ASTIM

Mayıs ayı dünyada astım farkındalık ayı olarak isimlendirilmekte, her yıl mayıs ayının ilk Salı günü de “Dünya Astım Günü” olarak kutlanmaktadır. Bu yıl için 3 Mayıs tarihi, Dünya Astım Günüydü.

Çocukları ve yetişkinleri birlikte etkileyebilen astım, akciğerlerde küçük hava yollarının iltihaplanması sonucunda daralma ile öksürük, hırıltı, nefes darlığı ve göğüste sıkışma gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Çocuklarda en sık görülen kronik hastalık olması sebebiyle de ayrıca önem arz eder. Yaklaşık olarak dünyada 300 milyon kişinin astımının olduğu tahmin edilmektedir. Belirtiler kendisini aralıklı olarak gösterir, genellikle geceleri ya da egzersiz sırasında artan sıklıkta görülür. Astım belirtilerini alevlendiren tetikleyiciler kişiden kişiye değişmekle beraber; bunların arasında viral enfeksiyonlar (özellikle soğukta), toz, duman, hava ve sıcaklık değişiklikleri, çimen ve ağaç polenleri, hayvan kürkü ve tüyleri, temizlik ajanları ve parfümler yer alır. Özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde tanı alma ve tedavide aksaklıklar olabilir. Tedavi alamayan astımlı kişiler uykuda problemler, gün boyu yorgunluk, konsantrasyon kaybı yaşayabilirler. Ciddi vakalar ve ataklarda ölüm dahi görülebilir.

Mevcut kanıtlara göre astım multifaktöriyel bir rahatsızlık olarak değerlendirilmekte, etyolojisinde genetik yatkınlık, konakçı faktörleri ve çevresel ajanların arasındaki etkileşimin rol oynadığı düşünülmektedir.

Ebeveynlerden birinin veya kardeşin astımlı olması kişide astım görülme sıklığını artırır. Egzema veya rinit (saman nezlesi) gibi alerjik durumlarda görülmesi daha sıktır. Kentleşmenin, çoklu yaşam tarzı faktörlerine bağlı olarak, sıklığını muhtemelen artırdığı belirtilir. Düşük doğum ağırlığı, erken doğum, sigara dumanı ve başka hava kirletici etkenlere maruz kalmak ve viral enfeksiyonlar gibi erken çocukluk döneminde gelişen durumlar akciğerleri etkileyerek astım riskini artırabilir. Çevresel alerjen ve irritanlara, ev tozu, küf, mantar, akar, mesleki kimyasal, toz ve dumana maruz kalmak, fazla kilolu ve obez olmakta astım riskini artırır.

Astım tamamen kür edilemese de, ataklarını azaltmak ve önlemek, alevlenmesinin önüne geçmek ve hastalığı kontrol etmek mümkündür.

Astım İçin Küresel Girişim organizasyonu (GINA) 2022 yılı Dünya Astım Gününün temasını, “Astım bakımında görülen eksiklikleri gidermek” olarak belirledi. Astım bakımındaki güncel eksiklikleri de;

• Tanı ve tedaviye eşit erişim,
• Farklı sosyoekonomik, yaş ve etnik gruplar, zengin ve fakir ülke ve topluluklar arasındaki bakımın eşit olarak düzenlenmesi,
• Birincil, ikincil ve üçüncü basamak merkezler arasında iletişim ve bakımın sağlanması,
• Astımlı kişilere gerekli eğitimlerin sağlanması,
• Sağlık bakımını veren kişiler arasında astım bilgi ve farkındalığının geliştirilmesi,
• Tüm dünyada ihtiyacı olan herkese inhaler ilaç reçete edilmesi ve bunların uygun kullanımının izlenmesi,
• Toplumda astımlı olmayan kişilerin ve sağlık bakım profesyonellerinin astımın akut değil kronik bir hastalık olduğunu anlamaları ve bunun farkında olmaları,
• Astımlı kişilere bilimsel kanıtlara dayalı bakımın sağlanması olarak belirlemiştir.

Uzm.Dr. Tahir İsmailoğlu

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma

https://ginasthma.org/world-asthma-day-2022/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6591438/