Gebelik Öncesi ve Sırasında Taramalarınızı İhmal Etmeyin!

Uzm.Dr. Tutku Taşkınoğlu

Bulaşıcı Hastalık Ne Demek?

Bulaşıcı hastalıklar, çeşitli kaynaklardan (örn. kişiden kişiye, böceklerden, hayvanlardan, çevreden, gıdalardan, sudan) doğrudan veya dolaylı olarak bulaşabilen patojen mikroorganizmaların (örn. bakteri, virüs, mantar, parazit) neden olduğu hastalıklardır. Herhangi bir nedenle bağışıklık fonksiyonundaki değişiklikler enfeksiyon riskinin artmasına neden olabilir ve tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir. [1]

Hamile kadınlarda da T ve B hücresi aktivitesinde azalma ve doğal öldürücü hücre aktivitesinde azalma ve dendritik hücre aktivitesinde artışlar gibi bağışıklık fonksiyonundaki değişiklikler, enfeksiyon riskinin artmasına neden olabilir.

TORCH

Hamilelik sırasında yaygın görülen ve bebeğe zarar verebilecek enfeksiyonların bir kısmı TORCH enfeksiyonları olarak bilinir. TORCH ismi bu enfeksiyonların baş harflerinden oluşur; Toksoplazmoz, kızamıkçık, Sitomegalovirüs (CMV), Herpes simpleks virüsü (HSV) ve ve ingilizce ‘’Others’’ ilk harfi ile belirtilen; HIV, frengi, parvovirüs B19 (beşinci hastalık), su çiçeği ve Zika gibi diğer enfeksiyonlardır.

TORCH enfeksiyonu bebeğe hamilelik sırasında, doğum sırasında veya doğum sonrasında bulaşabilir. Bebeğin hastalıklarla savaşacak bağışıklığı olmadığı için bu enfeksiyonlar onun organlarının düzgün şekilde gelişmesini engelleyebilir. Bebeğin ne kadar hastalanacağı ise enfeksiyonun türüne ve hamileliğin hangi aşamasında geliştiğine bağlıdır. Tipik olarak hamileliğin erken döneminde ortaya çıkan enfeksiyonlar daha kötü sonuçlara neden olur.

TORCH enfeksiyonları erken doğum, intrauterin gelişme geriliği veya düşük gibi komplikasyonlara ve gebeliğin 20. haftasından sonra gebelik kaybı anlamına gelen ölü doğuma da neden olabilir. TORCH enfeksiyonları tüm konjenital bozuklukların yaklaşık %2-3'ünü oluşturur.

Bu nedenle TORCH paneli enfeksiyonları ile hamilelik sırasında karşılaşılıp karşılaşılmadığını anlayabilmek için hamilelik öncesi bu enfeksiyonlarla ilgili bağışıklık varlığı açısından IgG tipi antikorların çalışılması gerekir. Böylece olası enfeksiyon varlığında risk belirlenebilir.

En sık gözlenen TORCH enfeksiyonu CMV (sitomegalovirüs) ve Toksoplazmozistir. CMV (sitomegalovirüs), herpes grubu virüslerdendir. Enfeksiyon yenidoğanda işitme kaybı, görme bozukluğu veya körlük, öğrenme güçlüğü ve epilepsi gibi sorunlara neden olabileceğinden hamilelik sırasında tehlikeli olabilir. Anne daha önce enfeksiyon geçirmemişse CMV bebek için özellikle tehlikelidir. Enfeksiyonunu önlemek mümkün değildir ancak aşağıdakileri yaparak riski azaltabilirsiniz:

Özellikle bebek bezlerini değiştiriyorsanız veya kreş veya kreşte çalışıyorsanız, ellerinizi düzenli olarak sabun ve sıcak suyla yıkamak,
Küçük çocukları yüzlerinden öpmek değil; onları başlarından öpmek ya da kucaklamak,
Küçük çocuklarla yemek veya çatal-bıçak paylaşmamak ve onlarla aynı bardaktan içmemek.

Kedi dışkısı ile bulaşabilen parazit toksoplazma da bebeğinize zarar verebilir. Enfeksiyon riskini azaltmak için:

Hamileyken kedi kumu tepsilerini boşaltmaktan kaçının,
Kedi dışkısıyla temas ederseniz ellerinizi iyice yıkayın,
Hasta kedilerle yakın temastan kaçının,
Kediniz olmasa bile bahçe işleri yaparken toprağın dışkıyla kirlenmesi ihtimaline karşı eldiven giyin,
Bahçe ile uğraştıktan sonra ellerinizi yıkayın.

Hamilelik sırasındaki birçok viral enfeksiyonun iyi huylu olduğu düşünülür; ancak hamilelikle ilişkili immünolojik değişiklikler nedeniyle viral enfeksiyonların şiddeti artabilir ve hamilelerde ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Örneğin, hamilelikteki birincil HSV (uçuk), yayılma ve hepatit riskinin artmasına yol açabilir. HSV enfeksiyonunun tekrarlama sıklığı hamilelik sırasında artar ve bu da doğum sonrası yenidoğanda komplikasyonlara yol açabilir.

Kızamıkçık, döküntülü bir hastalıktır. Hamilelik sırasında kızamıkçık özellikle ilk üç aylık dönemde bebekte ciddi sorunlara neden olabilir.

Hamile kalmayı planlıyorsanız aşıları ihmal etmeyiniz!

Konjenital kızamıkçık sendromunun tedavisi yoktur, bu nedenle önleme çok önemlidir. Kızamık- kabakulak- kızamıkçık (MMR) aşısı sayesinde görülme sıklığı çok azalmıştır. Hamile kalmayı düşünüyorsanız ve henüz MMR aşısını yaptırmadıysanız, hamile kalmadan en az 28 gün önce yaptırmalısınız.

Hamilelikte su çiçeği enfeksiyonu hem siz hem de bebeğiniz için tehlikeli olabilir, bu nedenle suçiçeği enfeksiyonuna karşı bağışıklığınızı kontrol etmeniz riskli temas sırasında uyanık olmanızı sağlayacaktır. Daha önce hiç su çiçeği geçirmediyseniz (ya da geçirip geçirmediğinizden emin değilseniz) ve geçiren bir çocuk ya da yetişkinle temas öyküsü olursa doktorunuz ile konuşmanız gerekir.

Beşinci hastalığa parvovirüs B19 neden olur. Hamile kadınlar veya bebekleri için nadiren sorun olur. Kadınların yaklaşık yarısı virüse karşı bağışıktır, dolayısıyla bebekleri beşinci hastalığa yakalanmayacaktır. Ama enfeksiyon olursa bebekte ciddi bir anemiye neden olabilir.

Peki başka hangi hastalıklar risk yaratırlar?

Fetüsteki frengi de tedavi edilmezse ölü doğum veya yenidoğanda ölümcül enfeksiyon gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Tarama hamileliğin erken döneminde zorunludur ve testler pozitif çıkarsa fetusa bulaşmanın önlenmesi için antibiyotik kullanımı gerekir.

HIV ile enfekte hamile bir kadın doğuma girdiğinde amniyotik kesenin yırtılması nedeniyle bebeğe HIV bulaşma riski artar. Kadın sağlığını korumak ve anneden çocuğa bulaşmayı önlemek amacıyla HIV enfeksiyonu için tarama testleri yapılması ve gerekiyorsa tedavi başlanması önerilir.

Genelde hafif seyreden ama hamilelikte ciddi sorunlara neden olabilen bir diğer virüs de Hepatit E virüsüdür. Hepatit E viral enfeksiyonu gelişmekte olan ülkelerde yaygındır. Yılda 70.000 ölüme ve 3000 ölü doğuma neden olmaktadır. Salgınlardan en çok ikinci ve üçüncü trimesterdeki gebeler etkilenmektedir. Ölüm oranı %5-25 kadar yüksektir.

Hamilelik sırasında TORCH enfeksiyonları dışında grip, Kovid gibi viral enfeksiyonlar, vajinal mantar enfeksiyonları, grup B streptokok, bakteriyel vajinoz ve listeria gibi bakteriyel enfeksiyonlar da gözlenebilir. Bu enfeksiyonlar da erken doğum, düşük doğum ağırlığı, doğum kusurları ve hamilelik kaybı gibi komplikasyonlara neden olabilirler. Önleme, erken teşhis ve tedavi, bu komplikasyonları en aza indirmeye ve ortadan kaldırmaya yardımcı olmak için hayati öneme sahiptir.

Hamilelikle ilişkilendirilen bakteri enfeksiyonları (Grup B streptokok, listeriyoz, frengi, Chlamidya ve bakteriyel vajinozis), hamilelik boyunca hamileyi ve fetüsü etkileyebilir. Viral enfeksiyonlar gibi, gebelik komplikasyonlarını azaltmak için bu enfeksiyonların taranması, tedavi edilmesi ve önlenmesi çok önemlidir.

Hamilelik sırasında en yaygın vajinal enfeksiyonlar, anaerobik bakterilerin aşırı çoğalması nedeniyle normal vajinal floranın bozulduğu bakteriyel vajinozistir. Kadınlar asemptomatik olabilir ve tanısı konmazsa erken doğuma yol açabilir. Oysa erken tanı ve tedavi ile erken doğum riski azaltılabilir. Yenidoğanda ve annede yaşamı tehdit eden enfeksiyonların en yaygın nedeni ise Grup B streptokok (GBS) enfeksiyonudur. Ortaya çıkabilecek enfeksiyonlar arasında sepsis, zatürre veya menenjit bulunur. 35 ila 37. gebelik haftalarında genel tarama yapılması ve antibiyotik profilaksisi GBS'den korunmanın temel stratejileridir. Kültür sonuçları pozitifse, doğum sırasında antibiyotik tedavisi gerekecektir.