğer deyimle kronolojik cilt yaşlanması), UVR gibi çevresel faktörlerin, önlenebilir cilt yaşlanması ile dışsal olarak ilişkili olduğu düşünülür. Dışsal cilt yaşlanmasında UVR (UVB ve UVA) ana neden olarak görülürken bunun yanında kızıl ötesi (infrared) ve görünür ışık (visible light), hava kirliliği, sigara içimi, kimyasal maruziyet, beslenme tarzı, stres, yetersiz uyku ve travma gibi toplu olarak maruziyetler de ek dış çevresel faktörler olarak, dışsal cilt yaşlanmasının nedeni olabilir.

Foto yaşlanma ile kronolojik cilt yaşlanması arasındaki fark nedir?

Kronolojik cilt yaşlanması, cildimizin yaş ve genetiğimize göre doğal yaşlanmasıdır. Önlenebilir değildir. Ciltte ince kırışıklıklar, renk değişikliği, mimik çizgilerinde belirginleşme, deride esneklik kaybı, deride atrofi, cilt hasarına karşı geciken iyileşme süresini içerir. Foto yaşlanma ise, çoğunlukla güneşten olmak üzere ömür boyu UVR’ye maruz kalma nedeniyle oluşur. Buna bağlı olarak; kuru, sert bir deri ve elastikiyet kaybına bağlı düzensiz pigmentasyon ile kaba kırışıklıklar gösterir. Deri pigmentasyonundaki düzensizlik en belirgin klinik özelliklerindendir. Foto yaşlanma cilt hücrelerinde DNA değişikliklerine neden olur ve kansere yol açabilir. Önlem alınırsa, foto yaşlanma önemli ölçüde azaltılabilir.

Güneş Işığı cildimizi nasıl etkiler? Foto yaşlanmanın oluşum mekanizması nedir?

Güneş, UVB ve UVA’da içeren farklı tipte güneş ışınları yayar. Cildin epidermis tabakası cildimize pürüzsüz ve genç bir görünüm kazandırır. Dermis tabakası, cildimize elastikiyetini ve sıkılığını veren kolajen ve elastin içerir.

UVA

UVR’nin çoğunu içeren (%95-%98) UVA, epidermisle birlikte cildin daha derin tabakasına, dermise nüfus ederek matriksmetalloproteinaz (MMPs) enzimini aktive eder, oksidatif strese (OS) neden olur, bu stres sonucu cildin sıkılığını ve esnekliğini sağlayan kolajen ve elastin fiberleri MMPs’ın aktive olmasıyla parçalanır. UVA, serbest radikaller olarak da bilinen reaktif oksijen türlerini (ROS) üreterek oksidatif stres oluşumunu tetikler. ROS oluşumu da hücrenin ana bileşenlerini olan DNA, lipid ve proteinleri harap eder. Oluşan OS; inflamasyona, kolajen ve elastinin parçalanmasına katkı sağlar. Dolayısıyla, UVA'nın daha uzun bir dalga boyu ve dolayısıyla daha derin dermal penetrasyona sahip olması, onu foto yaşlanmanın birincil itici gücü haline getirir.

UVR deri hücrelerindeki DNA’yı direk harap eder. Vücudun doğal mekanizması bu zararı onarmaya çalışır ancak tekrar eden ve aşırı güneş ışığı maruziyeti bu DNA onarımı sürecini azaltarak cilt kanseri artışına sebep olur.

UVB

UVB, epidermis tabakasına nüfuz ederek cilde rengini veren melanin üreten melanositleri aktive eder. Bu, derinin kendisini UV hasarına karşı korumasını oluşturan bronzlaşma sürecidir aslında. Zamanla düzensiz melanin üretimi, yaşlılık lekeleri ve hiperpigmentasyon oluşumuna neden olabilir. UVB, daha çok güneş yanıkları ve cilt kanserlerinin oluşumundan sorumlu tutulur, cildin yaşlanmasına katkı sağlar.

UVR ciltte immün yanıt oluşumunu tetikleyerek inflamasyona neden olabilir. Kronik inflamasyon kolajen ve elastinin yıkımına katkı yaparak foto yaşlanmanın belirtilerini alevlendirebilir. Aynı zamanda derinin doğal koruyucu bariyerini zayıflatır.

Genetik faktörlere bağlı olarak bireylerin foto yaşlanmadan etkilenmesi değişiklik gösterebilir. Bazı kişiler doğal yoldan daha etkin DNA tamir mekanizmasına sahip olabilirken, diğerleri inflamasyona ve kolajen yıkımına karşı daha duyarlı olabilirler.

UVR ile indüklenen mitokondriyal disfonksiyon, erken cilt yaşlanmasına yol açarak foto yaşlanmada önemli bir rol oynar.

Özetle, foto yaşlanma, UVR ve derinin hücresel bileşenleri arasındaki ilişkiden etkilenen kompleks bir süreçtir. Kolajen ve elastin yıkımı, OS, DNA hasarı, inflamasyon, mitokondriyal disfonksiyon hep birlikte yaşlanmaya katkı yaparlar.

Foto yaşlanmanın bulguları nelerdir?

Foto yaşlanma cildimizin daha çok görünür bölgelerinde olmak üzere kırışıklık, ince çizgilenme, telenjiektazi ( özellikle burun ve yanak üzerinde görülebilen örümcek damarlar, kılcal damar belirginleşmesi), aktinik keratoz (ciltte kırmızı, kaba pullu lekeler), yaşlılık lekeleri, cilt tonunda farklılık, epidermal ve dermal kalınlaşma ile kendisini gösterebilir.

Yaşlanma sürecinde temsili pigment değişiklikleri senil lentigo ve melazmayı içerir. Senil lentigo yaşlılarda, yukarıda belirtilen alanlarda kronik güneş hasarına bağlı olarak ortaya çıkabilen kalıcı, iyi huylu, değişken boyutlarda açıktan koyuya kahverengimsi maküller ve yamalar ile karakterizedir. Melazma, yaşa bağlı bir hastalık olmamasına rağmen, güneşe maruz kalan cilt bölgelerinde gelişen başka bir temsili pigment bozukluğudur.

Foto yaşlanma kişiden kişiye farklılık gösterir mi?

Evet, gösterebilir. Derecesi; cilt tipine, etnik kökene, mesleğe ve coğrafi konuma göre kişiden kişiye değişebilir. Yine foto yaşlanmanın şiddeti, maruz kalınan UVR derecesine, uygun güneş koruyucu krem kullanılıp kullanılmamasına, fiziksel korunma yöntemlerine ve gölgede geçirilen korunaklı zamana göre değişebilir. Açık ten renkli kişiler, renkli gözlü ve sarı ve açık, kızıl saçlı kişilerde foto yaşlanma daha çok görülür.

Foto yaşlanma cildin hangi bölgelerinde görülür?

En yaygın olarak; yüz, boyun, el sırtı, kollar, bacaklar ve göğüs üst bölümünde görülmektedir.

Foto yaşlanma önlenebilir mi? Önlenmesi için neler yapılabilir?

Güneşten tamamen kaçınmak mümkün olmamakla beraber, zararlı etkilerini minimize etmeye çalışmak foto yaşlanmadan korunmada temel teşkil eder. Bunun için yapılabilecekler;

Mümkünse bulutlu günlerde dahi uygun ve güneş koruyucu faktörü (SPF) ≥ 30 ve üzeri olan güneş kremi kullanın. Ortalama bir yetişkinin tüm vücudu için yaklaşık 30 mL yeterlidir. Güneşe çıkmadan en az 30 dakika önce güneş kremini sürmek ve her 2-3 saatte bir veya yüzdükten, terledikten veya kurulandıktan sonra tekrar kullanmak uygundur.

Geniş spektrumlu bir güneş koruyucu, cildinizi hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı korur. Geniş spektrumlu bir güneş kremi kullanmak foto yaşlanmadan korunmada altın standarttır diyebiliriz. Güneş ışınlarından koruyan kıyafetler, pamuklu, sık dokunan, açık renkli, uzun kollu elbise, pantolon, gömlek giyin, geniş kenarlıklı şapka takın ve güneş gözlüğü kullanarak direk güneş ışığından kaçının.

Güneş ışınlarının en etkili olduğu gün içi saatlerinde, sabah saat 10 ve öğleden sonra 4 aralığında, mümkünse gölgede kalmaya ya da dışarıda olmamaya özen gösterin.

Sigara cildin yaşlanmasını hızlandırır. Kırışıklığa ve mat bir cilde neden olur. Sigara içiyorsanız bırakmak doğru olacaktır.

Daha az alkol tüketmek, haftanın çoğu günü egzersiz yapmak ve yeterli uyku uyumak önemlidir. Meyve ve sebze ağırlıklı, antioksidan kapasitesi yüksek, şeker ve rafine karbonhidratlardan düşük bir beslenme tarzı, erken cilt yaşlanmasına yol açan hasarı önlemeye yardımcı olabilir. Egzersiz kan dolaşımı artırır ve cildin kalitesini artırmaya yardımcı olabilecek bağışıklık sisteminizi güçlendirir. Uyku, vücudun kendini onarması için zaman verir. Mümkünse her gün cilt nemlendiricisi uygulanabilir.

Nasıl bir güneş kremi kullanmalısınız?

Güneş kremlerinin foto yaşlanmayı önleme de altın standart olduğunu belirtmiştik. Güneş koruyucu kullanmakla sadece UVR ye karşı eritemi engellemek değil aynı zamanda foto yaşlanma, dispigmentasyon, DNA hasarı ve fotokarsinogeneze karşı da engelleyici geniş spektrumlu koruma kalkanı faydası da beklenmektedir.

Güneş kremlerinin içinde organik ve inorganik filtreler, oksidatif stresi azaltmak için topikal antioksidanlar, anti aging kullanımda faydası gösterilmiş A vitamini ve türevleri, özellikle retinoidler ve keratinoidler, E ve C vitamini, bitkisel alglerin kullanımının foto yaşlanmaya karşı koruyucu özellikler gösterir. Antioksidanlara ek olarak fotoliyazlar da güneş kremlerinde yararlı, antioksidanların foto koruyucu etkilerine sinerjistik katkı yapan maddelerdir. Birçok cilt kanserinde önemli olan siklobütan pirimidin dimerlerinin (CPD) oluşumunun güneş kremi kullanımı ile laboratuvar çalışmalarında önlenebildiği gösterilmiştir. Bu etkilerin maksimum oranda görülebilmesi için güneş kremlerinin belirtilen miktarda uygun kullanımı önemlidir.

Güneş hasarı tersine çevrilebilir mi?

UVR cilt hücrelerinizin DNA'sını değiştirdikten sonra, DNA hasarı geri döndürülemez. Ancak, güneşten zarar görmüş cilt tedavi edilebilir veya onarılabilir.

Foto yaşlanmada tedavi nasıl olmalıdır?

Foto yaşlanmada korunma önceliklidir. Tedavi seçenekleri arasında topikal retinoid kullanımı kolajen üretimini artırarak cildi daha sıkı hale getirebilir. Retinoidler; ince çizgileri ve kırışıklıkları, yaşlılık lekelerini gidermede fayda sağlayabilir. C ve E vitamini, diğer antioksidanlar; serbest radikal oluşumunu azaltarak cilt hasarını yavaşlatabilir. UV radyasyon hasarını azaltabilir ve kolajenin parçalanmasını azaltabilir. Hidrokinon gibi ağartıcı maddeler güneş lekelerini ve asimetrik pigmentasyonu azaltabilir. Lazerle cilt yenileme ile cildin hasarlı üst tabakası çıkarılır ve kolajen üretimini arttırılır, bu da cildin yüzeyini daha pürüzsüz hale getirir ve daha düzgün bir görünüm sağlar. Kırışıklıkları, ince çizgilenmeleri tedavi edebilir. Yeni sağlıklı cilt dokusu oluşturabilir. Yine benzer şekilde kimyasal peeling işlemi yapılabilir. Fotodinamik terapi, kriyoterapi, dermabrazyon, dolgu uygulamaları ve botoks tedavi uygulamasında yer alabilir.

Sonuç

Cildimiz kozmetik ve estetik açıdan önemli bir organdır, bu nedenle foto yaşlanma göz ardı edilemeyecek bir durumdur. Foto yaşlanma gerek estetik açıdan gerekse de oluşturabileceği cilde ait lezyonlar ve prekanseröz lezyonlar açısından önem arz eden bir konudur. Sıkı foto koruma ile getirebileceği riskleri azaltmak bizlerin elindedir.

Uzm. Dr. Tahir İsmailoğlu

Kaynaklar:

Sizin Cildiniz de Foto Yaşlanmaya Maruz Kalıyor Mu?

Görüşlerinizi Paylaşın