Gebelik Döneminde İyot Düzeyi
Mayıs ayının ilk günlerinde yazılı basında Türk Pediatri Kurumu ve Türk Neonatoloji Derneği’nin ortak yaptığı bir çalışmanın sonuçları yer aldı. Türkiye'de gebe annelerde iyot eksikliği çok öenmli miktarda ve bu durum özellikle hamileliğin ikinci trimesterinden sonra ve ilk 3 yaş arasında çocuklarda zeka gelişimini olumsuz etkiliyor.
İyot, özellikle gebelik boyunca ve erken çocukluk döneminde bebeğin büyümesi ve nörolojik gelişiminde önemli rol oynayan tiroid hormonlarının yapımında gerekli bir elementtir. Gebelik, tiroid fizyolojisini belirgin olarak etkilemektedir. Gebeliğin ilk yarısında plasental ve fetal gelişim annedeki tiroid hormon düzeylerine bağlıdır. Bu nedenle annedeki tiroid fonksiyon bozuklukları intrauterin gelişme geriliği, hipertansif bozukluklar, erken doğum gibi olumsuz gebelik sonuçlarına yol açabilmekte ve yeni doğan döneminde düşük IQ riskini de arttırmaktadır.
Bu nedenle gebelikte tiroid fizyolojisinde meydana gelen değişiklikler nedeniyle hem anne hem de bebek için daha fazla tiroid hormonu gereklidir. Özellikle gebeliğin erken dönemlerinde önemlidir. Çünkü fetal tiroid bezi ancak gebeliğin 20’nci Haftasından sonra önemli ölçüde tiroid hormonu salgılamaya başladığı için bu zamana kadar annenin tiroid hormonuna bağımlıdır. Emzirme döneminde bebeğin tek iyot kaynağı anne sütü olduğu için annenin yeterli miktarda iyot alması gerekmektedir.
Ülkemizin orta derecede endemik iyot eksikliği bölgesinde bulunması nedeni ile tiroid fonksiyon bozukluğu riski artmıştır. Annede iyot eksikliğinin bulunması anne ve bebek de tiroid hormon yapımını olumsuz olarak etkiler.
Gebelik döneminde ileri derece iyot yetersizliği ölü doğum, konjenital anomalilere, nörolojik bozukluklara, sağırlık, kretenizme, yenidoğan döneminde ise zeka geriliği, guatr, hipotiroidiye neden olmaktadır.
Gebelik döneminde alınması gerekli iyot miktarı nedir?
Gebelikte artmış renal iyot atılımı, artan tiroid hormonları sentezi ve iyotun transplasental yolla fetusa taşınması nedeni ile artmış iyot ihtiyacı söz konusudur.
Perklorat, nitrat ve tiyosiyanat, iyod alımını inhibe ederler. Sigara dumanında önemli miktarda siyanide bulunmaktadır ve bu madde vücutta tiyosiyanat'a dönüşür. Perklorate katı roket yakıtlarında, havai fişeklerde, patlayıcılarda ve nitrat gübrelerinde ve sebzelerde, paketlenmiş koruyucu içeren et ürünlerinde ve içme sularında bulunmaktadır. Düşük iyot alımı ile birlikte perklorat, nitrat ve tiyosiyanat gibi maddelere maruz kalan gebelerde tiroid fonksiyonları baskılanmaktadır.
Gebelik öncesinde ve gebelik sırasında yeterince iyot alan bir gebede yeterince iyot depolanması olduğu için gebelik sırasında artmış tiroid hormon yapımına kolaylıkla uyum sağlanır ve gebelik boyunca total vücut iyot düzeyi sabit olarak kalır.
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği 2019 Tiroid Hastalıkları Tanı ve Tedavi Kılavuzunda “Gebelik ve Laktasyonda İyot Alımı” başlığı altında gebe ve süt veren kadınlarda günlük iyot alımının 250 µg/gün olması gerektiği belirtilmiştir. Bu kılavuza göre, Türkiye’de standart iyotlu tuz tüketen bir gebede, günlük iyot alımının ortalama 100-150 µg/gün olduğu varsayıldığında, 100-150 µg/gün tuz kısıtlaması yapılan gebede 200 µg/gün iyot desteği yapılması gerektiği belirtilmektedir. Türkiye Maternal-Fetal Tıp ve Perinatoloji Derneğinin Gebelikte Tiroid Hastalıklarının Tanı ve Yönetim Kılavuzunda “hipotiroidizm nedeniyle LT4 kullanan veya hipertiroidizm nedeniyle tedavi edilen gebelere iyot desteği verilmesi gerekli değildir” denmektedir.
İyot eksikliği nasıl anlaşılır?
Besinlerle alınan iyodun en iyi göstergesi idrar ile iyot atılımının ölçümüdür.
Gebe anneler ve yenidoğan bebeklerde iyot eksikliğinin değerlendirilmesinde tiroid fonksiyon testleri ve idrar iyot düzeyleri yol gösterici olmaktadır. Hafif yada orta derecede iyot eksikliği bulunan bölgelerde total vücut iyot depoları gebeliğin ilk üç ayından itibaren giderek azalmakta ve idrardaki iyot konsantrasyonlarına bakılarak bu durum saptanabilmektedir. 24 saatlik idrar toplamanın zorluğu nedeni ile spot idrardaki iyot konsantrasyonunun vücut iyot düzeyini yansıttığı kabul edilmekte ve bu yöntem kullanılmaktadır.
İyot Kaynakları nelerdir?
En önemli iyot kaynakları iyotlu tuz ve deniz ürünleridir. Ayrıca yumurta, et, süt ve tahıllarda yüksek oranda iyot bulunmaktadır. Ancak besinlerdeki iyot miktarı bölgenin iyot düzeyine ve mevsimlere göre değişebilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (2007), iyot eksikliğinin önlenmesinde iyotlu tuz kullanımının en etkin yöntem olduğunu bildirmiştir. Bu sağlandıktan sonra takviye konusunda ülkelerin kendi stratejilerini belirlemelerini önermiştir.
|
Besin
|
Miktar
|
İyot (mikrogram) (mcg)
|
|
Tuz (iyotlu)
|
1 gram
|
77
|
|
Karides
|
80 gram
|
35
|
|
Hazır balık kroket
|
2 adet
|
35
|
|
Ton balığı (konserve)
|
1 kutu
|
34
|
|
İnek sütü
|
1 bardak
|
56
|
|
Yumurta
|
1 adet büyük boy
|
29
|
|
Kızılcık
|
100 gr
|
400
|
|
Patates (kabuklu)
|
1 adet orta boy
|
63
|
|
Hindi (göğüs)
|
80 gram
|
34
|
|
Tavuk
|
1 porsiyon
|
62,7
|
|
ıspanak
|
200 gr
|
40,2
|
|
Deniz yosunu
|
30 gram
|
Değişken. 18.000 mikrograma kadar çıkabilir.
|
Ancak bazı gıdalarda bulunan anti-tiroid bileşikler aşırı kullanımında tiroid bezinde iyot taşınmasını engelleyerek iyot yetersizliğine neden olurlar. Bu gıdalara guatrojenik gıdalar denilmektedir. Bu bileşiklerden en önemlileri karnabahar, karalahana, bürüksel lahanası, turp, şalgam gibi sebzelerde bulunan guatrinlerdir.
Ayrıca iyot noksanlığı nedeniyle iyotlu tuz kullanıldığında bu tuzun yemek piştikten sonra kullanılması gerekir çünkü iyot pişme esnasında uçarak azalmaktadır.
Sonuç olarak; gebelik döneminde iyot ihtiyacı artmaktadır. İyot gebelikte bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişiminde önemli rol oynamaktadır. İyot eksikliği önce anneye sonra bebeğe zarar verebilmekte bebekte zeka geriliğine neden olabilmektedir. Bu nedenle gebelik ve emzirme döneminde iyot eksikliği olup olmadığı değerlendirilerek gerekli iyot alımının sağlanmasına önem verilmelidir.
Gebelik döneminiz ve sonrasında iyot düzeyiniz hakkında bilgi almak için Düzen Sağlık Grubu doktor masalarımıza danışabilirsiniz.
www.duzen.com.tr
Kaynaklar: