X
Kelime:
Kategori:
Tarih:
RadDatePicker
Open the calendar popup.
ile
RadDatePicker
Open the calendar popup.
 

Enerji Verimliliği Haftası & Dünya Su Günü- Çevreye Etkileri Bakımından Teknik Bilgi

Enerji Verimliliği Haftası &  Dünya Su Günü- Çevreye Etkileri Bakımından Teknik Bilgi

Dünyanın neredeyse tamamı sularla kaplı olmasına rağmen tatlı su kaynakları gezegen üzerindeki su kaynaklarının sadece %2,5’ini oluşturur. Bu suyun %70’i de buz ve kar kütlelerinde saklıdır. Tatlı su ekosistemleri dünya yüzeyinin sadece %1’ini oluştururken dünya üzerindeki bilinen hayvanların %10’una ev sahipliği yapar. Bir diğer deyişle, yerküre üzerindeki suyun tamamı beş litrelik bir şişeye konsa, biz insanların erişebileceği tatlı su miktarı yalnızca bir yemek kaşığı kadardır.  Yeterli miktarda ve kaliteli bir suyun varlığı, tatlı su ekosistemlerinin olduğu kadar, gıda güvencesinin ve sürdürülebilir kalkınmanın, dolayısıyla insanlığın geleceğinin de temel koşuludur. Tatlı su kaynaklarını korumak bu yüzden çok önemlidir.

Günümüzde su kaynakları üzerindeki baskılar kentsel kullanım, sulama, enerji ve üretim faaliyetleriyle ilişkilendiriliyor. Dünyada azalan su kaynakları nedeni ile;

  • Yaklaşık 700 milyon insan 43 farklı ülkede su kıtlığı çekiyor.
  • 2,7 milyar insan ise yıl içerisinde en az 1 ay su kıtlığı yaşayan havzalarda yaşamını sürdürüyor.
  • 2,2 milyar insan iyi ve güvenli su kaynaklarına ulaşamıyor.
  • Dünya nüfusunun yaklaşık olarak yarısı güvenli sanitasyon hizmeti alamıyor.
  • Her yıl 5 yaş altındaki 297.000 çocuk yetersiz hijyen ve güvenli olmayan su kaynakları nedeni ile ishal hastalığından hayatını kaybediyor.
  1. yüzyılda karşımıza çıkan başlıca zorluk, su kaynaklarının kısıtlı olmasıdır. Gıda güvenliği ve enerji güvencesi, ekonomik büyüme, iklim değişikliğiyle mücadele ve biyolojik çeşitlilik kaybının önlenmesi gibi birçok konunun temelinde su kaynaklarının sürdürülebilirliği var. Bu nedenle, su kaynaklarının kısıtlı olması veya aşırı kullanımı artık hepimizi ilgilendiriyor.

Birleşmiş Milletler’in (BM) küresel nüfusun önümüzdeki 30 yıl içinde 2 milyar – mevcut 7,7 milyardan 2050 yılına kadar 9,8 milyar ve 2100 yılına kadar 11,2 milyar artacağını öngörmesi göz önüne alınırsa, içme suyu için olan talebin de katlanarak artması bekleniyor. Küresel nüfus büyüdükçe, su talebi de artmaktadır ve doğal kaynakların tükenmesi ve çevreye zarar verilmesi tehdidi ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de Su Kaynaklarının Güncel Durumu

Türkiye, sanılanın aksine su zengini bir ülke değil. Yılda kişi başına düşen 1.519 m³’lük su miktarı ile ‘su sıkıntısı çeken’ bir ülke. Türkiye nüfusunun 2030 yılında 100 milyona ulaşacağı ve kişi başına düşen su miktarının 1.120 m³’e gerileyeceği öngörülüyor. Diğer bir deyişle, artan nüfusu ve büyüyen kentleriyle Türkiye, ‘su fakiri’ olma yolunda ilerliyor.
 
Türkiye’de 25 su havzası var. Her havza kendi içerisinde farklı dinamiklere ve sorunlara sahiptir. Örneğin, Büyük Menderes ve Ergene havzalarında kirlilik sorunu daha ön plandayken, yarı kurak iklime sahip Konya Kapalı Havzası’nda tarımda aşırı su kullanımı veya havzalar arası su transferi konuları öne çıkıyor.

Başka ülkelerde de gördüğümüz su miktarı ile nüfusun oransal dağılımı arasındaki eşitsizlik sorunu Türkiye’de de mevcut. Ülkemizdeki toplam nüfusun yüzde 28’i Marmara Bölgesi’nde yaşarken, buradaki havzalar toplam su akışının sadece yüzde 4’lük kısmını topluyor. Meriç, Ergene, Gediz, Büyük Menderes, Burdur Gölü, Akarçay, Konya ve Asi Nehri havzalarında yüzey ve yeraltı suyu kullanımı, su kaynaklarının kendini yenileyebilme kapasitesini aşmış durumda. Bu durum havzalar üzerindeki baskıyı arttırarak, doğal ekosistemler için büyük bir tehdit oluşturuyor. Sulama verileri için DSİ, diğer su kullanım verileri için TÜİK verilerinden hareketle Türkiye’de 2016 yılı itibariyle çekilen suyun %71,3’ü tarımsal sulamada, %18,4’ü sanayide, %10,3’ü içme ve kullanma suyu olarak kullanılmıştır.

Türkiye’de yıllık ortalama yağış yaklaşık 643 mm olup, yılda ortalama 501 milyar m3 suya tekabül etmektedir. Bu suyun 274 milyar m3’ü toprak ve su yüzeyleri ile bitkilerden olan buharlaşmalar yoluyla atmosfere geri dönmekte, 69 milyar m3’lük kısmı yeraltı suyunu beslemekte, 158 milyar m3’lük kısmı ise akışa geçerek çeşitli büyüklükteki akarsular vasıtasıyla denizlere ve kapalı havzalardaki göllere boşalmaktadır. Yeraltı suyunu besleyen 69 milyar m3’lük suyun 28 milyar m3’ü pınarlar vasıtasıyla yerüstü suyuna tekrar katılmaktadır. Ayrıca komşu ülkelerden ülkemize gelen yılda ortalama 7 milyar m3 su bulunmaktadır. Böylece ülkemizin brüt yerüstü suyu potansiyeli 193 milyar m3 olmaktadır. Yeraltı suyunu besleyen 41 milyar m3 de dikkate alındığında, ülkemizin toplam yenilenebilir su potansiyeli brüt 234 milyar molarak hesaplanmıştır.

Buna göre; Türkiye’nin su kullanım indeksi 2010 yılı için %21,3, 2012 yılı için %23,9, 2014 yılı için %21,6 ve 2016 yılı için %25,8’ dir. Bu gösterge için %20’nin üzerinde bir su kullanım indeksi değeri su kıtlığını, %40’ın üzerinde bir değer ise şiddetli kıtlığını göstermektedir. Bu gösterge değeri de değerlendirilerek ülkemizin su kıtlığı çektiğini görebiliyoruz.

Su tasarrufu tarımsal sulamada, endüstriyel kullanımda ve evlerdeki kullanımda yapılabilmektedir.

Tarımsal Sulamada Tasarruf Tedbirleri;

Kullanılan sulama yöntemleri içerisinde en fazla su kaybı, ülkemizde en çok uygulanan yüzey sulama yönteminde oluşmaktadır (su kaybı % 35-% 60 arasında), yağmurlama ve damla sulamada ise su kaybı daha azdır (% 5-% 25 arasında). Çiftçilerin bilinçsiz sulama yapması sonucunda bir yandan aşırı su verilerek toprak erozyonu, taban suyu yükselmesi ve tuzlanma veya çoraklaşma gibi çevresel sorunlara neden olunurken ve doğal kaynakların sürdürülebilirliği tehlikeye girerken, diğer yandan sulamanın gecikmesiyle bitkide stres oluşturulmakta ve gereksiz verim ve gelir kayıpları ile karşılaşılmaktadır. Tarımsal sulamada tasarruf edilebilmesi için şu hususların dikkate alınması gerekir:

  • Sulama sistemlerinin etkinliğinin arttırılması, damla sulama ve kapalı boru sulamaya geçilmesi.
  • Su kalitesinin arttırılması
  • Yüzey suyu kullanım miktarının toprak ve ürün tipi ile sulama yönteminin gerektirdiği miktar ile sınırlandırılması,
  • Yeraltı suyu çekimlerinin sınırlandırılması
  • Uygun şekilde arıtma uygulanmış ve düzenli olarak kalitesi takip edilen endüstriyel ve evsel nitelikli atıksuların sulamada kullanılması,

Endüstride Su Tasarrufu Tedbirleri;

Dünyada çekilen suyun ortalama olarak %20’si sanayi için kullanılmaktadır. Ülkemizde 2012 yılı verilerine göre %17,2 olan ve 2030 yılında %20’ye ulaşması beklenen bu oran, dünya ortalamasına benzerdir. Avrupa’da ise ortalama olarak temin edilen suyun %40’ı endüstride kullanılmaktadır. Bu oranlar, enerji üretimini de (termik santrallerde soğutma suyu) kapsamaktadır. Sanayide enerji üretimi için kullanılan su miktarları hariç tutulduğunda ise ülkemizde endüstriyel üretim için (imalat sanayi, organize sanayi bölgeleri, maden işletmeleri) kullanılan su oranı %4’e düşmektedir.

Endüstriyel amaçlı geri kullanım uygulamaları, endüstriyel atıksuyun arıtılarak tesis içinde geri çevrimi (aynı endüstriyel işletme içinde tekrar kullanımı) veya evsel atıksu arıtma tesislerinden çıkan atık suyun arıtılarak endüstriyel işletmelerde kullanımı şeklinde olmaktadır. Her iki durumda da geri kazanılan su, soğutma suyu, proses suyu, kazan besleme suyu olarak tesislerde kullanılabilmektedir. Ülkemiz özelinde, TUİK’in verilerine göre imalat sanayinde tüketilen suyun yaklaşık %34’lük kısmı geri kullanılabilmektedir. Suyun geri kullanıldığı sektörler arasında metal (%47), gıda (%26) ve kağıt (%21) sektörleri başta gelmektedir.

Evlerde Su Tasarrufu

Evlerde su %35 banyoda, %30 tuvalette, %20 çamaşır ve bulaşık yıkamada, %10 yemek pişirme ve içme suyu ve %5 temizlik amacı ile kullanılmaktadır.

Evlerdeki veya işyerlerindeki bir musluk veya rezervuar saniyede bir damla su sızdırıyorsa; yılda en az 12.500 litre su israf ediliyor demektir. Su sızdıran musluk ve rezervuarlar tamir edilmelidir. Ayrıca evlerimizde gözle görülmeyen bir su kaçağı olup olmadığını suyu kullanmadığınız zaman en az iki saatlik bir süre öncesinde ve sonrasında su sayacını okuyarak kontrol edebilirsiniz.

Klasik musluklar yerine kolay açılıp kapanabilen havalandırıcılı, düşük akımlı musluklar kullanılarak su tüketimi %25 azaltılabilir.

Tuvaletlerin klasik rezervuarının su depolama kapasitesi 16 litredir. 4 kişilik bir aile, her bir kişinin 2 defa kullandığı varsayılarak, 16 litrelik tuvalet rezervuarı ile ayda tuvalette 3.840 litre su tüketir. Bunun yerine yıkama başına 4 litrelik ultra düşük tuvalet rezervuar ile hem tuvaleti temizlemek hem de su tüketimini ayda 960-1.200 litreye düşürmek, yılda 34.560 litre su tasarruf etmek ve tuvaletlerde su tüketimini %75 azaltmak mümkündür. Evinize ve iş yerinize yeni tuvalet rezervuarı satın alırken, bir sifon çekiminde maksimum 4 litre su tüketen modeller olmasına dikkat ediniz. Ayrıca 0,5-1 litre hacimli pet şişeleri su ile doldurarak mevcut rezervuarınızın içine koyabilir ve uygulaması son derece kolay olan bu yöntem ile sifonu çektiğinizde rezervuardan harcanan su miktarını azaltabilirsiniz.

Banyo yaparken küvet doldurmak yerine duş alarak su tüketimini %25 azaltabilirsiniz. Duş alarak 40-60 litre su tüketirken, küvet ile banyo yaparak 120-150 litre gibi bir su tüketimi söz konusu olacaktır. Ortalama 4-5 dakikalık duş harika bir hedeftir. Böylece duş başına 55 litre su tasarruf edebilirsiniz. Düşük akımlı (düşük debili) havalandırıcılı duş başlıkları kullanarak su tüketimini dakikada 10 litreden daha aşağı düşürebilirsiniz. Böylece normal duş başlığına göre %30-40 su tasarrufu sağlayabilirsiniz.

Diş fırçalama ortalama 3 dakika süre alır. Eğer musluk açık bırakılırsa her fırçalama esnasında ortalama 15 litre suyu israf etmiş olursunuz. Günde iki defa diş fırçalanırsa yılda 10.950 litre su tüketirsiniz. 1 yıl boyunca, günde 2 kez, 3 dakika suyu kapatmadan dişlerinizi fırçaladığınızda, bir ailenin 2 yıllık mutfak suyu ihtiyacını boşa akıtmış oluyorsunuz. Eğer dişinizi fırçalarken diş fırçanızı bir bardak su içinde çalkalarsanız; yılda 9.100 litre su tasarrufu yaparsınız veya debisi 1.8- 4.5 litre/dakika olan havalandırıcılı düşük akımlı musluk kullanarak su tüketimini azaltabilirsiniz. Dişlerinizi fırçalarken, tıraş olurken ve yüzünüzü sabunlarken musluğu kapalı tutarak, günde 15-35 litre su tasarruf edebilirsiniz.

Bulaşık makineleri genellikle elde yıkamadan daha az su kullandığından, çoğu durumda bulaşık makinesini kullanmak elde yıkamaktan daha sürdürülebilirdir. Bulaşık makinenizi yalnızca tam yükle çalıştırdığınızdan emin olun, en kısa döngü ayarında çalıştırın, ön durulamayı çalıştırmayın ve mümkünse enerji açısından verimli bir bulaşık makinesi kullanın.

Gri su, banyonuzda, duşunuzda veya lavabonuzda kullanılan sudur. Fazladan su toplamak için lavabonuza veya duşunuza bir kova koyun veya küveti boşaltmadan önce suyu almak için bir kova kullanın  sonra bu suyu arabanızı yıkamak için yeniden kullanın. Bir diğer alternatif ise; her gece komodininizde beklemiş olan bardağınızdaki suyla da bitkilerinizi sulayabilir veya musluktan akan suyu ısınana kadar boşa akıtmak yerine bir kovaya doldurup bitkiler için kullanabilirsiniz.

Eğer yeterli imkan varsa yağmur suyu depolama sistemi eve kurulabilir. Yağmur suyu taşıdığı mineraller açısından zengindir. Bu suyu depolama sistemi oldukça basittir. Evin dışındaki bir tankerde yağmur yağdığında akan su depolanır, ayrıca çatılar da bu depoya yönlendirilir.

Kaynaklar;

Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, “ Sektörel Su ve Atıksu İstatistikleri, 2016” Haber Bülteni, 

http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27672

Tarım ve Orman Bakanlığı Devlet Su işleri Genel Müdürlüğü (DSİ), http://www.dsi.gov.tr/dsi-resmi-istatistikler

http://www.dsi.gov.tr/toprak-ve-su-kaynaklari

https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/su-kullanimi-i-85738

https://www.wwf.org.tr/

http://suyonetimi.ankara.edu.tr/

http://www.suvecevre.com/yayin/572/endustriyel-isletmelerde-suyun-geri-kullanimi-osb-ornegi_16917.html

http://www.cevresehirkutuphanesi.com/assets/files/slider_pdf/IltJEcnrc4BA.pdf

https://ekolojist.net/evde-su-tasarrufu-yapmanin-15-yolu 

 

Görüşlerinizi Paylaşın