Kalp-Damar Hastalıklarında Ekstrem Risk Nedir? Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Amerikan Klinik Endokrinoloji Birliği (American Association of Clinical Endocrinologists; AACE), geçtiğimiz günlerde lipid (kan yağlarını) düşürücü tedavi pratiğinde ve kalp-damar sağlığını koruma stratejisinde oldukça radikal bir değişikliğe imza attı. AACE’nin yayınladığı bu kılavuz güncellemesi ile ilk defa bir ‘ekstrem risk’ kategorisi tanımlanmış oldu: 5 yıl içinde miyokard infarktüsü (kalp krizi) ve inme başta olmak üzere ölümcül kardiyovasküler (kalp-damar sistemiyle ilgili) olay geçirme olasılığı ciddi derecede artmış olan bireyler bu kategoride yer almaktadır. Bu yeni risk kategorisi büyük ölçüde ‘IMPROVE-IT’ isimli klinik araştırmanın ve destekleyici meta-analizlerin sonuçlarına dayanarak oluşturulmuştur.
Tam olarak hangi hastalar ekstrem risk kategorisinde yer alıyor?
Ekstrem risk, bilinen kardiyovasküler hastalığı olup, ek olarak aşağıdaki özelliklerden bir ya da bir kaçına sahip olan bireyler için söz konusudur.
LDL-kolesterol değeri lipid düşürücü tedaviyle 70 mg/dL’nin altına indirildiği halde ilerleyici kardiyovasküler hastalığı olanlar (örneğin istirahatte göğüs ağrısı olanlar ya da giderek daha az eforla göğüs ağrısından yakınmaya başlayan hastalar )
Tip 2 Diyabeti olanlar, Evre III veya IV kronik böbrek yetmezliği olanlar, veya heterozigot ailevi kolesterol yüksekliği olanlar (bkz. Tablo 1: Heterozigot Ailesel Hiperkolesterolemi)
Erken yaşta kardiyovasküler hastalık öyküsü olanlar (erkekte 55 yaş öncesi, kasında 65 yaş öncesi)
|
HETEROZİGOT AİLESEL HİPERKOLESTEROLEMİ
|
|
Ekstrem risk grubunda olan heterozigot ailesel hiperkolesterolemi (HeFH) sık görülen (1/250) monogenik bir hastalıktır. HeFH, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolestrolün plazma konsantrasyonlarının artması ile karakterizedir. HeFH genetik olarak heterojen olmasına rağmen, çoğunlukla LDL reseptörünü kodlayan LDLR genindeki heterozigot mutasyonlardan kaynaklanır. HeFH’de erken yaş koroner arter hastalığı (KAH) riski yüksektir ancak LDL-C düşürücü stratejilerle kolaylıkla tedavi edilebilir. Bu genetik bozukluk Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) tarama ölçütlerine uygundur. DSÖ, etkilenen bireylerin sadece %15'inde HeFH tanısının koyulabildiğini öngörmektedir. Bu hastaların % 30'unun ilk miyokard enfarktüsünden kurtulamaması nedeni ile HeFH'nin erken tanısı, birçok hayatı kurtarma ve KAH ile ilgili erken dönem morbiditeyi önleme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle, erkeklerde 55 ve kadınlarda 65 yaş öncesi kalp krizi öyküsü olan ailelerin çocuklarına 2 - 10 yaş arasında kolesterol ölçümü yapılması önerilir. Presemtomatik dönemde genetik test yapılması da riskin ortaya çıkarılmasında yararlı olacaktır.
HeFH tedavi edilebilir bir hastalıktır. Ayrıca erkenden tanınırsa, sağlığı koruyucu adımlarla kalp ve kan damarlarındaki ciddi sorunlar önlenebilir veya önemli ölçüde geciktirilebilir. Koruyucu adımlar;
Sigara içmemek,
Düzenli egzersiz yapmak,
Doymuş ve trans yağların düşük olduğu sağlıklı bir diyet uygulamak,
LDL-C düşürücü tedavi uygulamak
HeFH hastalarının hemen hepsinde kolestrol düşürücü ilaç kullanımının gerekli olacağı unutulmamalıdır.
|
Tablo 1: Heterozigot Ailesel Hiperkolesterolemi
Ekstrem risk grubunda tedavi hedefi nedir?
Ekstrem risk grubunda LDL-kolesterol değerinin 55 mg/dL’nin altında tutulması öneriliyor. FOURIER CVD isimli klinik araştırmanın sonuçları, ekstrem riske sahip hasta grubunda LDL-kolesterol değerinin 55 mg/dL’nin altında tutulması halinde kalp krizi ve inme gibi ölümcül kardiyovasküler olayların sıklığında anlamlı bir azalma meydana geldiğini kanıtladı.
Bilinen kalp-damar hastalığım mevcut, acaba ben de ekstrem risk grubunda olabilir miyim?
Bu sorunun cevabını detaylı bir kardiyovasküler değerlendirme sonucunda hekiminizden alabilirsiniz.
Ekstrem risk grubunda olduğumu öğrendim! Ne yapabilirim?
Böyle bir durumda mutlaka bu konuda uzmanlaşmış bir hekimin denetimi altında (ki bu noktada hekiminiz sizi muhtemelen bir uzman diyetisyene de yönlendirecektir) uygulayacağınız sağlıklı bir diyet ve kontrollü bir egzersiz programı, ekstrem risk grubu için önerilen LDL-kolesterol hedef değerine (< 55 mg/dL) ulaşmanız için ilk adımlar olacaktır. Bunların yanı sıra, statin grubu ilaçlar, gerektiğinde statinlere eklenen kolesterolün bağırsaktan emilimini önleyen ilaçlar (ezetimibe gibi), ve en zor ve en riskli olgularda düşünülebilecek yeni bir ilaç sınıfı olan PCSK9 inhibitörleri, hekiminizin uygun görüp reçete etmesine bağlı olarak tedavinize eklenebilir.
Kalp-damar hastalıklarından uzakta, sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmeniz dileğiyle…