Ailesel Hiperkolesterolemiler

Ailesel dislipidemiler grubu içerisinde yer alan “Ailesel Hiperkolesterolemiler (AH)” tek gen mutasyonları içinde en sık görülen, plazma düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL-K) düzeyinde ciddi yükseklikle ve hayatın erken döneminde kardiyovasküler hastalık (KVH) riskinde belirgin artışla seyreden otozomal dominant (OD) geçişli genetik bir hastalıktır. Hastalık erken yaşta koroner arterioskleroz (damar sertleşmesi) ve kalp krizine sebep olması ile önem arz eder. AH (hiperlipidemi tip 2 a) %95 oranında 19. kromozomda bulunan LDL reseptör genindeki mutasyon ile LDL-Kolesterol reseptör etkinliğinde azalma ve sonucunda lipoproteinlerin dolaşımdan yeterince temizlenememesi ile meydana gelir. Daha az oranda da apolipoprotein B (Apo B), pro-protein konvertaz subtilisin/kexin 9 (PCSK9) nadiren de LDLR adaptör protein 1 (LDLRAP1) proteinlerini kodlayan genlerdeki mutasyonla olur. Hastalık homozigot ve heterozigot AH olarak iki gruba ayrılır. Ailesel hiperkolesterolemiler Fredrickson sınıflamasında sıklıkla tip 2a’dır, bununla birlikte tip 2b ve tip 3 hiperlipidemilerde görülebilir. (Tablo2)

Homozigot AH milyonda 1 gibi çok nadir görülür, LDL kolesterol düzeyleri 650-1000 mg/dl gibi oldukça yüksek seviyelerde olabilir. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde ksantoma denen cilt lezyonları ile tanı alabilirler, ksantomlar daha çok aşil tendonunda, daha az sıklıkta el parmaklarının ekstansör yüzlerinde olabilir. Sıklıkla 20’li yaşlar ve öncesinde ciddi kalp damar sistemi hastalığı belireceği için bu grup hastaların erken çocukluk döneminde başlangıç tedavilerinin uygulanması ve izlemlerinin düzenli olarak yapılması çok önemlidir. Diyet ve LDL düşürücü yüksek doz statin tedavisi kullanılabilir ancak bu grup hastaların çoğu LDL aferezi ile tedaviye ihtiyaç duyacaklardır. Karaciğer transplantasyonu da bazı merkezlerde bu hastalar için yapılabilmektedir. Homozigot AH de ilave olarak yüksek lipoprotein a düzeyleride görülür. LDL aferez işlemi lipoprotein a seviyelerinin de düşmesini sağlar.

Heterozigot AH en sık görülen (1/300-500) kalıtımsal hastalıklardan biri olmasıyla daha ön planda yer alır. Bu grupta Total kolesterol 350-550 mg/dl, LDL-kolesterol 220 mg/dl düzeylerindedir. Tedavi edilmezlerse prematür KVH riskinde 20 kat artış ile seyrederler. Bu grup hastalarda, başlangıç tedavisinde yüksek doz statinlerle titre edilerek, başlangıç LDL değerinde %50’den fazla düşüş sağlanmaya çalışılmalıdır. Yeterince sonuç elde edilemeyen hastalarda tedavi ezetimib, safra asit sekestranı (tercihen colesevelam) veya niasin ile kombine edilebilir.

Ailesel hiperkolesterolemili tüm çocuklar 9 ila 11 yaşları arasında açlık lipid profili ve HDL (high density lipoprotein) dışı (nonHDL) kolesterol değer ölçümleri ile taranmalıdır. Hiperkolesterolemi için pozitif aile öyküsü olanlar veya prematür koroner kalp hastalığı ya da diğer majör KVH risk faktörü olanlarda tarama daha erken yaşlarda, 2 yaş ve üzerinde yapılmalıdır. (Tablo1)

Tablo1 Amerikan Ulusal Lipid Birliği (National Lipid Association) Ailesel Hiperkolesterolemi Tarama Önerisi

Tablo 2 Fredericson Sınıflamasına Göre Ailesel Dislipidemiler

2018 TEMD Dislipidemi Tanı ve Tedavi Kılavuzundan alınmıştır.

Kaynaklar:

https://www.lipid.org/sites/default/files/articles/familial_hypercholesterolemia_1.pdf

http://www.temd.org.tr/admin/uploads/tbl_gruplar/20180525144116-2018-05-25tbl_gruplar144111.pdf

http://clinchem.aaccjnls.org/content/early/2019/08/05/clinchem.2019.308650