Beslenmenin Beyin Sağlığı Üzerine Etkisi

Yaşlanma ve yaş almaya bağlı olarak görülme sıklığı artan toplum sağlığı için önemli riskler barındıran demans, barsaklardan besin emiliminin azalması gibi kısmen doğal da karşılayabileceğimiz değişiklikler hatta hastalıklar oluşabilmektedir. Yaşlanmaya bağlı zihinsel algılama, değerlendirme, yorumlama, eşleştirme vb. faaliyetlerin yavaşladığı, etkinliğinin azaldığı Senil demansın yanında Alzheimer hastalığı (AH), demansın en sık görülen formudur ve vakaların yaklaşık 2/3’ünden (%60-80) sorumludur. Bu nedenlerle Haziran ayı, AH ve Beyin Farkındalık ayı olarak konunun önemine dikkati çekiyor. AH, Senil demanstan ilerleyici olması ile hafıza ve bilişsel fonksiyonlarda yavaşlama, sonrasında ilerleyen bozulma ile ayrılır ve geri dönüşü olmayan bir hastalıktır. Nöron hasarı belirtilerin başlangıcından yıllar önce başlar. Senil demans ise yaş almaya bağlı bilişsel fonksiyonlarda görülen gerileme olarak tanımlanır. Demans tanımı ise genel bir terminoloji olup; beyinde ilerleyici hasardan kaynaklanan bir bozukluk olup kişide yaşından beklenen zihinsel performansın gösterilememesi ile karakterizedir. Çok farklı ve çeşitli demans türleri olmakla beraber, AH’ndan sonra en sık görülen demans türleri vasküler demans (%25), Lewy body demans (%15), frontotemporal demanstır. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tahminine göre dünyada yaklaşık 50 milyon kişide demans mevcuttur ve her yıl 10 milyon yeni hasta eklenmektedir bu sayıya. Mevcut bu sayının çoğu düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Ne yazık ki pandemi süresince AH ve demansa bağlı ölümlerin %16 oranında artış gösterdiği, bunun yanında AH Derneğinin (Alzheimer’s Association) verilerine göre 2000-2019 yıllarında AH’na bağlı ölümlerin %145 oranında arttığı belirtiliyor. Ölüm oranındaki bu artış hızının ana nedeninin, düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayan demanslı insan sayısının artmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu veriler AH’nın bir anda ortaya çıkmadığını da göz önüne aldığımızda, erken yaşlardan itibaren faydalı olabilecek önleyici faktörlerin, özellikle düzenli egzersiz yapma ve faydalı beslenme alışkanlıklarının tatbiki gibi, gerekliliğini oldukça önemli kılıyor. Omega-3 yağ asidi ve polifenollerden zengin gıda kaynaklarının bilişsel fonksiyonlar üzerine olumlu etkisi çalışmalarla gösterilmiştir. Vücudun kendisi sentezleyemediği için, dışarıdan almak zorunda olduğu omega-3 yağ asidini içeren özellikle yağlı balıklar (somon, uskumru vb), sızma zeytinyağı, filokinon, folat, beta karoten, alfa tokoferol, nitrat içeriği yüksek yeşil yapraklı sebzeler (brokoli, lahana, ıspanak vb), tam tahıllar, üzüm, yabanmersini vb. antioksidan kapasitesi yüksek meyveler, çoklu doymamış yağ asidi içeren ceviz, flavonoidden zengin kakao ve bitter çikolata, yoğurt gibi besinler enflamasyon ve oksidatif yükü azaltmaları, içerdikleri zengin B, C ve D vitamini, mineral seviyeleri ile kişinin beyin sağlığı üzerine olumlu katkı sunarlar. Burada önemli olan olabildiğince işlenmiş gıdalardan kaçınılması ve früktoz yüklemesi yapmayacak şekilde bu besinlerden yeterince faydalanılmasıdır. Antioksidan gücü yüksek beslenme tarzına en uygun görünen diyetlerden öncelikli ve biri olan Akdeniz diyeti tipi beslenmedir. Antienflamatuar ve antioksidatif muhteviyattan zengin beslenme; kronik hastalıkların gelişiminin önlenmesi ve bilişsel fonksiyonların da korunarak sağlıklı ve konforlu yaşlanmaya katkı sağlar. Yine bu beslenme tarzı, telomeraz uzunluğu üzerine pozitif katkısı ile bilişsel fonksiyonlarımız üzerine olumlu katkı sağlayabilir. Ancak bunu desteklemek için daha büyük çapta prospektif ve klinik çalışmalara ihtiyaç olduğu da bilinmelidir.

Kaynaklar:

https://www.kindlycare.com/senile-or-old-dementia/
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32730558/ https://www.yahoo.com/lifestyle/eat-keep-brain-healthy-age-134952406.html?guccounter=1
https://www.yahoo.com/news/8-foods-boost-brain-power-192800203.html https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33099465/