Gizemli Hepatit

Bazı ülkelerde daha önce sağlıklı olan küçük çocuklarda kökeni bilinmeyen ciddi gizemli hepatit vakalarında artış olduğunu daha önce web sitemizde tartışmıştık. Bu ay Dünya Sağlık Örgütü, dünya çapında 20 ülkede 228 çocukta şiddetli akut hepatit vakası rapor edildiğini açıkladı. Konu gizemini korurken DSÖ ve CDC bulabildikleri tüm bilgileri topluyor. Bu hepatit nereden geldi ve bu vakalar neden diğerlerinden garip olduğunu anlamak için hepatit nedir ve nedenleri nelerdir bakmak gerekir.

Adından da anlaşılacağı gibi, hepatit genel olarak karaciğer iltihabıdır.

Akut hepatit vakalarının çoğuna viral hepatit neden olur. Pnömoni gibi sistemik enfeksiyonlar da spesifik olmayan ve reaktif hepatitlerle ilişkilidir. İlaçlar, vasküler anormallikler, metabolik bozukluk, otoimmünite, gebelik ve kardiyojenik şok ve metabolik bozukluk gibi sistemik hastalıklarla ilişkilidir.  Neden olan etkene bağlı olarak viral ve viral olmayan hepatitler olmak üzere 2 temel grupta toplanır.

Viral olanlar en yaygın olanlarıdır. Hepatite neden olan temelde beş virüs vardır; Hepatit A, B, C, D, E ancak EBV, CMV, Parvovirüs gibi virüsler de etken olabilir.

Viral olmayan hepatit ise enfeksiyöz veya non enfeksiyöz olabilir. Enfeksiyöz hepatit birçok parazit ve bakterilerin neden olduğu hepatitlerdir; sıtma, leishmaniasis, Lyme hastalığı veya gonore, vb.

Enfeksiyöz olmayan hepatit kategorisinde en sık etken alkoldür ama başka birçok ilaç da neden olabilir. Etkenin enfeksiyonlar veya ilaçlar olmadığı hepatitlerde ise son bir başlık olarak otoimmün hepatiti düşünmek gerekir.

Otoimmün hepatit; otoimmunit yanıt,  bağışıklık sisteminin kendi dokuları ile savaşması ve ona zarar vermesidir. Genellikle genetik yatkınlığı olan kişilerde bazı antijenler (ilaçlar, virüsler, vb.) immün sistemin kafasını karıştırarak onun kendi dokularına saldırmasına neden olabilir. Pek çok farklı doku için otoimmün sendromlar vardır. Karaciğer de hedefte olabilir ve bu durumda otoimmün hepatit tablosu ortaya çıkar.

Hepatit tablosu ile karşılaştığımızda tedavisini planlayabilmek ve yeni vakalara engel olmak için ilk yapmamız gereken nedenini bulmaktır.

• Seyahat öyküsü, aile temasları, kan nakli, ilaç kullanımı, dövmeler, vücut piercingi, doğum yeri ve aşı bilgisi ayırıcı tanıda yardımcı olacaktır.
• İlaç kullanımına bağlı hepatit önemlidir. Etkenin uzaklaştırılması ve/veya varsa panzehirle tedavi fulminan hepatiti önleyebilir.
• Çoğu akut hepatit vakası destekleyici tedaviyle haftalar içinde düzelirken bazı vakalarda kronikleşebilir.

Bu yeni vakalardaki çocuklar test edilmiş ve Hepatit A, B, C, D ve E'ye karışan virüslere veya diğer enfeksiyon etkenlerine rastlanmamıştır. Alkol kullanımı olmayacağı aşikardır. Etkenin şimdiye kadar gördüklerimizden farklı ‘’bir şey’’ olduğu açıktır.

Şu ana kadar önde gelen şüpheli ‘’adenovirüs’’ enfeksiyonu, özellikle Ad41F gibi gözükmektedir. Vakaların önemli bir kısmında adenovirüs varlığı gösterilmiş (%70), ancak hala birçok soru işareti devam etmektedir. Hepatite adenovirüsün mü neden olduğu yoksa hepatitin mi adenovirüs ile ikincil bir enfeksiyona neden olup olmadığından emin olmamız gerekir.

Ad41'in geçmişte hiçbir zaman hepatit nedeni olarak gözlenmemiştir. Sebep olan oysa bile, ona neyin katkıda bulunduğunu tespit etmek gerekir; COVID geçirmiş olmak, karaciğer iltihabına giden bu yolu adenovirüse açmış olabilir mi? Pandemi nedeniyle çocukluk bağışıklık profillerinde bir değişiklik olmuş olabilir mi? (izolasyon nedeniyle diğer virüslere daha az maruz kalma?), Devam eden büyük (ama çoğunlukla sessiz) bir çocukluk adenovirüs enfeksiyonu dalgası var ve biz sadece hepatit vakaları gibi ağır formunu mu yakalayabiliyoruz?

Bir sürü hipotez üretebiliriz ve bunların hepsinin kanıtlamak gerekir. Bütün bu etkenleri dışlayabileceğimiz testlerimiz var. Her şey netleşmeye başladıkça daha fazla güncelleme ve tanı testlerimiz olacaktır. Klinisyenler, epidemiyologlar ve laboratuvar uzmanları, etkilenen çocuklarda ciddi karaciğer iltihabına neyin neden olduğunu ve nasıl önleneceğine dair cevaplar ararken, hepatitin nedenlerini ve tanıda hangi testlerin yapılması gerektiğini hatırlamak yardımcı olabilir.

Akut hepatit ile başvuran bir hastanın değerlendirilmesi için bir tanı algoritması önerilmektedir. Hamilelik, aşırı dozda parasetamol öyküsü veya yakın zamanda ilaç kullanımı gibi başlangıçta bariz ipuçları olabilir. Viral hepatitin yaygın nedenleri için seroloji ve parasetamol seviyesi ilk araştırmalar olarak istenmelidir. Bir neden belirlenemezse, daha az yaygın olan diğer nedenlerin dikkate alınması ve karaciğer biyopsisi gerekebilir.

DSÖ’nün takibe aldığı etiyolojisi bilinmeyen hepatit vakalarında kesin olmamakla beraber adenovirusun etken olabileceği düşünülmektedir. Adenovirüs şimdiye kadar hepatit algoritmasında taranan bir virüs değildi. Ama eğer suçlu o ise PCR yöntemi ile taranması tanıda destek olacaktır.

Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu