X
Kelime:
Kategori:
Tarih:
RadDatePicker
Open the calendar popup.
ile
RadDatePicker
Open the calendar popup.
 

Pandemi Sürecinde COVID-19 Dışı Ölümler

Pandemi Sürecinde COVID-19 Dışı Ölümler

Bu yazının kaleme alındığı 8 Mayıs 2021 tarihi itibariyle dünya genelinde 3.292.204 kişinin COVID-19 nedeniyle hayatını kaybettiği rapor edildi. Ülkemizde ise toplam vefat sayısı maalesef 42.746 olarak açıklandı.

COVID-19 tanısına bağlı ölüm sayılarının yanında pandemi sürecinin ortaya koyduğu sağlık sistemlerindeki yük artışı ve sosyo-ekonomik sıkıntılar gibi nedenlere bağlı olarak ülkeler için beklenen ölüm oranlarını aşan artışlar dünya genelinde dikkat çekmektedir.

Bültenimizin bu sayısında COVID-19 dışı ölüm nedenlerini inceleyerek dünyada ve ülkemizde artış gösteren bu durumun sebepleri ve ele alınış şekilleri üzerine dünyada yapılan çalışmalardan derlediğimiz bilgileri sizlerle paylaşmak istedik.

2 Nisan 2021 tarihinde saygın bilimsel yayın organlarından JAMA’da yayınlanmış olan ve 1 Mart 2020 – 2 Ocak 2021 tarihleri arasında ABD’de beklenenden fazla gerçekleşen ölümleri inceleyen yayında, önceki yıllar için %2.5’den az olan tüm sebeplere bağlı ölüm oranının yaklaşık on kat artarak %22.9 düzeyine ulaştığı rapor edilmiştir (1). Ölüm oranındaki artış tüm eyaletler ve farklı zaman dilimlerinde ayrı ayrı incelendiğinde, ölüm sayılarının yaklaşık %60’nın COVID-19 ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bu ölüm yüzdelerinin yanında oranların eyaletler arasında %27.4 ila %110 arasında değiştiğinin gösterilmesi, bölgesel farklılıkların ve bölgelere bağlı imkanların ölüm oranlarındaki etkisi yönünden önemlidir. Beklenen ölüm sayılarından COVID-19’a atfedilenlerden geri kalanları ise COVID-19 dışı nedenlere bağlıdır ve bu sayılardaki artışın da beklenenin yaklaşık on katı artan fazladan ölüm sayılarına önemli ölçüde katkı yaptığı rapor edilmektedir. Çalışmada COVID-19 dışı ölüm nedenleri incelendiğinde ise kalp hastalıkları, Alzheimer hastalığı, şeker hastalığı, malign neoplazmlar, inme ve kronik böbrek hastalıklarının ön plana çıktığı gösterilmektedir.

Bu hastalıkların her birine bağlı ölümler COVID-19 hastalığı zemininde gelişebileceği gibi artan ölüm oranları ile birlikte değerlendirildiğinde “pandemi süreciyle ilişkili zorluklar nedeniyle sağlık hizmetlerine erişim zorlukları”nın da bu artışta önemli bir etken olması hiç de şaşırtıcı değildir.

Nitekim, 13 Nisan 2021 tarihinde IJHPM (Uluslarası Sağlık Politikası ve Yönetimi Dergisi) dergisinde “tam kapanma sürecinde sağlık hizmetlerine erişimdeki zorlukların sebepleri” ‘ni konu alan bir çalışma yayınlandı(2). Yeni Zelanda kaynaklı bu yayında finansal nedenler, COVID-19 hastalığını kapma korkusu ve kötü sağlık durumu nedenleri ile hastaların sağlık durumlarını yönetmede zorluklar yaşadığı ortaya konmaktadır.

COVID-19 dışı ölümler yönünde ülkemizdeki duruma dönük olarak ele alınabilecek en güncel veriye ulaşmaya çalıştık. Ancak bu konuya ilişkin geçen sene dikkatimizi çeken ve bu konu hakkındaki en güncel bilgiyi takip ödevi olarak defterimize not aldığımız 24 Eylül 2020 tarihli BBC Türkçe yayın organının haberinden öteye gidemedik (3). Bu konudaki bilgi, haberin kaynağı olarak gösterilen TÜİK tarafından güncellendiğinde bu konuda sizleri tekrar bilgilendirmek sözüyle bu haberin içeriğini paylaşıyoruz. Haberde, aralarında İstanbul'un da bulunduğu 11 ilde, 2020'nin ilk 8 ayında, son 5 yılın ortalamasına kıyasla ölüm sayısının yüzde 12 arttığı bildirilmekteydi. Türkiye geneli için 2020 yılı için beklenen ölüm oranı %2.2 iken yaklaşık altı kata varan bir artış söz konusuydu. Fazladan ölüm sayısı ise 10.950 olarak paylaşılmıştı. Aynı dönem yayınlanan sağlık bakanlığı turkuaz tablolarındaki ülkemiz genelindeki COVID-19 ilişkili ölüm sayısını incelediğimizde ise bu rakamın 6370 olduğunu görmüştük. Yani COVID-19 dışı ölüm sebepleri sadece 11 il için bile COVID-19’a bağlı ölümlerin yaklaşık iki katı idi. Bu farkın Türkiye geneli için düşünüldüğünde çok daha fazla olacağı muhakkaktır.

Yeri gelmişken belirtmekte fayda gördüğümüz bir konu var. Ülkemizdeki toplam ölüm sayıları konusunda güncel bilgiye erişimin zorluğu yanında ülkemiz özgü şekilde bölgeler ve zaman özelinde ölüm artışlarını ve nedenlerini incelemeye yardımcı olacak verilerin paylaşılması ve bu verileri temel alan akademik yayınların sonuçlarının irdelenmesi, ülkemizin sağlık sisteminin etkin yönetimi noktasında muhakkak ki çok önemlidir.

Başta da belirttiğimiz gibi bu yazımızın öne çıkan konusu COVID-19 dışı ölümler ve bunların nedenlerinin irdelenmesidir. Ülkemiz için de durumun bu konu yönünden dünyadan farklı olmadığını düşünüyoruz. Pandemi sürecinde sağlık bakım imkanlarına erişim zorlaşsa da bakım, tedavi ve takip gerektiren hastalıklar yönünden sağlık hizmetlerine erişimin ihmali veya ihmal edilmese bile sağlık sistemi üzerindeki pandemi yükü kaynaklı olarak bu hastaların gereken ihtimamda takip edilememesi, bu nedenlere bağlı olarak fazladan ölüm sayıları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özetle, pandemi sürecinde kronik hastalıklar gibi düzenli kontrol ve takip gerektiren durumların ihmal edilmemesi yönünden, imkanı olanların takiplerini aksatmamaları önemlidir. Güvenli ortamlarda veya evde numune alma ve bakım hizmetlerinden yararlanmak suretiyle kan değerlerinin, görüntüleme takvimlerinin devam ettirilmesi ve bunların sonuçlarını hekimleri ile paylaşarak, hekimlerinin tavsiyeleri ile hastalık yönetiminin sürdürülmesi gerekmektedir. Ayrıca hemen her mahallede bulunan Aile Sağlığı Merkezlerinin, kendilerine kayıtlı kronik hastalığı olan bireyleri etkin takibinin COVID-19 dışı “önlenebilir” fazladan ölümlerin azaltılması yönünden önemli bir adım olacağı düşünülmektedir.

Kaynaklar:

(1) Steven H. Wolf et al. Excess Deaths From COVID-19 and Other Causes in the US, March 1, 2020, to January 2, 2021. April 2, 2021. JAMA

(2) Imlach F et al. Seeking Healthcare During Lockdown: Challenges, Opportunities and Lessons for the Future. April 13, 2021. IJHPM

(3) BBC Türkçe. 24 Eylül 2020 tarihli web haberi linki (https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54210768)

 

Görüşlerinizi Paylaşın