Klavyede Dolaşan Parmaklarınız Parkinson Hastalığı’nın İpucunu Verebilir!
Parkinson hastalığı (PH), 65 yaşındaki insanların yaklaşık %2'sini etkileyen ilerleyici bir nörodejeneratif hareket hastalığıdır ve dünya çapında 6,3 milyondan fazla Parkinson hastası vardır. Alzheimer hastalığından sonra en sık görülen ikinci nörodejeneratif hastalıktır. Parkinson hastalarında, dopamin üreten nöronların kaybı hem motor hem de motor olmayan semptomlara neden olur (tablo1) ve şu anda hastalığın ilerlemesini yavaşlatmanın ve önlemenin hiçbir yolu yoktur. Hasta yaşam kalitesi açısından bakıldığında, tüm kronik hastalıkların en şiddetlilerinden biridir.
Hastalığın tanısı ancak görünür semptomların gözlemlenmesine dayanmaktadır. Dolayısıylabaşlangıçta hafif ve ipucu vermeyen semptomlar nedeniyle hastalığının erken tanısı genellikle atlanabilir. Nöroloji uzmanı olmayan hekimler, yalnızca %53 oranında doğru tanı koyabilmektedir. Oysa hastanın nöroloji uzmanına sevk edilebilmesi için, birinci basamak sağlık pratisyeninin semptomları tanıması ve teşhis edebilmesi gerekir.
Hastada teşhis konmasını sağlayacak semptomların gelişmesi 5-10 yılı bulabilir ve ne yazık ki tanı anında, hastalığın tipik olarak beyni etkilediği bölgede (substantia nigra) nöronların %70'i kaybedilmiş, dopaminerjik nöronlar oldukça azalmış, önemli nöron kaybı ve hasarı meydana gelmiştir. Hastalığın daha fazla ilerlemesini geciktirme veya sinirlerin hasar görmesini engelleme olasılığı düşüktür. Amaç, hastalıkta geri dönüşü olmayan yıkıcı değişiklikler meydana gelmeden çok önce teşhis etmek ve tedavi etmek olmalıdır.
Ne yazık ki henüz Parkinson hastalığı için bize herhangi bir ipucu veren laboratuvar testi de yoktur. Bu nedenle tanıyı daha erken koyabilmek için iyi bir tanı testine ihtiyaç vardır.
Klavye Tuşuna Nasıl Basıyorsunuz?
2017’de 103 denekle (Hafif Parkinson belirtileri olan 32 ve Parkinson olmayan kontrolleri içerir) yapılan bir çalışmada bilgisayar klavyesi tuşuna vuruşun Parkinson hastalarında farklı ve yavaş olduğu, el ve parmak hareketinin çeşitli özelliklerinin etkilediği ve bu sürenin ve karakteristik tuş basışının tespiti ile tanı konulabileceği gösterildi.
Bir makine öğrenimi sınıflandırma modelleri topluluğu tarafından analiz edilen birçok tuş vuruşu özelliği kombinasyonunu kullanarak deneklerin hastalık durumunu sınıflandırmak için yeni bir metot kullanıldı. İki ayrı katılımcı grubuna uygulandığında, bu yaklaşım %96 duyarlılık, %97 özgüllük ve 0,98'lik bir AUC (Eğri Altındaki Alan (AUC), bir belirtecin grupları ayırt etme yeteneğinin ölçüsüdür ve 1 değerine ne kadar yakınsa o kadar iyi bir ayırt edicidir) ile erken Parkinson hastalığı deneklerini ve kontrolleri başarıyla ayırt edebildi.
Parkinson hastalığı titreme(tremor), katılık(rijidite), hareketlerde yavaşlama (bradikinezi) ve ayakta duruş bozukluğu (postural instabilite) gibi hem motor hem de duyusal bir dizi semptoma neden olur. Bu araştırma çalışmasının hipotezi, hastada klavye kullanımı sırasında parmak hareketlerinde oluşan değişikliğin hastalığın erken aşamalarında tespit edilebileceği ve bu tür değişikliklerin Parkinson hastalığı tanısında ve sınıflandırılmasında kullanılabileceğiydi. Teknik herhangi bir özel ekipman veya tıbbi gözetim gerektirmeyen, uygulayıcının deneyim ve becerisine de dayanmayan bu metot, hasta ev ortamında bile rahatlıkla yapılabiliyor.
Siz de denemek ister misiniz?
Prensipte, kullanıcıların etkileşimde bulunduğu ve ölçülebilen ve saklanabilen bir çıktı üreten bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar, oyun platformları ve giyilebilir cihazlar gibi herhangi bir cihaz kullanılabiliyor. Bununla birlikte, kullanılan bu metodun, teknoloji tabanlı değerlendirmeler de geçerli ve doğru sonuçlar vermesi, değerlendiricinin eğitiminden bağımsız olması, kolay ve tekrarlı kullanıma izin vermesi önemli prensipler arasında yer alıyordu.. İşte bu çalışma ve sonuçları oldukça yüz güldürücü olarak kabul edildi. Veşimdi Avustralyalı bir şirket tarafından da ücretsiz olarak kullanıma sunuldu.
Denemek isteyenler için aşağıda linki paylaşıyoruz:
https://www.parkinsons-research.org/keysense-session.htm?key=9EFD25C04C96
Tablo
|
|
Parkinson
|
Normal
|
|
Titreme
|
Dinlenirken parmağınızda, başparmağınızda, elinizde veya çenenizde hafif bir titreme Parkinson hastalığının yaygın bir erken belirtisidir
|
Yorgunsanız, stresliyseniz, çok fazla egzersizden sonra, veya yaralandıysanız, titreme normal olabilir.
Titreme aldığınız ilaçlara bağlı da olabilir
|
|
Mikrografi
|
El yazınız eskisinden çok daha küçük mü?
Yazma şeklinizin değiştiğini, örneğin harf boyutlarının küçüldüğünü ve sözcüklerin kalabalıklaştığını fark edebilirsiniz.
El yazısındaki değişiklik, mikrografi adı verilen Parkinson hastalığının bir belirtisi olabilir.
|
Bazen, elleriniz veya parmaklarınız sertse veya görüşünüz zayıfsa, yaşlandıkça yazma değişebilir.
|
|
Koku Kaybı
|
Bazı yiyeceklerin kokusunu alamadığınızı mı fark ettiniz?
Muz, dereotu veya meyan kökü gibi yiyecekleri koklamakta daha fazla sorun yaşıyorsanız, doktorunuza Parkinson hastalığını sormalısınız.
|
Koku alma duyunuz COVID, grip, soğuk algınlığı veya burun tıkanıklığı ile değişebilir, ancak daha iyi olduğunuzda geri gelmelidir.
|
|
Uyku Sorunu
|
Yatakta çok mu hareket ediyorsunuz veya derin uykudayken rüyalarınız canlanıyor mu?
Bazen bunu eşiniz fark edecek veya başka bir yatağa geçmek isteyecektir. Uyku sırasında ani hareketler Parkinson hastalığının bir belirtisi olabilir.
|
Herkesin uyumak yerine 'yatakta döndüğü' bir gece geçirmesi normaldir.
Benzer şekilde, inisiyasyon uykusunda veya daha hafif uykudayken vücudun ani kasılmaları yaygın ve genellikle normaldir
|
|
Hareket Etme veya Yürüme Sorunu
|
Vücudunuzda, kollarınızda veya bacaklarınızda sertlik hissediyor musunuz?
Arkadaşlarınız yürürken kollarınızın eskisi gibi sallanmadığını fark etti mi?
Omuz veya kalçalarınızda sertlik veya ağrı var mı?
Bazen hareket ettikçe sertlik kaybolur. Aksi takdirde, Parkinson hastalığının bir belirtisi olabilir.
|
Kolunuzu veya omzunuzu incittiyseniz veya artrit gibi başka bir hastalık da aynı belirtiye neden olabilir.
|
|
Kabızlık
|
Her gün ıkınmadan bağırsaklarınızı hareket ettirmekte zorlanıyor musunuz? Bağırsaklarınızı hareket ettirmek için ıkınmak Parkinson hastalığının erken belirtileri olabilir ve doktorunuzla konuşmalısınız.
|
Diyetinizde yeterli su veya lif yoksa, banyoda sorunlara neden olabilir. Ayrıca bazı ilaçlar özellikle ağrı için kullanılanlar kabızlığa neden olur.
|
|
Yumuşak veya boğuk ses
|
Başkaları size sesinizin duyulmadığını veya nefes nefese ve/veya boğuk olduğunu söyledi mi?
Eğer sesinizde bir değişiklik olduysa bunun Parkinson hastalığı olup olmadığı konusunda doktorunuza danışmalısınız
|
Grip veya başka bir virüs sesinizin farklı çıkmasına neden olabilir, ancak öksürüğünüzü veya soğuk algınlığınızı atlattığınızda sesiniz düzelmeli
|
|
Mimiksiz yüz
|
Moraliniz bozuk olmadığı halde yüzünüzde ciddi, depresif veya kızgın bir ifade olduğu söylendi mi?
Buna genellikle mimiksiz yüz denir. Eğer öyleyse, doktorunuza Parkinson hastalığını sormalısınız.
|
Bazı ilaçlar aynı türde ciddi veya dik dik bakmanıza neden olabilir, ancak ilacı bıraktıktan sonra eski halinize dönmüş olmalısınız
|
|
Baş Dönmesi veya Bayılma
|
Sandalyeden kalktığınızda sık sık başınızın döndüğünü fark ettiniz mi?
Baş dönmesi veya bayılma hissi, düşük kan basıncının bir işareti olabilir ve Parkinson hastalığına bağlanabilir.
|
Herkesin ayağa kalktığı ve başının döndüğünü hissettiği bir zaman olmuştur, ancak bu sürekli oluyorsa doktorunuzu görmelisiniz.
|
|
Eğilmek veya Kamburluk
|
Eskisi gibi dik durmuyor musunuz?
Siz, aileniz veya arkadaşlarınız ayağa kalktığınızda eğildiğinizi veya kamburlaştığınızı fark ederseniz, bu Parkinson hastalığının bir işareti olabilir.
|
Bir yaralanmadan kaynaklanan ağrılarınız varsa veya hastaysanız, çarpık durmanıza neden olabilir. Ayrıca, kemiklerinizle ilgili bir sorun kamburlaşmanıza neden olabilir.
|
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu