Kök Hücreden Embriyo Üretimi
“Magic Avatars”[1] programını kullanarak, kendimizin gerçeğe en yakın ya da olmak istediğimiz şekli ile bir avatarını yaratarak sanal dünyada yer alabiliyoruz artık. Ancak bu sanal dünyada geçerli.
Gerçekte ise embriyonun gelişim sürecindeki aşamaları hakkında bile bilgimiz oldukça kısıtlı. Bu özellikle döllenmenin ilk başındaki süreci kapsıyor. Bu konuyu merak eden bilim insanları[2] yengeç yemeyi seven bir tür makak maymunu (cynomolgus monkey) embriyolarına ait kök hücreleri kullanarak embriyo benzeri bir hücre grubu (blastoid) oluşturmuşlar. Sonra da bu hücreleri dişi maymunların rahimlerine aktararak bağırsak oluşumunun, türünün evrim sürecindeki aşamalarını in vivo (taşıyıcı olarak kullanılan dişi maymunların rahimlerinde) olarak nasıl tekrarladığını incelemek istemişler. Bu deneyler, insanlar için kullanılması düşünülen embriyo gelişimi inceleme süreçlerine ait alt yapı oluşturan deneyler…
“Cynomolgus” ise ilginç bir tanımlama. Uzun saçlı, sakallı, yakışıklı, avcılıkta köpekleri kullanan, becerikli insanlar için Bizanslı Aristofanes[3] tarafından kullanılan bir kelime. Bu maymunlar da sakallı ve saçları var, ayrıca uzun da kuyrukları. Tabii bu maymunların kullanılması yakışıklı oldukları için değil. Öncelikle insan genetik yapısına çok yakın makak maymunu türü olmaları, ayrıca deneylerin yapıldığı güney Asya’da çok rahatlıkla üreyebilmeleri.
Çinli araştırıcılar embriyodan fetüse olan aşamaları inceleyebilmek için bu deneyleri yapmışlar. Maymunları kullanmaları ise genetik olarak insana çok yakın canlılar olmaları. Bu deneylerde oluşturulan blastoid hücreler aktarıldıkları maymunların rahimlerinde fetüse dönüşmemişler ve bir hafta sonra yok olmuşlar. Ancak bu aktarım, maymunların gebelik ile ilgili hormonları salgılatmış ve gebeliğin başında oluşan embriyo koruyucu gebelik keselerini de oluşturmuş[4]. Yani doğru yoldalar.
Sanal dünyaya kendimizi aktaracak programlarımız var. Peki, gerçek dünyada da kendimizin genetik olarak tam bir kopyasını da yapabilir miyiz? Çalışmalar devam ediyor bu konuda!
Ancak, önce embriyolojik süreci anlamamız lazım.
Dr. Ayşe Ergüven
[1] https://play.google.com/store/apps/details?id=com.ai.avatar&hl=en&gl=US&pli=1
[2] https://consumer.healthday.com/embryo-2659696200.html
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Aristofanes
[4] https://www.cell.com/cell-stem-cell/fulltext/S1934-5909(23)00085-1