Kronik Prostatitis

Uzm. Dr. Aytekin FIRTINA

Prostatit, erkeklerin yaşamı boyunca yaklaşık her 10 kişiden birini etkileyen; ağrı, idrar zorluğu ve yaşam kalitesinde düşüşle kendini gösterebilen bir sağlık sorunudur. JAMA dergisinde yayımlanan 2025 tarihli derlemeye(1) göre prostatit; enfeksiyon, iltihap veya kronik pelvik ağrı şeklinde üç ana grupta incelenmektedir. Her bir formun nedenleri, belirtileri ve tedavi yaklaşımları farklılık göstermektedir.

Prostatit nedir?

Prostat, erkeklerde idrar torbasının hemen altında yer alan, idrar yolunu çevreleyen küçük bir bezdir. Bu bez, meninin sıvı kısmını üretir ve cinsel sağlığın önemli bir parçasıdır. Prostatit, bu bezde enfeksiyon veya iltihap gelişmesiyle ortaya çıkar. Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH), prostatiti dört ana başlık altında sınıflandırır: akut bakteriyel prostatit, kronik bakteriyel prostatit, kronik pelvik ağrı sendromu (CP/CPPS) ve asemptomatik inflamatuvar prostatit.

Akut prostatit: Ani başlayan ateşli enfeksiyon

Akut prostatit, ani başlayan ateş, titreme, pelvik ağrı ve idrar yaparken yanma ile kendini gösteren, çoğunlukla Escherichia coli gibi bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyondur. Bu hastalarda genellikle idrar yollarında da enfeksiyon bulunur. Erken tanı konulmazsa, enfeksiyon kana karışarak sepsise yol açabilir. Tedavide geniş spektrumlu antibiyotikler, örneğin piperasilin-tazobaktam, seftriakson veya siprofloksasin kullanılır. Tedavi süresi genellikle 2 ila 4 hafta arasındadır ve başarı oranı %90’ın üzerindedir.

Kronik prostatit: Tekrarlayan enfeksiyon döngüsü

Kronik bakteriyel prostatit, aynı bakterinin neden olduğu tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarıyla seyreden bir durumdur. Hastalar, akut dönemdeki gibi ateş hissetmez; ancak pelvik ağrı, idrar yaparken yanma veya sık idrara çıkma şikayetleri devam eder. Uzun süreli antibiyotik tedavisi gerekir. Genellikle 4 haftalık levofloksasin veya siprofloksasin kürü önerilir. Fosfomisin, trimetoprim-sülfametoksazol veya doksisiklin gibi alternatif ilaçlar da direnç durumunda kullanılabilir.

Kronik pelvik ağrı sendromu: Nedenleri hâlâ gizemli

Kronik pelvik ağrı sendromu (CP/CPPS), en yaygın prostatit türüdür ve olguların yaklaşık %90’ını oluşturur. En az üç ay süren pelvik ağrı ile karakterizedir ve enfeksiyon bulunmaz. Bazı hastalarda ağrı, mesane, penis, testis veya bel bölgesine yayılabilir. Araştırmalara göre CP/CPPS hastalarında sıklıkla fibromiyalji, irritabl barsak sendromu gibi diğer kronik ağrı sendromları da eşlik eder. Bu durum, sinir sistemi kaynaklı bir ağrı mekanizmasının rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Tanı nasıl konur?

Tanı, öykü ve fizik muayene ile başlar. Akut olgularda ateş, prostatta hassasiyet ve idrarda bakteri saptanması tanıyı destekler. Kronik prostatitlerde ise 'iki bardak veya 'dört bardak testi' adı verilen özel kültür testleriyle bakterinin prostat kaynaklı olup olmadığı anlaşılır. Kronik pelvik ağrı sendromunda ise herhangi bir mikrop saptanmaz; tanı dışlama yoluyla konur. Ayrıca NIH Kronik Prostatit Semptom İndeksi (NIH-CPSI), hastalığın ciddiyetini ölçmede kullanılır.

Tedavide neler değişti?

Yeni kılavuzlara göre tedavi, prostatit türüne göre belirlenir. Akut enfeksiyonlarda antibiyotikler hayati önemdedir. Kronik bakteriyel prostatitte en az 4 hafta süren antibiyotik kürü gerekir. Ancak kronik pelvik ağrı sendromunda antibiyotikler etkisizdir ve önerilmez. Bu durumda alfa-blokerler (örneğin tamsulosin, alfuzosin) idrar akışını kolaylaştırarak şikayetleri azaltabilir. Ağrının ön planda olduğu olgularda antiinflamatuvar ilaçlar, pregabalin veya bitkisel kaynaklı polen özütleri gibi destek tedaviler kullanılabilir. Ayrıca pelvik taban kaslarına yönelik fizyoterapi, hastanın yaşam kalitesini artırabilir.

Son söz: Gereksiz antibiyotiklerden kaçınmak

Prostatit çok çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir ve her durumda antibiyotik tedavisi gerektirmez. Özellikle kronik pelvik ağrı sendromunda antibiyotiklerin gereksiz yere verilmesi hem dirence hem de gereksiz yan etkilere yol açabilir. Bu nedenle tanı doğru konulmalı, tedavi kişiye özel planlanmalıdır. Erkeklerde pelvik ağrı ve idrar şikayetleri basit bir enfeksiyon gibi görünse de altta yatan nedenlerin dikkatli değerlendirilmesi gerekir. Erken tanı ve doğru yaklaşım hem yaşam kalitesini hem de tedavi başarısını artırır.

Akut ve Kronik Prostatit Türlerinin Karşılaştırılması

Başlık	Akut Bakteriyel Prostatit	Kronik Bakteriyel Prostatit	Kronik Prostatit / Kronik Pelvik Ağrı Sendromu (CP/CPPS)
Tanım	Prostatı da içeren akut bir idrar yolu enfeksiyonu (İYE).	Aynı bakteriyel suşun neden olduğu, tekrarlayan İYE’lerle seyreden kalıcı bakteriyel prostat enfeksiyonu.	En az 3 aydır devam eden pelvik ağrı, enfeksiyon, kanser, idrar yolu tıkanıklığı veya nörojenik mesane gibi başka bir neden olmaksızın.
Tipik Belirtiler	Ani başlayan idrar şikayetleri (sık idrara çıkma, yanma, acil idrara çıkma), ateş/titreme, halsizlik. Bazı olgularda idrar retansiyonu (idrar yapamama).	Aynı bakterinin neden olduğu tekrarlayan İYE atakları. Ataklar arasında pelvik ağrı veya idrar semptomları sürebilir.	Perine, suprapubik bölge, testis veya penis kökünde ağrı; idrar yaparken veya boşalırken ağrı. İdrar semptomları ve/veya cinsel fonksiyon bozukluğu eşlik edebilir.
Tanı	- İdrar tahlilinde lökosit esteraz ve/veya nitrit pozitifliği \n- İdrar kültüründe genellikle gram negatif bakteri üremesi \n- Rektal muayenede prostatta ödem ve hassasiyet	- Önceki idrar kültürlerinde saptanan bakterinin aynı suşla tekrarlaması \n- “4 cam” veya “2 cam” testlerinde prostat kaynaklı bakteri üremesi	- Spesifik bir tanı testi yoktur \n- Enfeksiyon, kanser, idrar tıkanıklığı, nörojenik mesane gibi nedenler dışlandıktan sonra tanı konur \n- Öykü, muayene, idrar kültürü ve artık idrar (PVR) ölçümü değerlendirilir
Değerlendirme	- Postvoid rezidü (PVR) ölçümü ile idrar retansiyonu değerlendirilir \n- Ateş varsa kan kültürü alınır \n- İmmünsüpresif hastalarda, yüksek ateş veya tedaviye yanıtsızlık durumunda prostat apsesi için pelvik BT çekilebilir	- PVR ölçümü \n- Antibiyotiğe rağmen pelvik ağrı devam eden veya bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda prostat apsesi açısından pelvik BT	- Sistemik sorgulama: idrar semptomları, cinsel fonksiyon bozuklukları, anksiyete/depresyon, stres düzeyi \n- Pelvik taban hassasiyeti veya kas spazmı açısından rektal muayene \n- NIH-CPSI skorlamasıyla semptom şiddeti değerlendirilir
Mikrobiyoloji	Çoğunlukla gram negatif bakteriler (özellikle E. coli, Klebsiella, Pseudomonas).	Genellikle gram negatif bakteriler (E. coli, Enterobacter, Klebsiella, Pseudomonas).	Belirgin bir mikrobiyolojik etken yoktur.

Not:
- NIH-CPSI (National Institutes of Health Chronic Prostatitis Symptom Index): 0–43 arasında değişen bir skor sistemidir.
- PVR (Postvoid Residual): İdrar yaptıktan sonra mesanede kalan idrar miktarını ölçer.
- CP/CPPS: En sık görülen prostatit türü olup, hastaların yaklaşık %90’ını oluşturur.

Kaynak:

1. Borgert BJ, Wallen EM, Pham MN. Prostatitis: A Review. JAMA. 2025.