İdrar Yolu Enfeksiyonlarında Doğru Bilinen Yanlışlar
İdrar Yolu enfeksiyonları en sık karşılaşılan enfeksiyonlardır. Acilde çalışan sağlık personelleri bu enfeksiyonlar ile sık sık karşılaşmaktadırlar. CDC ( Centers for Disease Control and Prevention)'in mart 2014 raporuna göre, hastanelerde antibiyotik kullanımı ile idrar yolu enfeksiyonlarının en az %39'u önlenebilir.
Yıllardır, sağlık çalışanları idrar yolu enfeksiyonlarının tanısında belirgin bir dogma ile devam etmektedir. Koku ve renk değişikliklerinin idrar yolu enfeksiyonları ile ilişkilendirilmesi gibi yanlış anlaşılmalar oldukça yaygındır. Ayrıca idrar tetkik sonuçlarının yorumlanmasında da farklılıklar ve hatta yanlışlar mevcuttur. Aşağıda sunduğumuz derlemeye göre hiçbir test idrar yolu enfeksiyonlarının tansında tek başına güvenilir değildir. Çok yaygın olmamakla birlikte özellikle acillerde idrar yolu enfeksiyonlarının tanısı hastanın değişen mental durumu ile de ilişkilendirilmektedir.
Basit görülen ancak acil departmanlarında hatalı tanı konarak tedavi edilmeye kalkılan idrar yolu enfeksiyonları hakkında doğru bilinen on yanlış aşağıda sıralanmıştır.
Yanlış 1: İdrar bulanık ve kötü kokulu ise hastada idrar yolu enfeksiyonu vardır.
Doğru 1: İdrarın rengi ve görünümü tek başına, hiçbir hasta grubunda tanı ve antibiyotik tedavisine başlamakta kullanılmamalıdır.
Yanlış 2: İdrarda bakteri varsa hastada idrar yolu enfeksiyonu vardır.
Doğru 2: İdrar yolu enfeksiyonunun semptomları (klinik belirtileri) olmadan idrar mikroskobik incelemesinde ya da kültüründe bakteri varlığı, kontaminasyon ve asemptomatik bakteriüri nedeniyle olabilir.
Yanlış 3: Hastanın idrarında >5 squamöz epitel hücresi ve beraberinde kültürde üremesi var ise epitel hücre sayısı göz ardı edilebilir ve idrar yolu enfeksiyonu tedavisi uygulanabilir.
Doğru 3: İyi bir örnekte, idrar analizi için her sahada 5'ten az epitel hücresi olmalıdır. Aksi halde örnek kontamine bir örnektir ve yeniden alınmalıdır.
Yanlış 4: İdrarda lökosit esteraz pozitifliği var ise idrar yolu enfeksiyonu vardır ve antibiyotiğe başlanmalıdır.
Doğru 4: İdrar analizinde tek başına lökosit esteraz pozitifliği idrar yolu enfekisyonu tanısı koymak için yeterli değildir. >5 lökosit sayısına sahip idrarlar hastada klinik bulgu yoksa tekrar değerlendirilmelidir.
Yanlış 5: Hastada piyüri varsa kesinlikle idrar yolu enfeksiyonu vardır.
Doğru 5: İdrarda lökosit sayımı, tek başına idrar yolu enfeksiyonu tanısını desteklemez ve antibiyotik tedavisine başlamak için yeterli değildir.
Yanlış 6: İdrarda nitrat varlığı idrar yolu enfeksiyonunun kanıtıdır.
Doğru 6: İdrarda nitrat varlığı, tek başına tanı veya antibiyotik tedavisinin başlanması için yeterli değildir.
Yanlış 7: Sonda takılı hastalardan alınan idrar örneğinde bakteri varlığı idrar yolu enfeksiyonu olduğunun göstergesidir.
Doğru 7: Foley sonda takılan hastaların %100'ünde 2 hafta boyunca 2-5 mikroorganizma kolonize olmaktadır. Sonda kolonizasyon sayıları bakteriüriyi tanımlamasına rağmen idrar yolu enfeksiyonu tanısı için klinik destek alınmalıdır.
Yanlış 8: Bakteriüri görülen hastalar idrar yolu enfeksiyonu geçiriyordur ve bu nedenle tedavi edilmelidir.
Doğru 8: Bakteriüri üriner sistem enfeksiyonunun tanısı için yeterli değildir. Antibiyotik klinik bulgusu olmayan hastalarda başlanmamalıdır.
Yanlış 9: Yaşlı insanlarda felç ve akut değişen mental durumlar, genellikle idrar yolu enfeksiyonları tarafından gelişir.
Doğru 9: Yaşlı insanlara felç ve akut değişen mental durumlara birçok faktör neden olabilir. Sistemik enfeksiyon bulgusu olan ateş, lökositoz veya dizüri gibi idrar yolu enfeksiyon semptomları, sonda takılamayan hastalarda idrar yolu enfeksiyonunun tanısında yardımcı olabilir. Sondalı hastaların aktif enfeksiyon semptomlarını gözlemlemek biraz daha zordur.
Yanlış 10: Özellikle idrar sondası olan hastaların idrarındaki maya ya da Candida varlığı idrar yolu enfeksiyonuna işarettir ve tedavi edilmelidir.
Doğru 10: Özellikle yoğun bakım ünitelerinde sondalı hastalarda idrarda candida varlığı yaygındır. Sıkça kolonizasyon ya da asemptomatik enfeksiyona yol açar. Enfeksiyona ait net bulgu ve semptomlar ile alternatif enfeksiyonun kaynağı belirlenemez ise idrarda Candida tedavi edilir.
Fazlaca konulan yanlış idrar yolu enfeksiyonu tanısı ve antibiyotik tedavisi büyük problemdir. Sıkça yanlış antibiyotik kullanımı yarar sağlamaz ve hatta risk taşır. CDC raporlarına göre idrar yolu enfeksiyonlarında kullanılan tüm antibiyotiklerin %40'ından kaçınılması gerekmektedir. Gereksiz kullanılan antibiyotikler mikroorganizmalar arasında direnç gelişimine neden olmakta ve sağlık giderlerinin arttırmanın yanı sıra hastalara da zarar vermektedir.
Araştırmacılar, klinik belirti olmayan bakteriürinin gereksiz tedavisindeki artış nedeniyle idrar kültürlerinin dikkatlice değerlendirilmesini önermektedir. Mutlaka klinik hikâye ve laboratuvar sonuçları birlikte değerlendirilerek doğru tanının konulması sağlanmalıdır. Böylece hem hasta güvenliği artacak hem de sağlık giderleri düşecektir.