Periferik Nöropatiler
El ve ayak parmaklarınızda uyuşma var mı?
İnsan beyninde 86 milyardan fazla sinir hücresi vardır ve bu hücreler, ana işlem merkezimiz (santral sinir sistemi) ve vücudun farklı yerlerinde (periferik sinir sistemi) emirleri gönderen, uyaranları işleyen ve istemsiz eylemleri gerçekleştirenleri karmaşık bir ilişkiyle birlikte çalışırlar.
Ortalama bir insan, yaşamı boyunca, yaşlanmanın doğal sonuçları yoluyla beyindeki ve başka yerlerdeki sayısız sinir hücresini kaybedecektir. Bazıları da travma veya hastalık yoluyla işlevini yitirecektir. Hasar ne kadar önemliyse, sinir sistemi için telafisi o kadar zor olur ve etkileri de o kadar belirgin olacaktır.
Sadece santral sinir sistemine verilen hasar felaketle sonuçlanmaz, periferik sinir sistemimiz de aynı derecede önemlidir. Sıkışmış sinirler, kan pıhtıları, enfeksiyonlar ve toksinler, periferik sinir sistemimizin duyu kaybına, felce ve önemli, uzun süreli ağrıya neden olan sebeplerden sadece birkaçıdır. Hasarın nasıl ve nerede meydana geldiğine bağlı olarak, tedavi ve tedavi cevabı yani iyileşmesi değişebilir.
| Kelime olarak Nöropati ve Periferik Ne Anlama Geliyor?
Nöropati, “sinir hasarı” için kullanılır. “Periferik” ise ellerinizi ve kollarınızı veya bacaklarınızı ve ayaklarınızı ifade eder.
Özellikle ekstremitelerde (eller ve ayaklar) zayıflık, uyuşukluk, ağrı ve batma hissine neden olabilen bir veya daha fazla periferik sinirde spesifik hasar, periferik nöropati olarak bilinir.
|
Periferik Nöropati Nedir?
Periferik nöropati, periferik sinir sistemindeki sinirin hasarıdır. Periferik nöropati, çok uzun bir semptom ve neden listesi içerir çünkü periferik sinir sisteminizdeki (beyninizin ve omuriliğinizin dışındaki her sinir) hemen hemen her türlü sinirin hasarını tanımlar. Bu, omurganıza bağlı yüzlerce sinir kökünü içerir.
En yaygın olarak; viral bir enfeksiyonun ardından veya diyabet gibi hastalıkların komplikasyonları yanı sıra fiziksel travma ve durumlar (hasar görmüş sinir kökleri, ameliyat sonrası kronik sinir ağrısı, vb.) nedeniyle oluşan sinir ağrısını içerir. Bu yaygın nedenler dışında sinir hasarının pek çok nadir nedeni de vardır. Ve bu nedenle bazen, periferik nöropatisi olan bir hastayı tanımlamak ve teşhis etmek zor olabilir.
Periferik Nöropati Türleri
Periferik nöropatilerde sinir hasarı, elektrik sisteminizde dalgalanmalara veya kesintilere neden olan bir çentik veya kesik gibidir. Bu durumu biraz daha açmak gerekirse; örneğin interneti oluşturan fiberglas kabloların hasar görmesi nedeniyle dünyanın bir yerindeki bağlantıyı ciddi şekilde kesintiye uğratmasına da benzetebiliriz.
Sinir sisteminin hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak, kişi farklı semptomlar yaşayabilir. Genel olarak, en sık etkilenen sinirler:
Düşünerek yapmadığımız ama hayatta kalmak için yapmanız gereken her şeyden sorumlu olan otonom sinirler; nefes alma, kalp atışlarınız ve sindirim gibi.
Konuşma, yürüme gibi istemli hareketlerden sorumlu olan motor sinirler.
Beynin işlemesi için dış uyaranları bilgiye çeviren duyusal sinirler. Bunlar vücutta, çevredeki hayati organlarda ve cildin her yerinde bulunabilir ve rüzgârın sıcaklığından ayakkabınızdaki çakıl taşına kadar her şeyi merkeze bildirir.
Periferik nöropati, bu üç motor, duyusal veya otonomik tip sinirden herhangi birini etkileyebilir. Bu sistemlerin her birindeki hasar farklı semptomlara neden olacaktır. Örneğin, motor sinir hasarı, kasların doğru çalıştırılmaması nedeniyle kas zayıflığına ve kas tonusunun kaybına, yürüme güçlüğüne nesneleri tutamama veya kısmi felce neden olabilir, ayağınızın şeklini değiştirebilir ve ayakkabı baskısına karşı daha duyarlı hale getirebilir.
Duyusal sinir hasarında ise uyuşma, karıncalanma, yanma veya üç aydan uzun zamandır var olan yani kronik ağrı gözlenebilir. Ağrınız beyinle yanlış iletişim kuran sinirlerinizden kaynaklanabilir. Duygu kaybı, ısıyı veya ağrıyı algılamayı zorlaştırarak, siz farkında olmadan ayağınızın yaralanmasına veya tahriş olmasına neden olabilir. Tedavi edilmediğinde derin yaralara yol açabilir.
Otonom sinirler terlemeyi ve yağ bezlerini kontrol eder. Bu sinirlerin hasar görmesi, enfeksiyona neden olan bakterilerin giriş noktası olabilecek çatlaklara yol açan çok kuru cilt ile sonuçlanabilir. Otonom sinir hasarı, mesane kontrolünün kaybına ve aritmiye (düzensiz kalp atışı), ani aşırı terleme, erektil disfonksiyon, kan basıncı sorunlarına neden olabilir.
Her Nöropati Ağrılı Mı Olur?
Her nöropati ağrıya neden olmaz! Ancak ağrıya sinir hasarı neden olduğunda, ağrıya nöropatik ağrı denir. Bu sıcak bir sobaya dokunmak, bir kâğıt kesmek veya kötü bir şekilde düşmek zararlı uyaranların neden olduğu nosiseptif ağrının tersidir.
Bu bozukluklar farklı şekillerde sınıflandırılabilir.
Hastalığın başlangıcına göre:
• Ani veya hızlı bir başlangıcı olan akut periferik nöropati
• Daha yavaş gelişen ve daha uzun süre devam eden kronik periferik nöropati
Yer alan sinir sayısına göre:
• Yalnızca bir sinir veya sinir grubu hasar gördüğünde mononöropati
• Tüm sinirler hasar gördüğünde polinöropati
Polinöropati en yaygın nöropati türüdür. En uzun sinirleri etkileyerek başlar ve bu nedenle genellikle ilk önce ayaklar etkilenir. Daha sonra daha kısa sinirlere yayılmaya ve yavaş yavaş kolları etkilemeye başlar.
| Dikkat!
Bahsi geçen semptomlardan herhangi biri tanıdık geliyorsa veya aylardır tanımlanamayan ağrılarla mücadele ediyorsanız bir doktora gitmelisiniz. Hasar ne kadar erken tespit edilirse, iyileşme şansınız o kadar artar.
|
Periferik Nöropati tanısı nasıl konur?
Periferik sinir sistemindeki potansiyel nöropati biçimlerini belirlemek için sayısız test vardır. Bunlar, sinir sıkışması veya şişliği kontrol etmek için MRI gibi görüntüleme testlerinin yanı sıra enfeksiyon olup olmadığını anlamak için beyaz kan hücresi sayımları, kalp fonksiyonunu test etmek için EKG, ter testleri, mesane fonksiyon testlerini, ultrason ve daha fazlası hasarın ne kadar olduğunu tespit için önemlidir. Ek olarak, sinir iletim çalışması (NCS) ve EMG, nöropati fenotipini karakterize etmek için ek kritik bilgiler sağlar.
Periferik nöropatinin özel bir grubu olan otoimmün nöropatilerin sınıflandırılmasını ve karakterizasyonunu kolaylaştıran, hızla genişleyen bir antikor biyobelirteç grubu vardır. Otoantikor testleri ayrıntılı bir öykü ve fizik muayeneden sonra yapılmalıdır. Düzen Sağlık Grubunda bu kapsamda çalışılan testler hakkında aşağıdaki linkte yer alan broşür ile bilgi alabilirsiniz. https://www.duzen.com.tr/brochures/GANSL%C4%B0OS%C4%B0D%20ANT%C4%B0KOR.pdf
Uygun klinik durumlarda otoantikor testi, doktorunuzun tanıyı doğrulamasına, hastalığın doğal seyrini ile nöropati prognozunu tahmin etmesine, varsa olası altta yatan malignite araştırmalarına rehberlik edebilir. Uygun tedavinin seçilmesine yardımcı olabilir.
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu