Ultrasonografide Yeni Bir Dönem

Uzm.Dr. Aykut Kadıoğlu

Karaciğer patolojilerinin tanı ve takibinde tüm görüntüleme yöntemlerinden faydalanılabilir. Ancak en yaygın kullanılan yöntem kuşkusuz ultrasonografidir. Son yıllarda geliştirilen yazılımlar sayesinde, en sık karşılaşılan karaciğer patolojisi olan karaciğer yağlanması (hepatosteatoz) tanı ve evrelemesinin daha duyarlı ve objektif bir biçimde yapılması mümkündür. Ayrıca kronik hepatit benzeri, fibrozise/siroza ilerleyebilecek hastalıkların, sonografik sistemler ile teşhis edilmesi ve evrelenmesi de artık mümkün hale gelmiştir. İşte bu güncel sistemlere, yani UGAP ve Shear Wave Elastografi’ ye kısaca göz atalım. Bu güncel inovatif görüntüleme yöntemlerinin tıbba sağladığı katkılara kısaca değinelim…   

UGAP (Ultrasound-Guided Attenuation Parameter):

Ultrasonografik değerlendirmede hepatosteatoz, karaciğer parankim eko şiddetinde artış ile karakterizedir. Steatozun evrelemesi de konvansiyonel olarak B-mod (gri skala) incelemede, kabaca eko şiddetindeki artış düzeyi, portal kılıf ekojenitesinin görünümü ve diafragmanın ayırt edilebilirliğine göre yapılır. Ancak özellikle cilt altı doku kalınlığı fazla olan kişilerde ve farklı cihaz modellerinin renk tonu kodlamasındaki değişimler nedeniyle hepatosteatoz tanısı ve evrelemesi zaman zaman sübjektif nitelik kazanabilir (1).

İşte UGAP, teknik olarak optimal bir değerlendirme yapıldığında, hepatosteatozun objektif biçimde ve kantitatif olarak derecelendirilmesini sağlar. Ultrason Kılavuzlu Atenüasyon Parametresi ses dalgasının zayıflamasını ölçmek için kullanılan gerçek zamanlı, görüntü kılavuzlu bir tekniktir. Bu sayede hepatosteatozun tanı ve evrelemesinde yorum farklılıkları ortadan kalkar. Bu teknoloji, son derece hızlı ve pratik bir teknikle karaciğerin en sık sonografik patolojisi olan steatozun doğru tanısına ve derecelendirilmesine olanak sağlar. (1).

Ayrıca bu yöntem, karaciğer parankimindeki eko şiddeti artışının sebebini (steatoz veya kronik hastalığa sekonder gelişen fibrozise bağlı olduğunu) nicel olarak saptamayı sağlar. Özetle hepatik fibrozisi, hepatosteatozdan ayırt etme bakımından da son derece etkindir (1, 3).

ELASTOGRAFİ:

Son 20 yılda, yumuşak dokunun mekanik özelliklerini non-invaziv ve in-vivo olarak görüntülemek için bir dizi yaklaşım geliştirilmiştir. Palpasyonda olduğu gibi "elastografi" olarak adlandırılan bu teknikler de mekanik uyarana karşı dokuda oluşan tepkiyi saptamaya çalışır. Bu mekanik uyarana karşı dokuda gelişen deformasyon, kalitatif veya kantitatif bir sertlik ölçüsü elde etmek için kullanılır. Elastografi, dokuların sertliğini değerlendiren ve tanısal gücü artırmaya yardımcı bir US teknolojisidir. Elastografi ile elde edilen veriler palpasyon verilerine benzemekle beraber duyarlılığı daha yüksek ve daha objektiftir (2, 3).

Shear Wave Elastografi:

Shear Wave Elastografi (Makaslama Dalgası Elastografisi) son nesil US cihazlarında bulunan, kompresif elastografiye göre çok daha duyarlı bir teknolojidir. Bu modda, dıştan bası uygulamak yerine ultrason probu ile dokuya kısa süreli (0,03-0,4 ms), yüksek güçlü (frekans 2,67 MHz) akustik itici kuvvet uygulanmaktadır. Bu kuvvet, dokuda küçük yer değiştirmelere sebep olur (1-10 µm). Horizontal planda olan bu yer değiştirmelere “shear wave” adı verilmektedir. Yüksek hızlı üstün US örnekleme teknikleri ile bu dalgaların dokuda ilerleme hızı ölçülebilmektedir. “Shear wave” hızı, dokunun sertliği ile doğru orantılıdır (m/s veya kPa biriminde). Bu teknikte kullanıcı değişkenliği ortadan kaldırılmıştır. Dolayısıyla elde edilen hız değerleri, objektif elastisite değerlerini göstermektedir. Bu teknik, strain elastografideki kullanıcı bağımlı ölçüm sorununu tamamen ortadan kaldırmaktadır (3, 4).

Karaciğer Shear Wave Sonoelastografisi (Hepatik SWE):

Ultrason eşliğindeki elastografinin önemli bir avantajı dinamik incelemeyi mümkün kılmasıdır. Ultrason, hem dokuda kayma dalgaları oluşturmak için uyarıyı, hem de sonuçta ortaya çıkan doku tepkisini gözlemleme araçlarını sağlayabildiğinden, shear wave elastografisi (SWE) tek bir tanısal ultrason probu kullanılarak gerçekleştirilir. SWE ölçümleri ultrason ile saniyeler içinde elde edilebilir (4).

GE Healthcare LOGIQ™ E10S, 2B görüntüleme için SWE teknolojisini ultrasonografi ile birlikte sağlamaktadır. Bu sonoelastografik teknoloji ile doku sertliğindeki uzaysal değişimler anında gözlemlenebilir (4, 5).  

Araştırmalar göstermiştir ki karaciğer sertliği ile fibrozis arasında anlamlı bir ilişki vardır. Beklendiği gibi SWE ile ölçülen karaciğer sertliği, fibrozis ile artış göstermektedir. Karaciğer sertliği ile fibrozis evresi arasında mutlak bir korelasyon saptanmıştır (R2=0.68, p<0.001). LOGIQ E10S'nin fibroziste karaciğer sertliğini ölçmek için tanısal doğruluğu pek çok güncel akademik çalışmada kanıtlanmıştır. Örneğin hepatit tanısı ve takibinde, karaciğer fibrozisinin varlığı ve derecesinin belirlenmesinde sonoelastografinin tanısal gücü giderek artmaktadır (4-6).

Özetle UGAP ve sonoelastografi incelemelerinin; hepatosteatoz, hepatik fibrozis ayrımı ve evrelemesi ile kronik karaciğer hastalıklarının tespit ve takibi açısından görece düşük maliyetle, çok hızlı ve etkin bir biçimde klinisyene katkı vereceği mutlaka hatırlanmalıdır. Bu incelemelerin sonucunda elde olunacak “kantitatif parametreler” hastaların takibinde son derece anlamlı olacaktır (3-6).

Karaciğer UGAP & SW Elastografide Temel Kantitatif Parametreler

Tablo 1:

GE LOGIQ E10S için UGAP (Ultrason Rehberliğinde Attenüasyon Parametresi) ile hepatosteatozun kantitatif olarak evrelenmesindeki optimal cut-off değerleri.

^* IQRmed. %15’in altında iken ölçümlerin daha optimal ve güvenilir olduğunu gösterir.

Tablo 2:

GE LOGIQ E10S için shear-wave elastografide hepatik fibrozis evrelemesindeki optimal cut-off değerleri.

^* IQRmed. %25’in altında iken ölçümlerin daha optimal ve güvenilir olduğunu gösterir.

Referanslar:

1. Loomba R, Sanyal AJ. The global NAFLD epidemic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol, 10, 686-690, 2013.
2. Balleyguier C, Ciolovan L, Ammari S, Canale S, Sethom S, Al Rouhbane R, et al. Breast elastography: the technical process and its applications. Diag Interv Imaging 2013; 94: 503-13.
3. Song, P., Zhao, H., Manduca, A., Urban, M. W., Greenleaf, J. F., & Chen, S. (2012). Comb-push ultrasound shear wave elastography (CUSE): a novel method for two-dimensional shear wave elasticity imaging of soft tissues. Medical Imaging, IEEE Transactions on, 31(9), 1821-1832.
4. Friedman, S. L. (2003). Liver fibrosis-from bench to bedside. Journal of hepatology, 38, 38-53.
5. Bedossa P, Poynard T, The METAVIR Cooperative Study Group, An algorithm for the grading of activity in chronic hepatitis C. Hepatology 1996; 24:289-93.
6. Babu S, Wells M, Teytelboym M et.al.Elastography in Chronic Liver Disease: Modalities, Techniques, Limitations, and Future Directions. RadioGraphics 2016; 36:1987–2006.