Ağız ve Bağırsak Mikrobiyotası
Bağırsaklarımızdaki yararlı (dost) bakteri kolonileri hastalık yapıcı düşman bakterilerin çoğalmasını engeller ve bunların yaptıkları toksinlerinin etkisizleşmesini sağlarken, alınan gıdaların fermantasyonu yoluyla ihtiyacımız olan birçok vitamin gibi maddenin oluşmasını ve besinlerin kolay emilir hale gelmesini de sağlar. Bu kapsamda bağırsak mikrobiyotasının önemi ve bağırsakların beyin ile ilişkisi sağlıklılıkta kabul görmüş, yerleşmiştir. Bir diğer önemli mikrobiyota ise ağız mikrobiyotasıdır. Ruhsal bütünlüğe kadar faydalı etkisi olduğu bilinmekle birlikte, beden sağlığındaki önemi olan tükürük nitrat yolağı ihmal edilmektedir.
Ağzın anatomik yapısı itibariyle ana damarlar, lenf yolları ve sinüsler aracılığıyla beyne yakınlığı, ağız florasının bozukluğu, diş eti iltihabı (gingivitis) gibi hastalık yapıcı bakterilerin çoğalması ve bunların yakınlık yoluyla beyine kadar ulaşmasının yarattığı hastalıkların ciddiyetinin yanı sıra; ağız kokusu sosyal bir sorun olarak da ağız hijyeninin önemini ortaya koymaktadır. Bağırsak -Beyin ilişkisi olduğu gibi, Ağız-Bağırsak ve genel sağlık ilişkisi de söz konusudur. Yani oral mikrobiota yalnızca ağız hijyeni-sağlığıyla ilişkili değil, aynı zamanda genel sağlığımızla hatta sağlıklı uzun yaşamla da ilişkilidir.
Ağız mikrobiotasının kalp damar sistemiyle ilişkisi, sinyal molekülü nitrik oksit (NO) üretimi nedeniyle kan basıncı üzerine simbiyotik etkisi gösterilmiştir. Ağız hijyeni için chlorhexidine ihtiva eden solüsyonların günde iki defa kullanımının istirahatte normal tansiyonu olan fertlerin sistolik kan basıncını yükselttiği, bunun da dil kökü bakteri topluluğunun değişimiyle ilişkili olduğu çeşitli yayınlarda ortaya konmuştur (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27219464/).
İnsan vücudunda diyetten (yeşillikler) tükürük yoluyla ağıza gelen nitratın, bakterilerde bulunan nitrat redüktaz enzimi aracılığıyla nitrite indirgemesi, indirgenmiş nitritin tükürük yoluyla midenin asit ortamında daha da indirgenerek Nitrikoksit (NO) oluşturması ağız mikrobiotası ile ilgili çalışmalar yapanlar tarafından gösterilmiştir. Bu yolak, L-Arginin kökenli nitrat, Nitrit, Nitrik oksit yolağına alternatif entrosalivery nitrat yolağı olarak kabul edilmektedir.
Harika molekül Nitrikoksit (NO), kardiovasküler sistemden beyin ve merkezi sinir sistemine, sağlıklı böbreklere, etkin hormon dengesine kadar hemen her biyolojik olayın fonksiyonunda rol almaktadır.
Diyetle alınan indirgenmemiş nitrat, ağız boşluğuna tükürük aracılığıyla gelir ve yukardan bahsedildiği gibi DOST bakteriler aracılığıyla NO’ya dönüştürülür. Aktif ömrü 1 saniyeden kısa olan NO in kalp damar sistemi üzerinde sinyal molekül olarak oynadığı hayati rol, Ferid Murad, Lewis J. Ignerre ve Robert F. Fuchgolt’ a Tıp ve Fizyoloji alanında 1998 Nobel ödülünü getirmiştir.
Nitrat redüktaz enzim seviyesi şahıstan şahsa çok farklı düzeylerdedir. Tükürükle mideye geçecek olan NO seviyesini korumak için en uygun yaklaşım ağız hijyenini sağlarken tercihen bikarbonat gibi ağız asit-baz dengesini koruyacak bir sıvı (mümkünse tazyikli) ile yapılmalı ve bakteri düşmanı olmayan diş macunları kullanılmalı, dil kökü fırça ile kazınmamalıdır.
Aşağıda Dr. Mark Burhanne’dan alınan ve NO’in regülasyonun hayati rol oynadığı kritik biyolojik olayların aşamalarını göreceksiniz.
Dr. Yahya R. Laleli