X
Kelime:
Kategori:
Tarih:
RadDatePicker
Open the calendar popup.
ile
RadDatePicker
Open the calendar popup.
 

Şişman ve Fazla Kilolu Olmanın Sağlık Üzerine Etkileri

Şişman ve Fazla Kilolu Olmanın Sağlık Üzerine Etkileri

Aşırı ve yanlış beslenme ile fiziksel aktivite yetersizliğini içeren çevresel faktörler şişmanlık riskini artıran en önemli faktörler olup önlenebilir. Ek olarak, genetik, nörolojik pek çok faktör ile bazı hormonal ve sendromik hastalıklar da şişmanlık ile sonuçlanabilir.

Fazla kilolu/şişmanlık oluşumunda rol oynayan en sık görülen ve önlenebilir etmenler aşağıdadır;

  • Annenin gebelik döneminde kilolu olması, hatalı beslenmesi ya da şeker hastalığı kontrollerinin yapılmaması çocuğunun iri bebek olarak doğmasına ve ileri yaşamda da kilolu olmasına yol açmaktadır.

  • Yetersiz beslenen ya da kansızlık açısından tetkik-tedavi edilmeyen ya da sigara içen annelerin düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma risklerinin arttığı, bu düşük doğum ağırlıklı bebeklerin ileri yaşamlarında ise şişmanlık, şeker hastalığı, kalp-damar hastalığı, böbrek yetersizliği risklerinin arttığı görülmüştür.

  • İlk altı ay “sadece anne sütü” verilen ve altıncı ayda uygun tamamlayıcı besinlerle iki yaşa kadar emzirilen bebeklerin ideal şekilde büyüdükleri ve ileri yaşamlarında şişmanlık, kalp damar hastalığı şeker hastalığı risklerinin en az olduğu bilinmektedir. Erken ya da geç tamamlayıcı besin başlanan ya da yeterli ve dengeli beslenmeyen bebeklerde beslenme bozukluğu riski artmaktadır.

  • Hatalı beslenme alışkanlıkları (ayaküstü beslenme, atıştırmalıkların ve tatlandırılmış içeceklerin aşırı tüketimi) beslenme bozukluklarına yol açmaktadır.

  • Sedanter yaşam biçimi; uzun süre televizyon izlemek, video ve bilgisayar oyunları oynamak, uzun süre masa başı ders çalışılması, yeterli fiziksel aktivite yapmamasının çocuklarda şişmanlık riskini arttırdığı gösterilmiştir. Günlük ekran süresinin 2 saat ile sınırlandırılması önerilmektedir.

  • Uyku düzensizliği (kısa uyku süresi) de şişmanlık riskini artırmaktadır.

  • Psikolojik faktörler; aile içi olumsuz ilişkiler, ergenlik çağı sorunları çocuğun ruhsal yapısını etkileyerek az ya da aşırı yeme davranışı doğurmaktadır.

Çocukluk döneminde beslenme yetersizliği düşük akademik başarı, nörobilişsel gelişim sorunları, artmış enfeksiyon hastalıkları, düşük yaşam beklentisi, kısa erişkin boyu ile sonuçlanmaktadır. Şişmanlık ve fazla kilo ile ilişkili olabilecek sağlık sorunları Tablo 1’de görülmektedir. Çocukluk döneminde fazla kilolu olma hem çocukluk döneminde hem de ileri yaşlarda kalp damar hastalıkları, şeker hastalığı, hareket sistemi sorunları, ruhsal sorunlar, okul başarısızlıkları ve kendine değer vermeme ve bazı kanser oranlarında artmaya neden olmaktadır. Annenin kilolu/şişman olması ise sadece kendi sağlığını değil aynı zamanda çocuğunun hatta torununun sağlığını da olumsuz etkilemektedir.

Tablo 1. Şişman ya da Kilolu Olmanın Sağlık Üzerine Etkileri

  • İnsülin direnci, tip 2 şeker hastalığı

  • Yüksek tansiyon

  • Koroner arter hastalığı

  • Kan yağlarında yükseklik

  • Felç

  • Metabolik sendrom

  • Karaciğer yağlanması, safra kesesi hastalıkları

  • Adet düzensizlikleri, gebelik komplikasyonları

  • Aşırı kıllanma

  • Yeme bozuklukları: Anoreksiya nevroza (yemek yememe), Blumia nevroza (kusarak yediği besinlerden yararlanmama), Binge Eating (tıkınırcasına yeme),

  • Eklem problemleri, osteoartrit

  • Solunum zorluğu, astım, uykuda solunum tutması

  • Ameliyat öncesi ve sonrası risklerin artması

  • Erişkin yaşta görülebilecek bazı kanser türleri (kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri gibi)

  • Toplumsal uyumsuzluklar

Bu nedenle;

  • Annelerin gebelik öncesi ideal kiloda olduklarının ve yeterli dengeli beslendiklerinin denetlenmesi,

  • Gebelik öncesi kansızlık kontrolü ve folik asit desteği,

  • Gebelik sırasında yeterli ve dengeli beslenme ile uygun kilo alımının sağlanması ve mikronütrient desteklerinin verilmesi,

  • Gebelik sırasında kansızlık ve şeker dengesi için kontrollerinin yapılması,

  • Gebelik sırasında sigara içiminin engellenmesi,

  • Gebelikten başlayan emzirme danışmanlığı ile bebeklerin beslenmesinin desteklenmesi,

  • Bebeklere gerekli vitamin D ve demir desteklerinin verilmesi,

  • Çocuk sağlığı izlemlerinde büyüme eğrileri ile büyüme izleminin yapılması,

  • Kalp damar hastalığı için ailevi ve bireysel risk taşıyan çocukların 2 yaşından başlayarak taramalarının yapılması önerilmektedir.

Kaynaklar

Allen LH. Global dietary patterns and diets in childhood: implications for health outcomes. Ann Nutr Metab. 2012;61 Suppl 1:29-37.

Barışkın E, Ersoy G, Görpelioğlu S, Karaoğlu L, Kılıç BG, Köksal G, Yalçın SS, Yetkin İ, Zergeroğlu AM. Birinci Basamak Hekimler İçin Obezite İle Mücadele El Kitabi. T. C. Sağlik Bakanliği. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı. Ankara 2013.

Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (2014), “2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması”. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara.

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. Türkiye’de Çocukların Medya Kullanma Alışkanlıkları Araştırması. Bizim Matbaa. 2013. İstanbul.

Sağlık Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 Yaş Grubu) Büyümenin İzlenmesi Projesi Araştırma Raporu (TOÇBİ). Kuban Matbaacılık, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 834, ISBN: 978-975-590-370-5. Ankara.

T.C.Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi. Çocukluk Çağı Obezite Araştırması (COSI-TR-2013), 2013.

United Nations Children’s Fund (UNICEF) The State of the World’s Children 2015: Reimagine the Future: Innovation for Every Child . New York. 2014

WHO. Global status report on noncommunicable diseases 2014. Switzerland. 2014

Yalçın SS. Beş yaş altı çocuklarda büyümenin değerlendirilmesi. In: Coşkun T. (ed) Nutriguide Çocuk Beslenme Klavuzu. 1. Baskı, Türkiye Klinikleri. Ankara 2012: 1-52.

 

Görüşlerinizi Paylaşın