Onay Aşamasında Olan Yeni Bir Covid-19 Aşısı, Novavax (NVX-CoV2373):
Etki Kapsamı, Bağışıklık Oluşturma Şekli
Amerikan menşeli, rekombinant nanopartikül teknolojisi ile üretilen protein subünit aşısıdır. SARS CoV-2“Virüs benzeri partikül” aşısı olarak da adlandırılır. Diğer onay almış aşılar olan m RNA aşıları ve adenovirüs vektör aşılarından farklı olarak SARS CoV-2 virüsüne ait genetik materyal içermez. Aşı partiküllerinin çoğalma ve hastalık yapma yeteneği yoktur. 3 hafta arayla 2 doz olarak kas içine enjeksiyon ile uygulanır. Buzdolabı ısında 3 ay süreyle stabilitesini korur. Bu nedenle
Pfizer/Moderna aşılarına göre dağıtımı ve saklanma koşulları daha uygundur.
Aşı, SARS CoV-2 virüsü spike proteinine karşı antikor gelişimini sağlar. Aşı geliştirilirken Spodoptera frugiperda Sf21 türü güve hücrelerinin klona izolatı olan Sf9 güveleri hücre kültürü
kullanılır. Hücre kültüründeki Sf9 türü güve hücreleri içerisine modifiye spike geni yerleştirilmiş ve sadece böcek hücrelerini enfekte edebilen baculovirüs ile enfekte edilir. Baculovirüs güve hücresi DNA’sına entegre olarak spike proteini sentezine ve enfekte hücrelerin yüzeylerinde SARS CoV-2 ile benzer şekilde spike protein çıkıntılarının oluşmasına neden olur. Enfekte güve hücresi yüzeylerinden saflaştırılan spike proteini sentetik lipit nanopartiküller üzerine yerleştirilerek yaklaşık 50 nanometre çaplı her birisi 14 adet spike proteini taşıyan SARS CoV-2 ile benzer moleküler yapıdaki ancak çoğalamayan ve hastalık yapma özelliği bulunmayan aşı nanopartikülleri haline getirilir. Genel olarak protein subünit aşıların immünojenisitesinin daha düşük olması nedeniyle aşının immünojenisitesinin arttırmak için Sabun Ağacı’ndan elde edilen saponin bazlı bir bileşik aşının içeriğinde adjuvan olarak eklenir. İngiltere’de 15000’in üzerinde, ABD’de 30000’in üzerinde gönüllüde yapılması planlanan Faz 3 çalışmaları Eylül 2020’de başlamış, ilk sonuçlarının bu ay içerisinde açıklanması beklenmektedir. Mayıs ayında da FDA onayı planlanmaktadır. 11 Mart 2021 de açıklanan İngiltere’deki faz 3 çalışma sonuçlarına göre aşının etkinliği orijinal koronavirüse karşı %96, B.1.1.7 varyantına karşı %86, B.1.352 varyantına karşı %49 olarak açıklanmıştır. Firma aşının Güney Afrika varyantına karşı daha etkili yeni versiyonunun geliştirilmesine yönelik çalışma içerisinde olduklarını açıklamıştır. Eylül 2021’de Hindistan Serum Enstitüsü ile yapılan anlaşma ile firma, yılda iki milyar doz aşı üretebilir hale gelmiştir. Şu andaki haliyle haziran sonuna dek ABD için 110 milyon doz aşı üretiminini tamamlamaya çalışmaktadır. Firma İngiltere, Kanada, Avustralya,güney Kore gibi çeşitli ülkelerle de anlaşmalar yapmıştır. 18 Şubat’ta dünya genelinde çeşitli ülkelere dağıtımı yapılmak üzere1,1 milyar doz aşı sağlanacağı firma yetkililerince açıklanmıştır.
Aşı kas içerisine uygulandığında, aşı nanopartikülleri enjeksiyon bölgesine gelen antijen sunucu hücreler tarafından yutulur. Spike proteinini parçalayan antijen sunucu hücrenin yüzeyinde spike proteini fragmanları belirir. T-helper hücreler bu fragmanları tanıyarak aktive olur ve enjeksiyon bölgesine diğer immün hücrelerin göç etmesini sağlarlar. Spike proteinini tanıyarak birleşen B hücreleri içerisine alınan aşı partikülü, B hücrelerinin yüzeyinde spike proteini fragmanlarının belirmesine neden olur. Spike proteinini tanıyarak aktive olmuş T helper lenfositlerin B hücre yüzeyindeki spike proteini fragmanlarına bağlanması ile de B hücreleri aktive olarak çoğalır ve spike proteinine özgül antikor üretirler. Aşılanmış kişi virüsle karşılaşacak olursa virüsün spike proteinleri antikorlar ile bloke edileceğinden virüsün hücre içerisine girişi engellenmiş olur. Antikor aracılı korumanın yanısıra aşı farklı bir mekanizma ile de koruyuculuk sağlar. Koronavirüs ile enfekte olan ve yüzeyinde spike protein çıkıntıları oluşan hücreler aşı nanopartikülü ile uyarılmış antijen sunucu hücreler üzerinden öldürücü T hücreler tarafından tanınarak aktive öldürücü T hücrelerce ortadan kaldırılır. Enfekte hücrelerdeki virüs henüz çoğalmaya fırsat bulamadan ortadan kaldırılmış olur. Bu yoldan da korunma sağlanmış olur.
Aşının koruyuculuk süresinin tam olarak ne kadar süreyle devam ettiği kesin bilinmemekle birlikte diğer hastalıklara karşı geliştirilmiş olan protein bazlı aşılar gibi davranacak olursa, aşıyla oluşan ve yıllarca, hatta on yıllarca varlığını sürdüren hafıza B ve T hücreler sayesinde virüsle tekrar karşılaşmada hızlı bir şekilde bağışık yanıtın gelişmesi ve aşının koruyuculuğunun yıllarca devam etmesi beklenilmektedir.
Kaynak:
The New York Times Coronavirus Vaccine Tracker
https://www.nytimes.com/interactive/2020/science/coronavirus-vaccine-tracker.html.
Novavax COVID-19 Vaccine
en.wikipedia.org/wiki/Novavax_COVID-19_vaccine
Novavax COVID-19 Vaccine Demonstrates 89.3% Efficacy in UK Phase 3 Trial Novavax Inc.-IR Site
https://ir.novavax.com/news-releases/news-release-details/novavax-covid-19-vaccine-demonstrates-893-efficacy-uk-phase-3
How the Novavax coronavirus vaccine uses moth cells
https://www.youtube.com/watch?v=1T2mZWjS5xg