Obesite Pandemisi
Ciddi bir halk sağlığı sorunu olan obesite, tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon, metabolik sendrom ve kanserler dahil olmak üzere erken ölümle ilişkilendirilen oldukça önemli bir rahatsızlıktır.
Dünyada erişkin nüfusun yaklaşık %39’unun, (2 milyar erişkin insanın) fazla kilolu yani vücut kitle indekslerinin ≥25 kg m2 üzerinde olduğu, %12’sinin de (671 milyon insanın) obesitesinin yani vücut kitle indekslerinin ≥30 kg m2 olduğu tahmin edilmektedir. Bu veriler, 1975 yılından bu yana obesite oranında 3 katlık bir artışın olduğuna işaret ediyor. Aynı zamanda çocuk ve adölesanlarda da obesite oranlarında artış dikkati çekiyor.
Kulağa basit gelse de “daha az ye, daha çok hareket et” önerisi yıllardır mevcut. Ancak yukarıda ifade ettiğimiz gibi obesite oranları her geçen gün artmakta. ABD’ de insanlar 2021 yılında 2020 yılında olduklarına göre daha kilolu çıkmışlar. Burada genel bir soru sorulmalı peki neden?
Kilo alımına karşı koymak için yeterince deneme yapılmamış, sebat edilmemiş, irade eksikliği belki nedenler olabilir. Ya da artık çevremizde çok fazla olan ucuz, işlenmiş, lezzetli, yüksek kalorili gıdalar bunlara karşı koymamızı zorlaştırıyor olabilir.
Bir grup araştırmacı nedenin kalori dengesine odaklanmak olabileceğine işaret etmiş. Yaptıkları araştırmada, gerçekten yaktığınızdan daha fazla kalori almanın varsayıldığı gibi obesitenin birincil nedeni olup olmadığına yanıt aramışlar. Ve iddialarına göre de insanların, şişmanladıkları için fazla yemeye yönlendiklerini belirtmişler (Am J Clin Nutr 2021;114:1873–1885). Buna açıklama olarak da; adölesan yaş grubunun ergenlikte büyüme hızları arttıkça her gün daha önceki günlere göre daha fazla kalori almalarını göstermişler. Bu “aşırı yeme” hızlı büyümeye mi neden olur? yoksa yeni vücut dokuları oluşturmak için daha fazla kalori gerektiren hızlı büyüme, gençleri daha fazla yemeleri için daha mı acıktırıyor? sorusunu sormuşlar ve yanıt olarak da ikinci önermelerinin doğru olduğunu ifade etmişler.
Pankreas beta hücrelerinden salgılanan, kan şekerimizi dengede tutan anabolizan bir hormon olan insülin, işlenmiş, hızlı emilen karbonhidrattan zengin bir öğün sonrasında kanda yüksek değerlere ulaşır. Fazla alınan kalori vücutta depolanır ve devamında tekrar kan şekeri düştüğü için birkaç saat içerisinde tekrar acıkılır. Burada açlığa direnmedeki zorluğun insanın zayıf iradesinden ziyade, tüketilen kalorinin vücudumuza nasıl paylaştırıldığını içeren biyolojik bir sorun olarak görüldüğü ifade ediliyor.
Çalışma günlük kalori alımına odaklanan ne kadar yenilmesi gerekliğinden öte, ne yenilmesi gerektiğine vurgu yapıyor. İşlenmiş karbonhidratları, sağlıklı yağ oranı yüksek gıdalarla değiştirmenin insülin seviyelerinde düşüşle birlikte vücudun geri kalanı için daha fazla kalori sağlayabileceği ve tekrar erken acıkmanın önüne geçebileceği belirtiliyor.
Nihayetinde obesiteyi fizyolojik bir bakış açısıyla değerlendiren bu araştırma sonuçlarının desteklenmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu, sebep ve sonuç, kalori ve kilo alımı ile ilgili temel varsayımların sorgulanması gerekliliğine vurgu yapılıyor.
Başka bir çalışmada bunu destekler nitelikte, benzer yoğunluktaki diyetlerle karşılaştırıldığında, randomize kontrollü çalışma sonuçlarına göre, uzun süreli kilo kaybı için diğer diyet programlarına kıyasla düşük yağlı diyetleri önermemektedir (Lancet Diabetes Endocrinol 2015 Dec;3(12):968-79).
Tüm dünyada vitamin, mineral gibi önemli besin içeriklerinden yoksun, zararlı olan kalori, şeker, tuz, trans yağ içerikleri yüksek junk food olarak adlandırılan işlenmiş gıdalara her insanın mesafeli olması sağlıklı beslenmede yapılabilecek ilk adım olmalıdır.
Kaynaklar:
https://www.newscientist.com/article/mg25333682-800-have-we-got-the-science-of-obesity-back-to-front/#ixzz7P18G7uen
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26527511/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34556834/
Uzm. Dr. Tahir İsmailoğlu