İlaca Dirençli Tüberküloz
Tüberküloz, hava yoluyla kişiden kişiye yayılan “Mycobacterium tuberculosis” bakterilerinin neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Genellikle akciğerleri etkiler ancak beyin, böbrekler veya omurga gibi vücudun diğer kısımlarında da hastalık yapabilir.
Dünyada her hafta yaklaşık 30.000 kişi tüberküloz nedeniyle ölmektedir.
Şu anda, dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinin (iki milyardan fazla) gizli tüberküloz ile enfekte olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye'de de yılda yaklaşık 25-30 bin kişiye tüberküloz tanısı konmaktadır. Bu hasta sayılarının nüfusa oranı, sanayileşmiş ülkelerde yüz binde 20 ve altında iken Asya ve Afrika ülkelerinin çoğunda yüz binde 100 hatta 200'den fazladır. Ülkemizde ise yüz binde 30-40 arasındadır.
Tüberküloz Tedavi Edilebilir mi?
Tüberküloz tedavi edilebilir bir hastalıktır. Ancak doğru uygulanmayan tüberküloz tedavileri, bakterinin bazı ilaçlara direnç geliştirmesine neden olabilir. Bu durumda kullanılan ilaç artık tüberküloz bakterilerini öldüremez. Eğer bakteri en etkin tüberküloz ilaçlarına (rifampisin ve izoniazid) direnç geliştirirse bu olgular “çok ilaca dirençli tüberküloz” (ÇİD-TB) olarak tanımlanır. Yalnızca bu yıl 480.000'den fazla kişide ÇİD-TB gelişme riski öngörülmektedir. Diğer taraftan bu ilaçlara ilave olarak ikinci bir grup ilaca (kinolon ve kanamisin, kapreomisin, amikasin) direnç geliştiren bakterilerin neden olduğu olgular “Yaygın ilaç dirençli tüberküloz” (YİD-TB) olarak adlandırılır. YİD-TB en güçlü TB ilaçlarına dirençli olduğundan bu hastalar için çok daha az etkili tedavi seçenekleri vardır. Bu durum, HIV enfeksiyonu, organ nakilleri ve kanserler gibi bağışıklık sistemini zayıflatabilecek rahatsızlıkları olan kişiler için özellikle endişe vericidir. Bu kişilerin tüberküloz hastalığına yakalanma olasılıkları ve ayrıca tüberküloza yakalandıklarında ölüm riskleri daha yüksektir.
İlaca dirençli tüberküloz en sık, TB ilaçlarını düzenli olarak almayan (eksik doz veya süre), geçmişte tüberküloz tedavisi görmüş ve tekrar tüberküloz hastalığı geliştiren, ilaca dirençli tüberkülozun yaygın olduğu bölgelerden gelen ve ilaca dirençli tüberküloz hastalığına sahip olduğu bilinen biriyle uzun süre vakit geçirenlerde gözlenir. Hava yoluyla bir kişiden diğerine yayılır. Akciğerlerinde veya solunum yollarında tüberküloz hastalığı olan bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında, konuştuğunda veya şarkı söylediğinde TB bakterileri havaya karışır. Yakındaki insanlar bu bakterileri soluyabilir ve enfekte olabilir.
İlaca dirençli tüberkülozun yayılmasını önlemenin en önemli yolu, tüm tüberküloz ilaçlarının doğru kullanılmasının sağlanmasıdır. Hiçbir doz atlanmamalı ve tedavi tam iyileşme sağlanmadan kesilmemelidir. Tüberküloz hastalığı tedavisi gören kişiler, ilaçları almakta sorun yaşıyorlarsa bunu doktorlarına bildirilmelidir.
Genel olarak tüberkülozun bulaşmasını önlemenin en önemli yolu hastane, hapishane veya evsizler barınağı gibi kapalı veya kalabalık yerlerde tüberküloz hastalarına maruz kalmaktan kaçınmaktır.
İlaca dirençli tüberkülozun tedavisi ve iyileştirilmesi karmaşıktır ve hastalık konusunda uzman bir kişi tarafından yönetilmelidir. Uygunsuz tedavi yönetimi yaşamı tehdit eden sonuçlara yol açabilir. Kontrol edilmediği takdirde ÇİD-TB, küresel TB kontrolünde onlarca yıldır kaydedilen ilerlemeyi silebilir.
Uzm. Dr. Özlem Aksu