Endişe Verici SARS CoV-2 Varyantları ve Kullanımda Olan Aşıların Yeni Varyantlara Karşı Koruyuculuğu

Günümüzde SARS CoV-2’nin dolaşımda olan binlerce varyantı bulunmaktadır. Virüsler zaman içerisinde sürekli mutasyona uğradıklarından bu değişimlerin ortaya çıkması kaçınılmazdır. Virüste mutasyonlar ile meydana gelen bu değişikliklerin bir kısmı virüs için zararlı etkilere yol açabilirken bazı değişimler de virüsün daha bulaşıcı ve daha kolay yayılabilir hale gelmesine, daha ağır seyirli hastalığa neden olmasına yol açabilir, aşıların ve tedavide kullanılan ajanların etkinliği, virüsün mevcut tanı yöntemleriyle saptanılabilirliği açısından önem taşıyabilir. Virüsün daha kolay çoğalmasına ve varlığını devam ettirmesine olanak sağlayan bu tarz değişimleri gösteren varyantlar genellikle dolaşımda baskın hale geçerler. Bu nedenle pandeminin başlangıcından bu yana Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bölgesel otoriteler ile işbirliği içerisinde SARS CoV-2 virüsünde meydana gelen değişimleri izlemektedir. 2020 yılının sonlarına doğru toplum sağlığı açısından daha tehlikeli olabileceği düşünülen varyantlar ve takip edilmeye değer bulunan diğer dikkat çekici varyantlar sırasıyla “Endişe Verici Varyantlar” ve “Dikkat Çeken Varyantlar” olarak adlandırılmış ve yetkililerce takip altına alınmıştır. 12 Ocak 2020’de paylaşılan SARS-CoV-2 genomu sonrası yaşadığımız pandemi sürecinde dünyanın dört bir yanındaki laboratuvarlar, genom dizilerini GISAID veritabanında açık erişime sunmakta ve veriler açık kaynaklı Nextstrain platformunda analiz edilmektedir. Türkiye’den 25 Mart 2020 tarihinden itibaren toplam 63 adet SARS-CoV-2 genom dizisi farklı kurum ve laboratuvarlar tarafından açık erişimde paylaşılmıştır. Bu sayı yeni veriler geldikçe gerek GISAID gerek Nextsrain, Pango gibi diğer veri tabanlarında anında güncellenmektedir. SARS CoV-2 varyantlarının GISAID, Nextstrain, Pango veri tabanlarındaki şimdiye kadar kullanılmakta olan isimleri bilimsel alanda araştırmacılar tarafından kullanılmaya devam etmektedir. Öte yandan DSÖ, bölgesel otoriteler ve adı geçen veri tabanlarındaki yetkililerle bir araya gelerek SARS CoV-2 varyantlarını halkın daha kolay anlayabileceği ve kullanımı daha kolay olacak, varyantların ilk kez saptandığı bölgeleri damgalayıcı olmayacak ama bölge bağını da koparmayacak şekilde Yunan alfabesine dayanarak yeniden adlandırmıştır. Günümüze dek tanımlanmış endişe verici SARS CoV-2 varyantlarının bilimsel çalışmalarda kullanılan isimleri ve DSÖ’nün vermiş olduğu isimlerini, klinik önemlerini ve kullanımda olan aşıların bu varyantlara etkinlikleri şu şekilde bir tabloda özetleyebiliriz: DSÖ’nün verdiği Ad Bilimsel Adı (Pango Soyu) İlk olarak Dokümante edildiği Ülke/Bölge Pfizer/Biontech Aşısının (mRNA Aşısı) Varyantlara Etkinliği AstraZeneca/Oxford Aşısının (Viral Vektör Aşı) Varyantlara Etkinliği Moderna Aşısının (mRNA Aşısı) Varyantlara Etkinliği Novavax Aşısının (Protein Subunit Aşı) Varyantlara Etkinliği Alfa B.1.1.7 Kent, İngiltere 1 doz %50, 2 doz %93 2 doz %66 Beta B.1.351 Güney Afrika Gözlemsel veriler bu varyant ile semptomatik hastalıktan korunmada aşının etkinliğinde yalnızca orta düzeyde bir azalma olduğunu, 2 doz aşının bu varyant ile ağır hastalık ve ölüme karşı etkinliğinin çok yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Bazı erken çalışma sonuçları 2 doz moderna aşısının bu varyanta karşı etkili olduğunu göstermektedir, ancak koruyuculuğunun daha düşük ve daha kısa süreli olabileceği belirtilmektedir. Tek doz olarak uygulanır. Etkinliği %51 Gama P.1 Brezilya Saha ölçüm sonuçları bildirilmemiş olsa da bu aşı ile 2 doz aşılanmış bireylerin serumlarının bu varyantı yüksek düzeyde nötralize ettiği gösterilmiştir. Delta B.1.617.2 Hindistan Semptomatik hastalığa karşı koruyuculuk 1 doz %33, 2. dozdan 2 hafta sonra %88 2 doz %60 Mevcut aşılar SARS CoV-2’nin pandemi başındaki daha önceki versiyonlarına karşı geliştirilmiş olmakla birlikte, varyantlara karşı da etkili oldukları düşünülmektedir. Veriler, mRNA aşıları için gerçek yaşam verileri ve klinik çalışma sonuçlarının benzer olduğunu ortaya koymaktadır. Araştırmacılar, ortaya çıkacak yeni varyantlar doğrultusunda mevcut aşı içeriklerinde modifikasyon yapılabileceğini, yeni varyantları içerecek aşıların gerektiğinde ağır hastalık için risk grubunda bulunan yaşlı bireylere ve altta yatan kronik hastalığı olan bireylere uygulanabileceğini belirtmektedirler. Pandeminin biran önce kontrol altına alınabilmesi, virüsün mutasyona uğrayarak yeni varyantların ortaya çıkışının engellenebilmesi için, hızlı ve etkin, yüksek oranda aşılama sağlanması ile birlikte maske, sosyal mesafe ve el hijyeni gibi temel uygulamalardan taviz verilmemesi hayati önem taşımaktadır.

Kaynaklar:

https://www.bbc.com/news/health-57157496 https://doi.org/10.1101/2021.05.22.21257658  https://www.clinicaltrialsarena.com/news/phe-covid-vaccines-india-variant/ https://www.bbc.com/news/health-55659820  https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/effectiveness/work.html https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2104974 https://www.who.int/en/activities/tracking-SARS-CoV-2-variants/-https://sarkac.org/2020/05/sars-cov-2-genom-verilerinin-paylasimi-ve-analizi-uzerine/