Osteoporoz Nedir?

İskelet yapımızı oluşturan kemikler kalın bir dış kabuk ve kollajen (protein), kalsiyum tuzları ve diğer minerallerden oluşan güçlü bir iç dokudan meydana gelmektedir. Kemiğin içi, destek yapılar arasındaki boşluklarda bulunan kan damarları ve kemik iliği ile bal peteğine benzemektedir. Osteoporoz, bu destek yapının bazı kısımlarının incelmesi ve hatta kırılması ve dolayısıyla kemiklerin süngerimsi bir hal alması anlamına gelmektedir. Osteoporoz 50 yaş üzerindeki her 3 kadından ve her 12 erkekten birini etkilemektedir. Bu durumda kemikler son derece hassas bir hale gelir ve fazla bir baskı olmadan bile kolaylıkla kırılabilir. Çoğu zaman vücutta ilk kırık oluşana kadar osteoporoz fark edilmeden bulunabilir. Vücutta kırıkların en yaygın olarak ortaya çıktığı bölgeler bilek, omurga ve kalçadır.

Kemikler canlı yapılardır ve sürekli bir değişim içindedir. Eski ve yıpranmış kemik bölümleri osteoklast adı verilen hücreler tarafından parçalanır ve bu bölümler kemik yapımını sağlayan ve osteoblast adı verilen hücreler tarafından yenilenir. Bu yenileme işlemine kemik turnoverı adı verilmektedir.

KİMLER RİSK ALTINDADIR?

Toplumdaki yaşam süresinin günümüzde daha uzun olduğu da hesaba katılırsa, yaşlanmaya bağlı olan doğal kemik kaybı nedeniyle herkes potansiyel olarak osteoporoz riski taşımaktadır.

Kadınlarda osteoporoz ortaya çıkma riski erkeklere oranla çok daha fazladır. Kemik yapıları küçük ve kemik yoğunluğu az olmasına ek olarak kadınlar, kemik kaybını hızlandıran bir menapoz dönemi geçirirler.

Erkekler genelde kadınlara oranla daha büyük ve yoğun bir kemik yapısına sahiptir ve kadınların menapoz döneminde yaşadıkları hızlı kemik kaybına maruz kalmazlar. Erkeklerde görülen osteoporoz genelde başka bir sağlık probleminin sonucudur.Testislerin kendisindeki veya hormon seviyesini kontrol eden hipofiz bezindeki bir problem, erkeklik hormonu olan testosteron seviyesinde düşüklüğe ve bu yolla osteoporoza neden olabilir.

BEN RİSK GRUBUNDA MIYIM?

Osteoporoza yakalanmanıza neden olabilecek çok sayıda faktör vardır.

Kadınlar için

Östrojen eksikliği

 Erken menopoz (45 yaşından önce)

 Erken histerektomi (45 yaşından önce), özelliklede her iki yumurtalık da alınmışsa

 Aşırı egzersiz veya aşırı diyete bağlı olarak 6 ay veya daha uzun süre ile adet görmeme (hamilelik hariç)

Erkekler için

 Erkeklik hormonu testosteron seviyesinin düşük olması (hipogonadizm)

Erkekler ve Kadınlar için

 Uzun süre kortikosteroid kullanımı (Ör: Astım nedeni ile)

 Annede geçirilmiş kalça kırığı öyküsü

 Yiyeceklerin emilimini engelleyen Crohn hastalığı, ülseratif kolit ve mide ameliyatı gibi rahatsızlıklar

 Uzun süre hareketsiz kalmaya neden olan hastalıklar

 Aşırı alkol tüketimi

 Sigara kullanımı

 Düşük vücut ağırlığı

Eğer yukarıdaki risk faktörlerinden bir veya daha fazlasının taşıyorsanız, osteoporoz gelişme riskiniz artmıştır. Risklerinizi doktorunuzla görüşmeli ve osteoporozdan korunma ve tedavi yolları konusunda bilgi almalısınız.

OSTEOPOROZ TESPİTİ İÇİN TEST YAPILABİLİR Mİ?

Normal bir kemik filmi (X-ray) kemik yoğunluğu hakkında gerçekçi bir fikir veremese de, kemik kırıklarının görülmesi ve sırt ağrısı, boy kısalması ve omurga eğriliğinin saptanması açısından önemlidir. 2015 Yılında Laboratuvarımıza Kemik Mineral yoğunluğu için başvuran 1535 hastamızın sadece %16'sı normal olarak değerlendirilmiştir. Hastalarımızın %36'sında Osteoporoz, %48'inde Osteopeni saptanmıştır. Osteopeni kemik yoğunluğunun azaldığını ama henüz osteoporoz gelişmediğini gösterir. Bu nedenle kişileri osteopeni evresinde yakalamak erken önlem almak bakımından son derece yararlı olacaktır.

KEMİK MİNERAL YOĞUNLUĞU (BMD) ÖLÇÜMÜ İLE OSTEOPOROZ TANIMI

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kadınlar için aşağıdaki tanımı yapmaktadır:

T Ölçümü

Normal -1 ve üzerinde

Düşük Kemik Yoğun luğu (Osteopeni) -1 ve -2.5 arasında

Osteoporoz -2,5 veya daha düşük

Kemik dansitesinin (yoğunluğunun) ölçümü ve normal değerlerle karşılaştırılması ise Dual Energy X-ray Absorptiometry (DXA) denilen bir cihazla yapılır. Kemiklerin sağlamlığını ve kırık riskini değerlendirmek için günümüzde kullanılan en doğru ve güvenilir testtir. Çok düşük doz radyasyon kullanılan basit ve ağrısız bir yöntemdir. 10-15 dakika cihazın altında yatmanız omurga ve kalça görüntülerinin alınması için yeterli olacaktır. Bu test ile osteoporoz tanısı konabilir, kırık riski değerlendirilebilir ve tedavi takibi yapılabilir. Kemik dansitesinin ölçümü sadece osteoporoz riski yüksek olan kişilere önerildiğinden, ölçüm öncesinde mutlaka bir doktora danışmanız gerekmektedir.

Dünya sağlık örgütü 65 yaş üzeri tüm kadınlar, 70 yaş üzeri tüm erkekeler ile 65 yaşdan genç fakat bir ya da birden fazla risk faktörü taşıyan kadınlarda kemik dansite ölçümünün yapılmasını önermektedir. Ayrıca kemik yapılandırıcı tedavi alan hastaların da kemik dansite ölçümü ile düzenli takibi yapılmalıdır.

KEMİK SAĞLIĞININ KORUNMASI

Kemik sağlığının devamlılığı için vücuda yeterli kalsiyum ve D vitamini almak, egzersiz yapmak ve gerekli görüldüğünde ilaç tedavisi almak gereklidir.

KEMİKLER EGZERSİZİ SEVER!

Kemik sağlığı için hareketli olmak çok önemlidir. Kemikleri güçlendirmek için iskelete yük bindiren tarzda egzersiz yapılmalıdır. Kemiklere yük bindirmek, beden ağırlığınızı egzersizle yerçekimine karşı çalıştırmaktır. Yürümek, koşmak, dansetmek, merdiven çıkmak, raket sporları ve dağ yürüyüşleri bu tip egzersizlerdir. Osteoporozu olan kişilere hızlı ve uzun süreli koşmak, atlamak ve hızlı aerobik gibi egzersizler tavsiye edilmez. Yüzmek ise akciğerler, kalp ve vücudun genel sağlığı için mükemmel bir spordur ancak kemikleri direk olarak güçlendirmez, güçlendirmek için yapılan egzersizlere sadece destek olabilir.