Aşı Covıd-19 Yaygınlığını Azaltır

Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın en etkili yolu aşıdır. Aşılar, virüsü tanıması ve ona karşı savaşması için bağışıklık sisteminizi eğitir ve güçlendirir. Toplum bağışıklığının sağlanması ise virüsün yayılmasını, yoğunluğunu azaltacaktır. COVID-19 için de aşı olmak sizi hastalıktan koruyacak ve toplum bağışıklığının sağlanması hastalığın yayılmasını yavaşlatacaktır.

Şuana kadar elde edilen veriler 2 doz mRNA aşısı ile en az % 85 koruyuculuk sağlandığını %65 oranında da bulaştırıcılığı azalttığını göstermiştir. Daha etkin koruma ve bulaştırıcılığı engellemek için 3. Bir dozun etkinliği tartışılmaktadır.

Dünya’da bir kesim 3. Doz aşı ihtiyacını tartışırken, diğer taraftan aşı olmak istemeyenler ve bunlara ait haberler de almaya devam ediyoruz. Yakın zamanda aşı olmayı reddeden, ebolaya bile kafa tuttuğunu dile getiren Nijerya Hava yolları üst düzey yöneticisi COVID nedeni ile vefat etti. Sakarya’da sosyal medya hesabı üzerinden aşı karşıtı görüşlerini dile getiren bir kişi Coronaya yakalanıp yoğun bakıma kaldırıldı.

Pandemi aşı olmayanların pandemisi haline gelirken aşı olmayanlar yüzünden pandemi hızı düşmüyor! ABD ve İsrail bağışıklık sistemi yeteri kadar cevap vermeyen ve koruyuculuğu düşenler için 3. Doza başladı. Ülkemizde de 3. Doz aşılama için imkan varken büyük bir çoğunluk hala 2. doz aşısını olmadı!

Aşı ile oluşan bağışıklık cevabının süresi, üçüncü bir dozdan sonra nasıl değiştiği ve bu üçüncü dozun yeni varyantlar için ne olması gerektiği hakkında daha fazla bilgi edinmek için birçok klinik deneme devam etmektedir. Bu denemelerin sonuçları, yeni varyantlar ortaya çıktıkça virüse ayak uydurmak için destekleyici dozların gerekli olup olmadığı konusunda kamu politikası belirlemeye yardımcı olacaktır. Bu çalışmalar sonucunda aşağıdaki sorulara cevap aranmaktadır;

Aynı aşıyla (homolog) veya farklı bir aşıyla (heterolog ) takviye etkin olacak mıdır? Aşılamadan sonra bağışıklık tepkisinin farklı bileşenlerini ölçmek için en iyi yöntem nedir? Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar alanlar için, bu ilaçlarda kısa süreli bir ara vermek mi yoksa güçlendirici doz mu önerilmelidir? Güçlendirici doz ne kadar ve ne zaman yapılmalıdır? Güçlendirici doz tüm yaş gruplarında güvenli midir? Başarılı olunmayan gruplar var mıdır? Güçlendiriciden en çok hangi yaş grubu yararlanır?

Aşağıdaki yazımızda konunun ayrıntıları ve ilgili çalışmaların sonuçları hakkında bilgi edinebilirsiniz.

COVID-19 aşısı; ek doz gerekecek mi?

COVID-19 aşılarının SARS-CoV-2 virüsünün yeni varyantlarına karşı yeterli koruma sağlamadığına dair endişeler artıyor. İsrail, risk altındaki yetişkinlere Pfizer aşısının destekleyici dozunu yapmaya başladı ve ABD, daha savunmasız hastalara destek dozu yapmaya hazırlanıyor.

Şuana kadar elde edilen kanıtlara göre COVID-19 aşısı ile aşı olmuş kişilerin virüs ile enfekte olma ve hastalığı ağır geçirme riski daha az ama elimizdeki aşılar delta varyantı gibi yeni SARS-CoV-2 varyantlarına karşı daha az koruma sağlıyor.

Örneğin, bir çalışma, Pfizer-BioNTech veya Oxford-AstraZeneca COVID-19 aşısının her iki dozunu da olan kişilerin %95'inin delta varyantına önceki suşlara göre daha zayıf bir bağışıklık cevabı olduğunu gösterdi. Her iki aşı için de sadece bir doz aşı olan kişilerin bağışıklık cevabı çok zayıftı, bu da bu aşılardan birinin tek dozunun yeterli koruma sağlamadığını göstermektedir.

İsrail Sağlık Bakanlığı, Pfizer-BioNTech aşısının semptomatik COVID-19'u önlemedeki etkinliğinin aşılamadan sonraki 6 ayda sadece %64'e düştüğünü belirten bir açıklama yaptı ve iki doz Pfizer'in vakaların %93'ünde ciddi hastalıkları önleyebildiğini ekledi.

Aşı güçlendiriciler nelerdir?

Aşı takviyeleri, bazı aşıların etkileri zamanla geçebileceğinden, hastalığa karşı ekstra koruma sağlaması gereken ek aşı dozlarıdır. Aşı güçlendiriciler, her yıl bir güçlendirici gerektiren grip ve her 10 yılda bir güçlendiricinin gerekli olduğu tetanoz, difteri ve boğmaca (DTaP) dahil olmak üzere birçok viral enfeksiyon için uygulanır.

Bazı aşılar için, daha sık olarak daha küçük dozlarda aşı olmak, tek bir büyük aşı dozundan daha etkilidir. Bu yaklaşım, bağışıklık sisteminin cevabının sürdürülebilir bir şekilde oluşturmasını sağlar. Bağışıklık sistemi, onu daha önce aktive eden belirli antijenleri hatırladığında bir sonraki karşılaşmasında çok daha hızlı tepki verebilir.

Pek çok aşı destekleyicisi önceki dozlarla aynı olmasına rağmen, bazıları etkinliklerini arttırmak için modifiye edilmiştir. Örneğin grip aşısı, grip virüsünün yeni mutasyonlarına daha etkili yanıt vermek için her yıl değişir.

Neden güçlendirici/destekleyici dozlar olmalıyız?

Aşı güçlendiricilerine ihtiyaç duyulmasının genellikle iki nedeni vardır. Birincisi, bağışıklığın zamanla doğal olarak azalmasıdır. Belirli antijenlere tekrar tekrar maruz kalınmadığında, bağışıklık sistemi enfeksiyon veya hastalığı önleyemez hale gelebilir. Aşı güçlendiriciler, bağışıklık sisteminin koruyucu bir cevap vermesine yardımcı olur.

Güçlendirici aşılara ihtiyaç duymamızın bir başka nedeni de viral varyantlardır. Bazı varyantlar, bağışıklık yanıtımızdan kaçabilecek yönde gelişebilir. Bu, virüse karşı mevcut bir bağışıklık yanıtına sahip olanlara, yani daha önce enfekte olmuş veya aşılanmış olanlara daha kolay bulaşabilecekleri anlamına gelir. Ancak virüs, bağışıklık cevabımızın tümünden kaçamaz. Viral varyantın kaçamayacağı bağışıklık cevabını iyileştirebileceğinden, güçlendirici bir aşı yararlı olacaktır.

Alternatif olarak, özellikle viral varyantı hedefleyen bir güçlendirici aşı kullanabilir. Bu, virüsün orijinal aşıdan değişen kısımlarına yeni bir bağışıklık tepkisi üretirken aynı zamanda virüsün değişmeyen kısımlarına karşı mevcut bağışıklık cevabını geliştirerek çalışır ve bu da diğer varyantlara karşı korunmaya yardımcı olur.

Kimler destekleyici/güçlendirici doz olmalıdır?

Mevcut veriler çoğu COVID-19 aşısının SARS-CoV-2 virüsüne karşı yeterli koruma sağlayan güçlü bir bağışıklık tepkisi ürettiğini göstermektedir. Ama aşı ile elde edilen korunmanın ne kadar süreceği belirsizliğini korumaktadır. Mevcut verilere dayanarak, aşıya iyi yanıt veren kişiler için, bağışıklık 12 aydan uzun bir süre boyunca güçlü kalıyor ve yeni varyantlara karşı bile çalışıyor gözükmektedir. Bu nedenle sağlıklı bağışıklık sistemi olan kişilere güçlendirici/ destekleyici doza şimdilik gerek yoktur. Ancak ilk aşıdan sonra bağışıklık sistemi yeterince güçlü bir cevap oluşturmamış olabileceğinden, takviye dozları yaşlı bireylere veya zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilere fayda sağlayabilir.

Destek daha yeni türlere uyan bir aşı ile yapılabilirse, daha da iyi olacaktır. Ama bu zordur çünkü virüs sürekli değişiyor ve aşının üretilmesi zaman alıyor, bu yüzden her zaman bir adım geriden geliyoruz.

Destek/güçlendirici dozlar, bağışıklık sistemini baskılayan ilaç alan bazı organ nakli alıcıları ve otoimmün hastalıkları olan kişilere yapılabilir. Çünkü bu grup aşının 2 dozuna karşı yeteri kadar antikor üretimi yapamamaktadır.

Ek aşılar hakkındaki en büyük tartışma, bu aşamada ihtiyaç duyulup duyulmadığı veya aşının başka yerlerde, özellikle de daha yoksul ülkelerde kullanımının ve mümkün olduğunca çok kişinin aşı olmasının sağlanmasıdır.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki pek çok insan tek doz aşı bile olmamışken ek doz yapmanın ahlaki sorumluluğu tartışılmaktadır.

Diğer taraftan üçüncü doz aşının ihtiyacı da tartışılmaktadır. Aşıya yanıt olarak, vücudun bağışıklık sisteminin bir parçası olan T hücreleri ve B hücreleri, virüse karşı uzun süreli bağışıklık oluşturarak tepki verir. B hücreleri, bağışıklık sisteminin “hafıza hücreleri”dir ve virüse bağlanan antikorlar üretirler. T hücreleri, B hücrelerinin bu antikorları üretmesine yardımcı olur. Bazı T hücreleri de enfekte olmuş hücreleri öldürür. Hafif COVID-19'dan iyileşen kişilerin kalıcı bir T hücresi yanıtı olduğunu öne süren çalışmalar vardır.

Başka bir çalışma, semptomatik veya hafif COVID-19 geçiren kişilerde B hücrelerinin, özellikle yeni SARS-CoV-2 varyantlarını hedef alan yeni antikorlar üretebileceğini göstermiştir. Aynı kalıcı bağışıklık tepkisi COVID-19 aşısının ardından da ortaya çıktığını savunmaktadır.

COVID-19 aşı güçlendiricileri üzerine araştırma

Aşı takviye dozlarını araştıran çalışmalar devam etmektedir. Pfizer-BioNTech veya Oxford-AstraZeneca aşılarıyla tam olarak aşı olmuş kişilerin, SARS-CoV-2'nin delta ve beta varyantlarına maruz kaldıklarında daha zayıf bir antikor yanıtına sahip olduklarını gösteren bir çalışma yapıldı. Bu, enfeksiyonları önlemek için zaman içinde güncellenmiş varyantlara dayanan güçlendirici aşıların gerekli olabileceği anlamına gelmektedir.

Başka bir çalışma ise Johnson & Johnson aşısının önerilen bir dozundan sonra, insanların delta varyantı da dahil olmak üzere birden fazla SARS-CoV-2 varyantına karşı bağışıklık gösterdiğini buldu. Ancak araştırmacılar, delta varyantına karşı bağışıklık tepkisinin, önceki SARS-CoV-2 varyantlarına göre daha zayıf göründüğünü ekledi.

8 Temmuz 2021'de Pfizer / BioNTech, ikinci dozdan 6 ay sonra aşılarının takviye dozlarının, virüsün çeşitli varyantlarına ikinci dozdan 5-10 kat daha güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturduğunu söyleyen bir bildiri yayınladı. Ancak delta varyantını hedeflemek için aşının güncellenmiş bir versiyonunu üzerinde çalıştıklarını açıkladılar.

Kaynak:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/are-covid-19-vaccine-boosters-the-way-forward